Kan Vladimir Poetin tot 2036 president blijven? Russen stemmen vanaf vandaag over grondwetswijzigingen

Een dag nadat militaire parades in heel Rusland het patriottisme moesten aanwakkeren, start het referendum over enkele grondwetswijzigingen. Een week lang kunnen Russen hun stem uitbrengen: voor of tegen de amendementen die Poetin toelaten om tot 2036 president van Rusland te blijven. 

Want hoewel de communicatie van de overheid er niet op focust, is toch net dié grondwetswijziging de belangrijkste: het opnieuw "op nul zetten" van het aantal presidentstermijnen van Poetin, waardoor hij er opnieuw twee van zes jaar kan bij doen. 

Vladimir Poetin is 67 en leidt het land al sinds 1999 als president of als premier. Zijn huidige termijn van zes jaar loopt af in 2024. Het grondwetsreferendum zou eerst helemaal niet gaan over Poetin, maar over het verschuiven van macht van de president naar het parlement en de premier. Het idee om zijn presidentiële termijnen te 'resetten' kwam van parlementslid Valentina Teresjkova - overigens ook de eerste vrouw in de ruimte. President Poetin zelf kopte binnen en stemde maar al te graag in met het voorstel. (Lees voort onder de afbeelding.)

In de overheidscampagne rond het referendum gaat de aandacht naar andere grondwetswijzigingen. Er wordt vooral beroep gedaan op de conservatieve en patriottische gevoelens van heel wat Russen. Eén felbediscussieerd amendement definieert het huwelijk in de grondwet als een verbintenis tussen een man en een vrouw, waardoor het homohuwelijk ook op termijn volledig wordt uitgesloten in Rusland.

Een online reclamevideo veroorzaakte opschudding omdat er stereotiepe karikaturen werden gebruikt om een dystopische toekomst af te schilderen waarin homoseksuele koppels kinderen zouden mogen adopteren. Niets daarvan dus, als er massaal "ja" gestemd wordt in het referendum, is de boodschap.

(Lees verder onder de video.)

Andere amendementen plaatsen de Russische grondwet boven internationale wetgeving en verdragen. Ook het "geloof in God" zou in de grondwet ingeschreven worden, hoewel Rusland een seculiere staat is. Een andere grondwetswijziging zou Rusland verbieden om territorium af te staan. Op die manier wordt verankerd dat Rusland het schiereiland de Krim nooit meer zou kunnen teruggeven aan Oekraïne. Rusland annexeerde de Krim in 2014, waarna het Westen met allerhande economische sancties kwam die tot op vandaag van kracht zijn.

Het referendum is overigens helemaal niet nodig. De twee kamers van het Russische parlement en het Grondwettelijk Hof hebben de wijzigingen aan de grondwet al goedgekeurd. Maar Poetin wil een laagje democratisch vernis over de aanpassingen en zegt dat hij ervan overtuigd is dat een "absolute meerderheid" van de Russen voorstander zijn.

Toch blijkt uit een peiling van eind mei van het onafhankelijke Levada dat slechts 44 procent van de Russen "ja" zullen stemmen. 32 procent is tegen, maar slechts 25 procent van de "nee"-stemmers plant ook effectief te gaan stemmen. De oppositie in Rusland is dan ook hopeloos verdeeld over hoe ze moeten omgaan met dit referendum: "nee" stemmen en het referendum legitimiteit geven of boycotten?

De overheid doet er dan weer alles aan om zoveel mogelijk mensen naar de stembus te lokken. In de regio Krasnojarsk in Siberië wordt een quiz over de grondwet georganiseerd, de hoofdprijzen zijn een auto en een appartement. In Moskou worden vouchers voor restaurants en winkels uitgedeeld aan mensen die komen stemmen. (Lees voort onder de afbeelding.)

Er komt ook kritiek op de manier waarop het stemmen georganiseerd is. Om te vermijden dat er zich te grote massa's vormen - Rusland heeft de corona-epidemie nog helemaal niet onder controle - kunnen mensen zeven dagen lang gaan stemmen. In Moskou en de regio Nizjni Novgorod kan je ook online je stem uitbrengen.

De lange looptijd en de verschillende procedures zetten de deur wagenwijd open voor fraude, zegt de onafhankelijke verkiezingsmonitor Golos: "De hele procedure is van start tot finish bedoeld om verkiezingsfraude te verhullen, het zal erg gemakkelijk zijn om vals te spelen," zegt Grigori Melkonjants, vicevoorzitter van Golos. Journalisten van onafhankelijke media hebben vanochtend al kunnen aantonen dat ze twéé keer hebben kunnen stemmen. (Lees voort onder de afbeelding.)

En dan is er nog corona. Ook vandaag zijn er in Rusland opnieuw meer dan 7.000 nieuwe gevallen geregistreerd. De curve van nieuwe besmettingen gaat de laatste licht omlaag, maar zat wekenlang rond de 8.000 per dag.  De epidemie is zeker nog niet onder controle, ook al zijn alle maatregelen plots heel snel afgebouwd.

Lange tijd golden er bijzonder strenge quarantaineregels, maar - toevallig of niet - gingen alle maatregelen op de schop de dag voor het grondwettelijk referendum en op de dag van de grote militaire parades ter herdenking van de overwinning van het Rode Leger op de Nazi's 75 jaar geleden.

Vorige week waarschuwde Viktorija Andoneva, de hoofdinfectioloog van de regio Orjol, dat de ziekenhuizen overbelast dreigen te worden. Ze is ervan overtuigd dat het referendum tot een massa nieuwe besmettingen zal leiden: "Wie wil gaan stemmen moet dat maar doen, maar er zijn geen beschikbare ziekenhuisbedden meer."