"9 ministers van gezondheid kan écht niet meer", maar hoe willen partijen dat aanpakken? Bekijk hier hun voorstellen

De complexe structuur van de gezondheidszorg is een van de vaak genoemde problemen voor wie terugblikt op de aanpak van de coronacrisis. 37 procent van de Vlamingen duidt gezondheidszorg aan als het “grootste probleem waarmee ons land momenteel wordt geconfronteerd”, toonde De Stemming, een onderzoek in opdracht van VRT NWS en De Standaard. “En 9 ministers van gezondheid, dat kan écht niet meer”, zeggen alle partijen. 

Hoe zit het nu ineen? Uiteraard is er federaal minister Maggie De Block (Open VLD), die instaat voor bijvoorbeeld het ziekenhuisbeleid, de medicijnen, en ook de ziekteverzekering zit federaal. Vlaanderen heeft minister Wouter Beke (CD&V), die bijvoorbeeld beslist over de woonzorgcentra en het preventiebeleid dat moet voorkomen dat we ziek worden. 

Maar in Franstalig België en Brussel is de zaak complexer: daar botst het systeem van gemeenschappen en gewesten. In Franstalig België heb je bijvoorbeeld 2 Franse gemeenschapsministers én nog een Waalse gewestminister. 

Vanmorgen deed Margot Cloet, bestuurder bij de zorgkoepel Zorgnet-Icuro, een voorstel: “Breng welzijn en zorg op één beleidsniveau, met één bevoegde minister”, klonk het. “Het gewestelijke niveau is daarvoor het meest aangewezen.” Een opvallend voorstel, want dan zou Brussel veel autonomie krijgen en als volwaardig gewest bevoegd worden voor gezondheidszorg. 

Wij deden een rondvraag hoe alle Vlaamse partijen het zien. Een ruime meerderheid van hen wil gezondheidszorg volledig op het Vlaamse niveau. De N-VA en Vlaams Belang, maar ook CD&V zegt de laatste tijd duidelijk dat Vlaanderen meer moet kunnen doen, én daarvoor een deel van de sociale zekerheid (de ziekteverzekering) moet kunnen gebruiken. Maar de meningen zijn wel verdeeld hoe de structuur er precies moet uitzien. 

N-VA en Vlaams Belang zeggen duidelijk dat de Vlaamse Gemeenschap en de Franse Gemeenschap apart de volledige gezondheidszorg moeten kunnen besturen. CD&V wil dat ook, maar houdt voor Brussel en Franstalig België vast aan een complexer systeem. Zo wil de partij zich niet uitspreken over de Waalse gewestminister, en in Brussel moet er een aparte minister blijven, ook al heeft die weinig autonomie. 

Enkel de PVDA en in mindere mate Open VLD en Groen willen duidelijk meer naar het federale niveau brengen. Lees hier de voorstellen van alle partijen. 

Voor de N-VA is het duidelijk en eenvoudig: de Vlaamse en Franse Gemeenschap moeten elk één gezondheidsminister krijgen, en als het aan de N-VA ligt moet ook de sociale zekerheid (met de ziekteverzekering) volledig worden gesplitst. 

“In Brussel zou je dan de keuze hebben tussen het gezondheidszorgsysteem van Vlaanderen, ofwel het Franstalige systeem”, zegt Lorin Parys, het Vlaams Parlementslid dat het zorgbeleid opvolgt voor de partij. Enkel voor grote crisissen zoals de coronacrisis, of rampen en aanslagen, kijkt de partij nog naar het federale niveau. 

Ook Vlaams Belang ziet het simpel: twee ministers van gezondheid, één voor de Vlaamse Gemeenschap en één voor de Franse. Een aparte minister voor Brussel moet er niet komen, zegt parlementslid Immanuel De Reuse: “De Brusselse Vlamingen horen bij Vlaanderen.”

Ook het geld daarvoor moet bij de regio’s terechtkomen, vindt de uiterst rechtse partij. De ziekteverzekering zou dus volledig naar Vlaanderen moeten, en zou bovendien los van mutualiteiten moeten worden georganiseerd. “Een neutrale ziekteverzekering, dus”, zegt De Reuse. “Het is overheidsgeld dat naar de burger gaat, dan vinden wij dat de overheid dat geld moet betalen, zonder tussenniveau dat de indruk wekt dat zij het gedaan hebben.”

De afgelopen weken heeft CD&V steeds duidelijker het standpunt ingenomen dat de gezondheidszorg volledig door Vlaanderen moet worden georganiseerd. Zowat alles van zorgbeleid wil de partij naar de gemeenschappen brengen om “zorg op maat en dicht bij de mensen te organiseren,” zegt parlementslid Els Van Hoof.

Ook vicepremier Koen Geens (CD&V) hamerde vanmorgen op “eenheid van commando”: “Ik geloof dat dan een volgende crisis op een efficiëntere manier kan bestreden worden. In herfederaliseren (terug naar het Belgische niveau brengen, red.) geloven wij niet.” 

Brussel zou wel een aparte minister van gezondheid krijgen. Een opvallende keuze, want dat is net wat de N-VA en Vlaams Belang niet willen. Ook in het CD&V-voorstel zouden de Vlaamse minister en de minister van de Franse gemeenschap het voortouw nemen in Brussel, elk voor hun instellingen. Brusselaars kunnen zich dan vrijwillig tot één van die twee wenden. 

Het weinige dat daarnaast nog moet gebeuren, zou terecht komen bij de Brusselse minister, die gekoppeld wordt aan de zogenoemde “gemeenschappelijke gemeenschapscommissie” (GGC). Federaal hoeft er voor CD&V geen minister van Volksgezondheid te zijn. Maar de vraag is wel of het voorstel van CD&V het systeem grondig vereenvoudigt. 

Alleszins wil de partij ook een deel van het geld van de sociale zekerheid naar de gemeenschappen brengen. Het gaat dan niet om het leefloon, de uitkeringen voor ziekte of invaliditeit of voor werkloosheid. “Dat mag nog federaal blijven”, zegt Van Hoof. Ook daarin verschilt de partij dus duidelijk van de N-VA en Vlaams Belang. “Maar als het gaat om specifieke kosten, moeten die naar het Vlaams niveau komen”, klinkt het. 

De liberalen van Open VLD blijven vager. De nieuwe voorzitter Egbert Lachaert zei eerder al dat preventiebeleid voor hem “terug federaal kan gaan, in één hand”. Nu is dat beleid dat moet zorgen dat mensen niet ziek worden, nog op het Vlaamse niveau georganiseerd. Ook vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) pleitte al meermaals voor "herfederalisering": meer beslissingen over gezondheidszorg terug naar het federale niveau brengen.

Geestelijke gezondheidszorg zou dan weer volledig naar Vlaanderen kunnen gaan, suggereert parlementslid Robby De Caluwé, “maar het is nog te prematuur om daar een duidelijk standpunt over in te nemen”. De maatstaf voor de liberalen is dat het “efficiënter” moet. Twee ministers van gezondheidszorg voor één regio, zoals in de Franse gemeenschapsregering, “dat zijn zaken die niet kunnen”, klinkt het dan ook duidelijk. 

“Ik heb veel sympathie voor het idee van één commando, dat overzicht houdt over wat er gebeurt. En dan spreek ik liefst over het federale niveau”, zegt Barbara Creemers, het parlementslid dat voor de groenen het gezondheidszorg opvolgt. De partij wil dus dat gezondheidszorg meer op het Belgische niveau wordt georganiseerd. 

Maar er kan wel nog altijd iets op het niveau van de regio’s blijven, al is dat minder dan vandaag. Creemers geeft het voorbeeld van het preventiebeleid: het Belgische niveau kan daarvoor doelstellingen opstellen, het Vlaamse niveau moet die dan uitvoeren. Ook voor Brussel wil de partij zo’n regeling. De groenen vinden niet dat de Vlaamse en de Franstalige gemeenschap het zorgbeleid in Brussel moeten bepalen.

De SP.A is niet te vinden voor een grote hervorming op dit moment. “Dat is nu niet het belangrijkste”, zegt SP.A-parlementslid Jan Bertels. Een paar “pijnpunten” aanpakken, zoals de versnippering van de geestelijke gezondheidszorg, wil de partij wel. 

Als het van de socialisten afhangt, blijft de gezondheidszorg dus een stuk op het Belgische niveau georganiseerd, en een stuk op het Vlaamse niveau, zoals het nu is. De sociale zekerheid (en de ziekteverzekering) moet voor SP.A zeker op het Belgische niveau blijven. De partij denkt aan een structuur met 1 federale minister en een minister per gewest: “Dat zou het aantal ministers al sterk verminderen”. 

Voor de PVDA is het dan weer eenvoudig: alles moet op het Belgische, federale niveau worden georganiseerd, met één minister van Gezondheid. Dat beleid moet dan lokaal worden uitgevoerd door wat de partij “zorgnetwerken” noemt. 

Preventiebeleid, het beleid dat ervoor moet zorgen dat we in de eerste plaats niet ziek worden, moet dus opnieuw naar het federale niveau worden overgebracht, vindt de partij. En ook de financiering, met de ziekteverzekering, moet op het Belgische niveau blijven. 

Dat er verschillen zijn in het zorgbeleid in de twee landsdelen, geeft de partij wel toe. “Maar we moeten af van het idee dat het in Vlaanderen altijd beter is dan in Wallonië. SMA, de ziekte waar baby Pia aan lijdt, wordt bijvoorbeeld enkel in Wallonië opgespoord”, zegt parlementslid Sofie Merckx, die zelf huisarts is in Wallonië. “Er zijn soms ook oost-west-verschillen”, klinkt het.