Anthony Fauci: ‘Ik mag niet meer op tv zonder toestemming van het Witte Huis, nu heb ik tijd om een vaccin te zoeken’

Wie er in de VS in slaagt op één en dezelfde dag als praatgast in alle vijf de grote Amerikaanse talkshows te zitten, mag een full Ginsburg op zijn cv bijschrijven. Dat hoogstandje is vernoemd naar William Ginsburg, de advocaat van Monica Lewinsky die dat in 1998 voor de eerste keer in de Amerikaanse tv-geschiedenis voor elkaar kreeg. Maar na de coronapandemie hebben mediawatchers het voortaan allicht – lekker allitererend – over een full Fauci, naar dokter Anthony Fauci. De voorbije maanden kon je de televisie niet aanzetten zonder dat de kleine arts in beeld kwam. Mensen kleefden stickers met ‘In Fauci we trust’ op hun autobumpers, en er zijn zelfs koffiebekers met die variant van ‘In God we trust’ te koop.

De directeur van het National Institute of Allergy and Infectious Diseases kreeg de bijnaam ‘Dokter van Amerika’, en plots was zijn gezicht niet alleen op T-shirts, maar ook op donuts te zien. Fans kunnen zich een Anthony Fauci-poppetje aanschaffen en hebben ongetwijfeld de petitie van het magazine People ondertekend om hem tot meest sexy man van de planeet uit te roepen. Fauci werd een memehit op het internet, en een held voor vele Amerikanen. Een baken van rust, vertrouwen en standvastigheid naast de wispelturige president tijdens de dagelijkse, bij momenten chaotische coronabriefings van het Witte Huis. In een poll kreeg Fauci 78 procent van de Amerikanen achter zich, slechts 7 procent vond hem onbekwaam – cijfers waar elke president een moord voor zou begaan. Daarna verdween Fauci van het voorplan. Er werd gespeculeerd dat hij een ernstig meningsverschil met de president had. Of dat hij de absolute hoofdzonde in het Trump-tijdperk had begaan: hij was populairder geworden dan de baas.

Bent u aan de kant geschoven?

Anthony Fauci: “(lacht) Zo zou je het kunnen zeggen. De focus ligt nu op de doorstart van de economie, dus zit ik even op de bank.”

Als u nog op tv wilt komen, moet het Witte Huis daar blijkbaar eerst de toestemming voor geven.

“Ik krijg nog altijd aanvragen van alle tv-zenders, maar ik mag er gewoon niet op ingaan. Dat heeft ook een voordeel: nu heb ik meer tijd om te focussen op het coronavaccin. Die missie slorpt nu al mijn tijd op.”

U hebt met de presidenten Reagan, Bush sr. en jr., Clinton, Obama en Trump samengewerkt en hen geadviseerd over onder meer zika, ebola en de varkensgriep. Maar dit jaar was ongetwijfeld het zwaarste uit uw carrière.

“Het is een uitzonderlijke periode geweest. Op een bepaald moment was het niet meer leefbaar. Ik kon hoogstens nog drie of vier uur per nacht slapen en stond voortdurend tegen camera’s te praten over een dodelijke pandemie die over de hele planeet raasde, en tegelijk moest ik me voorzichtig uitdrukken: ik moest de hele tijd over eieren lopen.”

Voor een kleine minderheid van de Amerikanen bent u het vleesgeworden kwaad, een doemdenker en bureaucraat die de president zo gek kreeg om het land zonder enige reden lam te leggen.

“Ja. De gekste samenzweringstheorieën deden de ronde: ik zou banden hebben met de farmareuzen of deel uitmaken van een kliek die achter de schermen aan de touwtjes trekt in de VS.”

Daarna werd u met de dood bedreigd en werden uw vrouw Christine en jullie drie dochters lastiggevallen.

“Hun iPhone- en e-mailaccounts worden gehackt en ze krijgen obscene berichten. Blijkbaar zijn freaks erachter gekomen waar ze wonen en werken, en dan schrijven ze: ‘Je bent nu op dit adres.’ Of: ‘Ik zie dat je de hond uitlaat.’ Echt verschrikkelijk. Zelf ga ik de deur niet meer uit zonder lijfwachten.”

In de jaren 80 hadden activisten het op u gemunt omdat het onderzoek naar een medicijn tegen aids, dat u als immunoloog leidde, niet opschoot.

“Aids was destijds een veel grotere uitdaging dan Covid vandaag. De jaren 80 waren een donkere periode in mijn carrière. De dodentol blijft ook enorm: in vier decennia zijn er ongeveer 38 miljoen mensen aan aids bezweken. Nog altijd sterven er jaarlijks meer dan één miljoen patiënten. Maar ik moet toegeven dat de uitbraak van een epidemie zoals corona me de voorbije jaren meermaals uit mijn slaap heeft gehouden. Deze pandemie is mijn ergste nachtmerrie die werkelijkheid is geworden.”

Uw vrouw, Christine Grady, staat aan het hoofd van het departement bio-ethiek bij de National Institutes of Health. Dat jullie in dezelfde sector werken, is geen nadeel, neem ik aan?

“We hebben elkaar ontmoet toen we in de jaren 80 aidspatiënten behandelden. Sindsdien hebben we samen gewerkt, marathons gelopen en drie dochters grootgebracht. (lacht)

“Chris begrijpt beter dan wie ook wat er nu gaande is. Half mei had ik uitzonderlijk een avondje vrijgehouden om onze 35ste huwelijksverjaardag te vieren. We aten spaghetti carbonara met wat sla, een stukje brood en een glaasje wijn.”

Nu klinkt u als een echte Italo-Amerikaan. Wie stond er aan het kookvuur?

“(lacht) Ik ben de sous-sous-souschef.”

THE GODFATHER

De job van woordvoerder in tijden van een historische pandemie is ongetwijfeld een uitdaging, maar als je dat doet in opdracht van president Trump, wordt het méér dan een opgave. Eén van de iconische beelden van de coronabriefings is dat waarbij Fauci zijn gezicht half achter zijn handpalm verbergt, een wanhopige reactie op het moment dat Donald Trump zijn eigen ministerie ervan langs gaf.

De president raadde de bevolking aan om een ontsmettingsmiddel in te spuiten, bleef koppig hydroxychloroquine aanbevelen als medicijn, en kneedde wetenschappelijke gegevens zoals het hem uitkwam. Heeft dat u geërgerd?

“Het is natuurlijk frustrerend. Wetenschap bedrijven is mijn job en ik ontleen er mijn identiteit aan. Je moet de wetenschap volgen, en als ik zulke dingen hoor, vind ik het wel ontmoedigend. Maar uiteindelijk trekt de wetenschap altijd aan het langste eind.”

In de eerste dagen van de pandemie heeft u geprobeerd het Witte Huis te overtuigen om een lockdown af te kondigen. U was erg bezorgd over het Britse experiment met groepsimmuniteit. Ziet u die trage reactie nu als een fatale vergissing?

“Als je op een bepaald moment overgaat tot de lockdown en je krijgt het aantal nieuwe besmettingen onder controle, dan moet je wel bijna tot de conclusie komen dat we beter af waren geweest als we dat vroeger hadden gedaan. Dat is een no-brainer. Maar de informatie waar we toen over beschikten, was niet zo overtuigend. Het is altijd makkelijk om in de achteruitkijkspiegel te kijken. Maar als we hadden geprobeerd om de VS op slot te krijgen na twaalf besmettingen en één overlijden, had het hele land gedacht dat we gek waren geworden.”

U hebt een groot deel van uw leven politici die vooral aan hun eigen carrière dachten het hoofd moeten bieden.

“Ik heb steeds mijn motto voor ogen gehouden, dat ik voor het gemak heb ontleend aan de film The Godfather: ‘Het is niets persoonlijks, het is puur zakelijk.’ Dat heeft me de voorbije decennia geholpen om met de presidenten te kunnen samenwerken.”

Hoe zou u uw relatie met president Trump omschrijven?

“Die is eigenlijk best goed. We zijn allebei afkomstig van New York, we behoren tot dezelfde generatie en we houden allebei van een no-nonsensestijl. We voelen ons wel verwant.”

Op professioneel gebied hebt u evenveel met elkaar gemeen als appelen met peren. Trump verklaarde onlangs dat de VS zich zouden terugtrekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waarvan ze jarenlang de grootste geldschieter zijn geweest.

“Dat is een ongelooflijke vergissing. De WHO heeft fouten gemaakt, akkoord, maar de wereld heeft nood aan die instelling. Er mag dan één en ander aan schorten, je doet er beter aan de werking ervan te verbeteren dan de organisatie helemaal op te doeken. Mijn grootste bezorgdheid is dat de gezondheid van de wereldbevolking erop zal achteruitgaan als de VS hun lidmaatschap opzeggen. Ik ben een voorstander van een stevige relatie tussen de VS en de WHO.”

U bent er de man niet naar om iets ondoordachts te verkondigen. Als u hoopt dat u tegen 2021 over 200 miljoen coronavaccins kunt beschikken, mogen we optimistisch zijn. Vanwaar dat vertrouwen? Er is na bijna veertig jaar onderzoek nog altijd geen vaccin tegen hiv ontwikkeld.

“Of je een vaccin kunt ontwikkelen heeft te maken met de capaciteit van het menselijk lichaam om een natuurlijke infectie te lijf te gaan. In het geval van een besmetting met hiv zien we dat het lichaam dat virus niet uit eigen beweging uit de weg kan ruimen. Maar de grote meerderheid van de mensen die besmet raken met het coronavirus, overwint het wel op eigen kracht. Dat is een duidelijke aanwijzing dat we zeer waarschijnlijk in staat zullen zijn een vaccin te ontwikkelen dat een beschermende reactie van het lichaam tegen het virus op gang kan brengen. Het is geen garantie, maar wel een bijna-zekerheid.

“Nu, dat neemt niet weg dat we volgende winter zeker een tweede golf mogen verwachten. En die zal minstens zo dodelijk zijn.”

Zelf blijkt u over een krachtig gestel te beschikken.

“Dat is meer dan een genetische meevaller. Je moet vooral in beweging blijven. Ik heb bijvoorbeeld een passie voor lopen. Ik noem het een vorm van meditatie. De laatste jaren doe ik vooral aan powerwalken (sportief wandelen in een fors tempo, red.) als mijn agenda het toelaat, en dat kan soms midden in de nacht zijn.”

Uw discipline en wilskracht nemen bijna mythische proporties aan. Voor miljoenen Amerikanen bent u hun baken van vertrouwen.

“Dat heeft me zeker verrast. Je hebt aan de ene kant Tony Fauci, zoals mijn vrienden me kennen, en aan de anderen kant is er die symbolische figuur aan wie het land en de wereld blijkbaar nood hadden. Ze wilden iemand die eerlijk is, en integer, en die er geen doekjes om wond in een zeer stresserende periode. En toevallig ben ik in die positie beland.”

KORT GEHEUGEN

In april kreeg u in een interview de vraag wie u mocht nadoen in Saturday Night Live. U antwoordde...

“(lacht) Brad Pitt.”

En zo geschiedde. Hij deed het zelfs zo goed dat de president naar verluidt jaloers was.

“Dat was nergens voor nodig, hoor. Ik ben ook geen sekssymbool. Ik zie er helemaal niet uit als Brad Pitt, ook al zou ik dat wel willen. Ik neem het vooral niet serieus. Ik denk van mezelf dat ik toch vrij bescheiden ben.”

Veel wetenschappers voorspellen dat er de komende jaren andere pandemieën op ons afkomen. Denkt u dat er ons nog rampen te wachten staan?

“Ik vrees van wel. Er is zoveel gaande in de wereld, we zijn snel afgeleid en we zijn kort van geheugen. Herinner je bijvoorbeeld hoe we er niet in geslaagd zijn een strategische voorraad beschermend materiaal aan te leggen na de vogelgriep in 2005. Je kunt je niet voorstellen welke tegenkanting we hebben gekregen: ‘Je overdrijft, we hebben dat helemaal niet nodig!’ We hebben een slecht geheugen als het over vervelende ervaringen gaat.”

U rondt eind dit jaar de kaap van de 80, dus iemand anders zal die strijd moeten aangaan. Hoe kijkt u zelf terug op uw verwezenlijkingen?

“Ik hoop dat ik word herinnerd als iemand die zijn hele leven lang heeft geprobeerd de gezondheid van zijn medemensen te verbeteren. Ik zal er binnenkort wel mee moeten stoppen, maar hopelijk kan ik daar zelf over beslissen.”

Hippocrates, de vader van de geneeskunde, zei: ‘Het leven is zo kort, en het duurt zo lang om het vak onder de knie te krijgen.’ Dat lijkt ook op u van toepassing.

“Ik heb een gevuld en uitdagend leven mogen leiden, dat is zeker. Ik heb het uiterste van mezelf gegeven, en ik leer nog elke dag bij. Maar als ik een bijdrage zou kunnen leveren aan de ontwikkeling van een coronavaccin, dan zou dat absoluut de kroon op het werk zijn.”

© The Sunday Times