Grootste prehistorische monument in GB ontdekt in de buurt van Stonehenge

Een henge is een meestal rond monument uit het neolithicum, de jonge steentijd, dat bestaat uit een wal en een greppel met een of meer doorgangen.  Vaak loopt er ook een ceremoniële weg door, een causeway, die soms verschillende henges met elkaar verbindt.

Durrington Walls henge ligt in de buurt van het veel bekendere Stonehenge en is een van de grootste henges in Groot-Brittannië. De nu ontdekte grachten vormen een grote cirkel rond Durrington Walls henge en ook het kleinere Woodhenge, een oorspronkelijk houten structuur die lijkt op het megalithische Stonehenge, ligt binnen de cirkel. 

De grachten zijn gevonden dankzij veldwerk en analyses als onderdeel van het Stonehenge Hidden Landscapes Project. Boorkernen uit de grachten werden met de radiocarboonmethode gedateerd en de dateringen wijzen erop dat de grachten neolithisch zijn en meer dan 4.500 jaar geleden uitgegraven werden, rond de tijd dat Durrington Wells gebouwd werd. 

De archeologen denken dat de grachten dienden als grenslijn van een heilig gebied of van een afgesloten ruimte die verbonden was met de henge. 

De neolithische periode, die geassocieerd wordt met de eerste boeren in Groot-Brittannië, wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van complexe en soms erg grote, rituele structuren en afgesloten ruimten, waaronder de grote steencirkel van Stonehenge. In Groot-Brittannië is er echter geen enkele vergelijkbare neolithische structuur bekend die een gebied omsluit dat even groot is als dat binnen de grachtencirkel in Durrington en de pas ontdekte structuur is dan ook uniek. 

Afgezien van de grootte van het nieuw ontdekte monument, is er nog iets verrassends aan de ring van grachten. Het lijkt erop dat de cirkel opzettelijk zo gebouwd is dat ook een ouder prehistorisch monument binnen de grens ligt, de Larkhill Causewayed Enclosure. 

Dat is een omsloten gebied met een ceremoniële weg dat meer dan 1.500 jaar voor de henge in Durrington aangelegd werd. De afstand tussen de nieuwe henge en het oudere Larkhill, zo'n 800 meter, lijkt gebruikt te zijn als maatstaf voor de plaatsing van de nu gevonden grachten rond Durrington.

De gegevens die nu verzameld zijn over hoe de grachten aangelegd zijn, zijn enorm belangrijk aangezien ze impliceren dat de vroege bewoners van Groot-Brittannië een telsysteem gebruikten om stappen over grote afstanden te meten. Dat er nu bewijs is gevonden voor zo'n zorgvuldige planning, op zo'n grote schaal, is onverwacht en het benadrukt hoe belangrijk het voor de bouwers moet geweest zijn om de grachten op de juiste plaats te krijgen. 

De archeologen denken dat de inspanningen die geïnvesteerd werden in het aanleggen van het omringd gebied, een weerspiegeling zijn van het feit dat de bouwers het zagen als een belangrijke kosmologische verbinding tussen twee rituele sites, Durrington Walls en Stonehenge, en dat de grote grachten gegraven zijn om een belangrijke heilige grens vast te leggen.

De aanwezigheid van zo'n enorme grachten, die misschien aan de binnenkant ook nog afgebakend waren met palen, leidde de mensen naar de religieuze plaatsen in de cirkel of kan een waarschuwing geweest zijn voor mensen die de grens van de grachten niet mochten overschrijden, volgens de archeologen.  

"We zien wat tot nog toe ongezien was", zei doctor Richard Bates van de University of St Andrews. "Een multidisciplinaire aanpak met teledetectie en zorgvuldige staalnames laat ons nog maar eens een beeld van het verleden zien en toont een samenleving die complexer was dan we ons ooit konden voorstellen."

"De sedimenten die de grachten opgevuld hebben, bevatten een rijk en fascinerend archief van tot nog toe onbekende informatie over het milieu", zei zijn collega Tim Kinnaird. "Dankzij optically stimulated luminescence analyses en dateringen kunnen we nu het landschap rond Stonehenge gedetailleerd beschrijven voor de afgelopen 4.000 jaar." Optically stimulated luminescence dating is een techniek waarmee men kan vaststellen wanneer korreltjes mineralen voor het laatst aan het zonlicht zijn blootgesteld. 

"Durrington Walls was de plaats waar de bouwers van Stonehenge leefden en feestten, en als zodanig is het de sleutel tot het ontsluiten van het verhaal van de wijdere omgeving van Stonehenge", zei doctor Nick Snashall, een archeoloog van de Stonehenge en Avebury World Heritrage Site. "Deze verbluffende ontdekking biedt ons nieuwe inzichten in de levens van onze voorouders en in wat ze geloofden."

"Het team van Hidden Landscapes heeft hypermodern archeologisch veldwerk gecombineerd met goed ouderwets detectivewerk om deze buitengewone ontdekking bloot te leggen en een volledig nieuw hoofdstuk te schrijven in het verhaal van het landschap van Stonehenge." 

Het onderzoek naar de grachten in Durrington is uitgevoerd door een consortium van archeologen in het kader van het Stonehenge Hidden Landscapes Project, onder leiding van de University of Bradford. Partners waren onder meer het Ludwig Boltzmann Institute for Archaeological Prospection and Virtual Archaeology uit Oostenrijk, in samenwerking met de universiteiten van Birmingham, St Andrews en  Warwick, de University of Wales Trinity Saint David, en het Scottish Universities Environmental Research Centre (University of Glasgow). Andere internationale partners kwamen uit Oostenrijk, Duitsland, Zweden en Noorwegen.

De volledige publicatie van het onderzoek is gepubliceerd in open access - vrij consulteerbaar - door Internet Archeology. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de University of St Andrews.