Koning Filip betuigt spijt voor ‘wonden uit het verleden’

“Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden.”

Dat schrijft koning Filip in een brief die De Morgen kon inkijken. De geadresseerde van die brief: ‘Zijne Excellentie dhr. Felix Antoine Tshisekedi Tshilombo, de president van de Democratische Republiek Congo’.

Aanleiding voor de brief is de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid. Koning Filip biedt de president en het Congolese volk daarvoor zijn gelukwensen aan. Normaal had hij die vandaag persoonlijk kunnen overmaken: Tshisekedi had de koning tijdens het bezoek van premier Sophie Wilmès (MR) in februari van dit jaar uitgenodigd voor de feestelijke herdenking van de onafhankelijkheid. Corona besliste daar anders over. De internationale festiviteiten werden tot nader order uitgesteld.

Waarheidscommissie

Wel was er intussen druk ontstaan in België om in het reine te komen met het koloniale verleden. Ook bij ons kwamen in de nasleep van de gewelddadige dood van de Afro-Amerikaan George Floyd in Minneapolis mensen op straat tegen racisme. Daarnaast werden standbeelden van voormalig Belgisch koning Leopold II, staatshoofd en eigenaar van Congo-Vrijstaat (1885-1908), gevandaliseerd. Het leidde – niet voor het eerst – tot een discussie over die beelden. Die bereikte ook het federaal parlement, waar een (waarheids)commissie zich zal buigen over het koloniale verleden.

De koning verwijst ernaar. “Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen”, klinkt het. Hij zegt ook te “blijven strijden tegen alle vormen van racisme”.

De brief is opmerkelijk om meer dan één reden. Tijdens de discussies over de standbeelden van Leopold II werd meermaals in de richting van het paleis gekeken. Zou koning Filip zich uitlaten over de wandaden die onder het bewind van zijn betovergrootoom plaatsvonden? Het bleef angstvallig stil.

Spijt, geen excuses

Tot nu dus. De brief is een persoonlijk initiatief van de koning, maar wel gedekt door de federale regering. In de omgeving van het paleis valt te horen dat het vooral Filips bedoeling is constructief bij te dragen aan het debat over het koloniale verleden. Dat blijkt ook uit de brief, waarin de koning schrijft: “We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken.”

Daarnaast vallen twee zaken op. Zo slaat de spijtbetuiging van de koning op het hele Belgische koloniale verleden van ons land, niet enkel op wat gebeurde tijdens Congo-Vrijstaat. Ten tweede, en belangrijker, biedt de koning geen excuses aan, hij betuigt spijt. Wellicht is het voor excuses nog te vroeg. Officiële excuses zijn dan ook niet vrijblijvend. Ze kunnen leiden tot een Congolese eis voor herstelbetalingen.