Massale sterfte van olifanten in Botswana blijft maar doorgaan. En niemand die weet hoe het komt

Lokale natuurbeschermers alarmeerden de autoriteiten in de eerste dagen van mei, nadat ze over de delta waren gevlogen. Hun monden waren opengevallen. 

“Ze zagen in een vlucht van drie uur 169 karkassen”, legt dokter Niall McCann van de Britse natuurbeschermingsorganisatie National Park Rescue uit aan de BBC en The Guardian. “Om er zoveel te tellen op drie uur tijd, dat is ongelofelijk. Later werden bij verdere onderzoeken nog veel meer karkassen geïdentificeerd. Het totaal staat nu op meer dan 350", aldus de bioloog. Het gaat om olifanten van alle leeftijden en van beide geslachten, blijkt uit lokale rapporten.

“Dit is een massale sterfte op een schaal die in een heel, heel lange tijd niet gezien is. Nog nooit zijn er zoveel olifanten gestorven in een enkele gebeurtenis die niet in verband wordt gebracht met een extreme droogte.” Natuurbeheerders laten weten dat het werkelijke aantal dode olifanten mogelijk nog hoger is, aangezien het soms moeilijk kan zijn om karkassen te spotten.

Verschillende nog levende olifanten zien er zwak, futloos en gedesoriënteerd uit, meldt de organisatie Elephants Without Borders (EWB). Ze hebben ook moeilijkheden om zich te verplaatsen. Dat doet vermoeden dat er de komende weken nog meer dieren zullen overlijden. 

Of er misschien stropers aan het werk zijn? Begin mei al schoof de overheid van Botswana die verklaring van tafel. Alle overleden olifanten hebben nog hun slagtanden, benadrukten de autoriteiten. 

En er zijn nog zaken die in een andere richting dan stropers wijzen. “Het zijn enkel de olifanten die sterven, en niks anders”, zegt dokter McCann. “Als het ging om cyanide - waarmee stropers vaak dieren vergiftigen - zou je ook andere sterfgevallen verwachten.” Dan zouden bijvoorbeeld de aaseters die op de dode grijze kolossen afkomen, ziekteverschijnselen vertonen of sterven. 

Uit lokale rapporten blijkt dat er minder aasgieren rond de karkassen worden gezien dan je normaal zou verwachten. Maar geen enkele gier vertoonde abnormaal gedrag.

McCann sluit ook een natuurlijke miltvuurvergiftiging uit, waaraan vorig jaar in Botswana 100 olifanten bezweken. Het is voorlopig evenwel niet mogelijk om vergiftiging of een ziekte uit te sluiten. De manier waarop de dieren sterven – waarbij veel olifanten vreemd genoeg recht naar voor dood op hun snuit vallen, en waarnemingen van olifanten die in cirkeltjes liepen – kan in de richting wijzen van iets dat hun neurologische systemen aanvalt, oppert McCann. 

Hoe dan ook, zolang de oorzaak onduidelijk blijft, is het ook onmogelijk om een ziekte uit te sluiten die ook de mens kan treffen – zeker als de bron in het water of de bodem ligt. Lokale bronnen die anoniem willen blijven, melden dat 70 procent van de sterftes plaatsvond in de buurt van drinkplaatsen. “Ja, dit is een natuurramp”, zegt McCann. “En het heeft potentieel om ook een volksgezondheidscrisis te worden.” Hij voegt toe dat Covid-19 is geopperd als een mogelijke doodsoorzaak, maar dat dit onwaarschijnlijk wordt geacht. 

“We schatten dat 70 procent van de overlijdens ongeveer een maand geleden gebeurd is, de overige 30 procent zou meer recent zijn, namelijk tussen een dag en twee weken geleden”, stelt de directeur van Elephants Without Borders, Michael Chase. 

Dokter Cyril Taolo, directeur van het department Wildbeheer en Nationale Parken van Botswana, zegt aan The Guardian dat men van de meer dan 350 gemelde dode olifanten intussen 278 sterfgevallen heeft kunnen bevestigen, en dat men volop bezig is met de andere. Volgens EWB zijn er zelfs al 365 dode olifanten gemeld in de regio.

“We hebben samples opgestuurd om te testen en we hopen de resultaten in de komende weken te krijgen”, aldus Taolo. Hij zegt dat de stalen zijn verstuurd naar Zuid-Afrika, Zimbabwe en Canada voor onderzoek. Waarom dat zo traag gaat? “De restricties in het kader van de coronacrisis hebben niet geholpen bij het transport van de stalen. We geraken daar nu eindelijk door.”

Er leven in totaal 15.000 olifanten in de Okavangodelta, een populaire bestemming voor toeristen. Dat is 10 procent van het totaal in Botswana, de thuis van een derde van de totale populatie olifanten in Afrika. In geen enkel buurland zijn er rapporten van olifantensterftes.

Natuurbeschermers roepen de autoriteiten op om alstublieft vaart te zetten achter het onderzoek en de karkassen van de olifanten te bewaken, zodat stropers niet alsnog hun slag kunnen slaan.