"Poging tot bloedbad en revolutie in Wit-Rusland is mislukt", zegt president Loekasjenko die uithaalt naar Rusland
Enkele dagen voor de verkiezingen verwijt de Wit-Russische president Aleksander Loekasjenko zijn buren in Rusland dat die gepoogd hebben om zijn regime te ondermijnen. In Minsk zijn enkele dagen geleden een dertigtal leden van de Russische huurlingengroep Wagner opgepakt. De voorbije weken hebben tienduizenden Wit-Russen betoogd tegen het autoritaire regime van Loekasjenko.
Volgens de Wit-Russische president Aleksander Loekasjenko hebben bepaalde krachten gepoogd om zijn land te destabiliseren en om een "bloedbad aan te richten" in de hoofdstad Minsk. Het zou de bedoeling geweest zijn om een revolutie op gang te brengen, maar volgens Loekasjenko is dat mislukt en is het leger in staat om alle bedreigingen af te wenden.
Enkele dagen geleden zijn in Minsk, de hoofdstad van de voormalige Sovjetrepubliek Wit-Rusland, een dertigtal Russen opgepakt. Volgens Minsk zijn het huurlingen van de beruchte Wagner-groep, Russische huurlingen die voor rekening van Moskou actief zijn in onder meer Oekraïne, Syrië en Libië. Ze worden ervan beschuldigd dat ze onlusten zouden hebben willen uitlokken vlak voor de verkiezingen van zondag. (Lees verder onder de foto).
Rusland zei eerder van niets te weten, maar stelt nu dat de arrestanten via Wit-Rusland onderweg waren naar een derde land, sommigen spreken over Turkije, anderen over een land in Latijns-Amerika. Dat gebeurt wel vaker, maar het is opvallend dat Wit-Rusland die huurlingen oppakt en daar zo breed mee uitpakt. Bovendien zegt Loekasjenko dat Moskou moet "ophouden met te liegen" en dat de gearresteerde huurlingen alles bekend hebben. Anderzijds zullen Rusland en Wit-Rusland altijd bondgenoten blijven, los van wie er ook aan de macht is, klonk het dan iets verzoenender.
Rusland is bang om ons te verliezen, want het heeft geen andere bondgenoot in de nabijheid
De dramatische toespraak van Loekasjenko tekent de spanningen met Rusland, maar heeft wellicht ook te maken met de presidentsverkiezingen van volgende zondag. President Loekasjenko gaat dan voor een zesde ambtstermijn, maar zit opgescheept met een nooit gezien volksprotest door de oppositie. Die verkiezingen werden nochtans "vakkundig voorbereid" door het regime. Zo werden twee tegenkandidaten van Loekasjenko van de kieslijsten geschrapt en is een van hen gevlucht naar Rusland.
De derde kandidaat en bekend oppositieblogger in Wit-Rusland, Sergej Tichonovski, werd opgepakt en beschuldigd van verraad. Dat keerde echter als een boemerang terug: zijn vrouw Svetlana Tichonovskaja werd in zijn plaats presidentskandidaat en is plots uitgegroeid tot het gezicht van de oppositie die de voorbije weken tienduizenden mensen op straat kreeg. En zo wordt het volgende zondag bij de verkiezingen misschien toch nog spannend. (Lees verder onder de foto).
"De laatste dictatuur in Europa"
De 65-jarige Aleksander Loekasjenko regeert al sinds 1994 in typische sovjetstijl over Wit-Rusland. Oppositie en media worden al die tijd gemuilkorfd en volgens Loekasjenko is iedereen die deelneemt aan een protestbetoging een "terrorist", die de nek zou moeten worden omgewrongen. (Lees verder onder de foto).
We wringen hun nek om, net zoals bij een eend
Loekasjenko geeft zelf toe dat hij "autoritair" is en zegt dat dat nu eenmaal zijn stijl is. Hij heeft openlijk heimwee naar de tijd van de Sovjet-Unie, toen hij directeur van een collectieve boerderij was. In 1991 steunde Loekasjenko overigens de mislukte staatsgreep van conservatieve sovjetleiders tegen toenmalig president van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov.
In 1994 werd Loekasjenko dan verkozen tot president van Wit-Rusland, waarna de repressie fors toenam en hij liet nadien de grondwet aanpassen waardoor er geen limiet meer staat op het aantal ambtstermijnen van een president. Voormalig VS-president George W. Bush omschreef Wit-Rusland ooit als "de laatste dictatuur in Europa".
Loekasjenko kon het meestal goed vinden met de Russische president Vladimir Poetin, met wie hij zijn regeerstijl en sovjetheimwee gemeen heeft, maar de laatste jaren zat er een haar in de boter, zeker toen Moskou de goedkopere tarieven voor olie- en gasleveringen aan Wit-Rusland introk. Binnenlands brokkelt de populariteit van Loekasjenko af door de economische terugval en zijn gebrek aan aanpak van de coronacrisis. Loekasjenko weigerde om lockdowns toe te laten omdat volgens hem "paniek veel erger is dan het virus".
Wit-Rusland is dan wel geen groot land, maar strategisch is het wel erg belangrijk voor Rusland, zoals u onderaan op de kaart kunt zien. Wit-Rusland zit geklemd tussen de EU- en NAVO-lidstaten in de Baltische staten en Polen, en Oekraïne, dat sinds de Majdanrevolutie van 2014 op de Europese lijn zit. Als de Russische invloed daar zou afnemen, krimpt de macht van Moskou nog verder in na het verlies van Oost- en Centraal-Europa in 1989, het Balticum in 1991 en Oekraïne in 2014. Bovendien vergroot dan de afstand tot de Russische enclave Kaliningrad aan de Oostzee. Wit-Rusland is ook een knooppunt van belangrijke pijpleidingen voor de export van Russisch aardgas en olie. Wit-Rusland is economisch wel erg afhankelijk van Rusland.
Wit-Rusland in het kort
- hoofdstad Minsk, 9,5 miljoen inwoners
- 83% Wit-Russen, 8% Russen, 3% Polen en Oekraïners
- onafhankelijk sinds 1991, voordien onderdeel van Litouwen, Polen en voorbije eeuwen Rusland en Sovjet-Unie
- taal: Wit-Russisch (Slavische taal verwant aan Russisch en Pools)
- economie: nog erg veel staatsbedrijven, belangrijk knooppunt voor Russische gas- en oliepijpleidingen naar Europa