Het noodzakelijke gesprek met de groenen zit erop, preformateurs Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) richten de blik weer op de liberalen: een meeting komt eraan voor het duo naar de koning trekt zaterdag. Een doorbraak is allerminst zeker: Open Vld en de MR kleven publiek zeer stevig aan elkaar. Zeker de MR weert zich als een duivel in een wijwatervat, nu ze ‘in de hoek gezet zijn’ door de N-VA. De piste van Vivaldi komt weer naar boven, al wijst zelfs Open Vld dat meteen af.

In het nieuws: Zaterdag moeten Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) naar de koning.

De details: Het duo heeft 72 uur om een doorbraak te vinden.

• Iedereen houdt de adem in, in de Wetstraat: de stilte voor de storm. Want het is duidelijk dat er één blok is van vijf partijen, opgebouwd rond de PS en N-VA, dat voorlopig staat als een huis. Die lijken elkaar voorlopig niet meer te lossen.
• Maar de zoektocht om van 69 zetels naar een meerderheid te springen, blijkt niet evident. De liberalen zijn daarbij de preferente partner, alleen heeft men daarbij de pijlen eerder gericht op Open Vld alleen, eerder dan heel de liberale familie.
• Maar die gingen daarover fors op de rem staan, en kleven stevig aan elkaar. Om toch maar z’n vel te redden schreeuwde Georges-Louis Bouchez (MR) de voorbije weken van de daken dat zijn Franstalige liberalen ‘één en ondeelbaar waren’ met Open Vld, een nieuw element in de onderhandelingen. De afgelopen maanden legde MR immers meermaals scenario’s op tafel zonder die Open Vld.
• Daar volgde men eenzelfde strategie: ondanks frustratie over het eigengereide optreden van de MR-voorzitter, kleefde Open Vld zich aan de MR. De reden ligt voor de hand: Open Vld wil absoluut inhoudelijke aanpassingen aan de nota De Wever-Magnette, want die bevat te weinig lekkers voor de Vlaamse liberalen. Om vol te kunnen ‘wegen’ op die gesprekken, wil Lachaert met 26 zetels gaan, in plaats van enkel zijn twaalf zitjes.
• In die strategie verschenen barsten deze week: vanuit de MR kwamen net iets te veel signalen dat zij wel degelijk bereid zouden zijn de sprong te wagen zonder de Open Vld.
  • In de Waalse regering, waar de MR een coalitie vormt met de PS en Ecolo, dreigen de Franstalige liberalen uit de boot te vallen. Dat zien een pak blauwe excellenties niet zitten: zij probeerden verzoenende boodschappen te sturen en maakten duidelijk ‘dat alles bespreekbaar is’.
  • Tegelijk werd het netwerk van Europees Commissaris Didier Reynders (MR) ingeschakeld om diezelfde boodschap over te maken.
• Dat die contacten lekten, werd bij Open Vld meteen afgedaan als ‘gemene spin’, en ‘intox‘, maar het verscheen toch iets te breed in de pers, om zomaar te negeren. Op een partijbureau van de MR gisteren vees Georges-Louis Bouchez z’n troepen nog eens bij: de gezamenlijke marsrichting werd bevestigd, en er werd met aandrang gevraagd om geen diffuse boodschappen te verspreiden.
• Meteen kwam er ook alweer een fors communiqué, het handelsmerk van hyperprésident Bouchez: ‘Wij herbevestigen met kracht de solidariteit in de liberale familie en de relatie met Open Vld’. ‘Wij willen verdere synergie.’ Alsof er iets goedgemaakt moest worden dus.

Opvallend te noteren: Alternatieve scenario’s circuleren alweer. Zo merken we vandaag de comeback van Vivaldi op.

• Bij de liberalen kijken ze zeer benieuwd naar wat er op hen afkomt. Maar vanmorgen was er nog steeds geen uitnodiging voor de liberalen. Dat ervaren ze als vreemd, omdat via Belga gisteren zo’n nieuwe meeting nochtans wel bevestigd werd vanuit het preformateursduo. Is het om hen verder uit te roken?
• Opvallend wel: plots circuleert in de Wetstraat weer het scenario van een Vivaldi-coalitie. Het spoor daarvan leidt lijnrecht naar de MR, zo staat onder meer in Le Soir te lezen.
• Immers: de Franstalige liberalen zijn bijzonder boos op de N-VA, waarvan voorzitter Bart De Wever als enige luidop uitsprak wat zowat iedereen in ‘de bubbel van vijf’, de partijvoorzitters van N-VA, PS, cdH, CD&V en sp.a, lijkt te denken: ‘Ik vertrouw MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez voor de volle honderd procent. Om alles te doen mislukken.’
• Bovendien leest men bij de MR het communautaire programma, dat in de nota Magnette-De Wever zit, als een regelrechte aanslag op waar zij net van dromen: ‘België versterken’. Dat bijvoorbeeld in de Vlaamse Rand rond Brussel, in de faciliteitengemeenten, ‘gemorreld zou worden aan Franstalige rechten‘, is een horrorscenario voor de MR, die er erg veel kiezers heeft.
• Zo steekt een oude combinatie weer de kop op: een Vivaldi-coalitie. ‘Verkiezen PS en Ecolo die combinatie dan niet?’, zo vraagt een MR-bron zich af.
• En kijk, in La Libre vandaag geeft de bekende Franstalige politicoloog Pascal Delwit (ULB) een soortgelijk interview: ‘Een regering zonder N-VA is meer waarschijnlijk geworden’, stelt hij. Een Vivaldi-coalitie dus, want ‘de houding van N-VA ten opzichte van de liberale familie heeft ertoe geleid dat de Open Vld misschien wel van mening kan veranderen‘.
• Maar bij de partijtop van Open Vld doen ze de deur daarover toch stevig dicht: ‘Wij gaan enkel op de huidige piste werken. Anders maak je het totaal onmogelijk. Dat willen wij niet.’
• Nochtans zijn er intern bij Open Vld wel wat fans te vinden voor zo’n alternatief scenario. Zeker het forse communautaire luik in het akkoord tussen PS en N-VA, is koren op de molen van de D66-vleugel van Open Vld, die altijd voorstander was van zo’n Vivaldi-coalitie. Maar partijvoorzitter Egbert Lachaert behoort niet tot die stal: hij wil wel degelijk dat paars-geel lukt.

De essentie: Blufpoker in de Wetstraat.

• Coalities maken, dat is rekenen. Met 69 zetels staan de huidige preformateurs al ver. Maar daardoor zoeken ze eigenlijk nog naar maar één partner. Dat is, los van alle ideologische voorkeur en persoonlijke afkeer, een belangrijke afweging.
• Immers: als de liberalen er absoluut als blok bij willen, dan komt het totale aantal op acht partijen, die samen 95 zetels hebben. Een erg ruime coalitie, waarbij van die acht partijen er liefst zeven mathematisch niet nodig zijn. Zelfs de PS, met 19 zetels, zou dan vriendelijk kunnen gevraagd worden op te hoepelen, als ze tegenstribbelen over een bepaald dossier.
• Het zou een argument kunnen zijn om toch de MR en Bouchez mee te nemen: hij ‘weegt’ dan toch eigenlijk niet. Maar de realiteit is dat een heel pak partijen zo een hefboom verliest. Enkel de N-VA is zodanig groot dat ze dan telkens nodig zijn. Dat haalt dus flink de balans uit zo’n coalitie.
• En daarnaast is er het akkoord, waarvan zowel PS als N-VA toch heel duidelijk aangeven dat ze niet meer van plan zijn dat fundamenteel te herschrijven. Kunnen Open Vld en MR daarmee leven?
• Inhoudelijk lijken de liberalen het voorlopig niet te spelen: zij eisen vooral dat ze met twee mogen aanschuiven. De strijdkreet is en blijft ‘één en ondeelbaar’.
• Bij Open Vld wijzen ze er fijntjes op dat het wel eens zou kunnen dat er geen uitnodiging volgt, omdat de ‘bubbel van vijf’ het toch onderling niet helemaal eens is: ‘Houdt iedereen wel zo halsstarrig vast aan dat idee om of met MR of met Open Vld te gaan praten?’, zo vraagt men zich aan de Melsensstraat af.
• Bij de Open Vld kregen ze immers al het signaal van de PS, dat ook met de twee partijen gepraat kan worden. Een veto van de Franstalige socialisten, die altijd weigerden om in paars-geel met de twee liberalen partijen verder te gaan, om zo niet opnieuw een ‘Zweedse coalitie’ te maken, liet men aan de Keizerslaan inderdaad begin deze week al varen.
• Bovendien is er ook contact geweest tussen Lachaert en CD&V-voorzitter Joachim Coens, en kreeg Open Vld daar een soortgelijk signaal: de liberalen mogen als familie komen, van de christendemocraten.
• ‘Er zijn maar twee partijen die malgré tout willen verdergaan met hun veto: N-VA en sp.a. Die twee weigeren systematisch om de liberalen als geheel te laten komen‘, zo zegt een hooggeplaatste blauwe bron.
• Binnen het kamp van de preformateurs klinkt een ander verhaal: men heeft geen haast, bekijkt rustig de situatie. Het lijkt ook niet alsof een gebrek aan doorbraak tegen zaterdag het duo zenuwachtig maakt. En daar dreigt men met een paar stevige scenario’s.

De repercussies: De liberalen zouden nogal wat kunnen verliezen.

• Het scenario om de MR uit de Waalse regering te werken, schrijft zichzelf. Eerder al liet Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) zich met veel flegma ontvallen op het PS-partijbureau ‘dat hij met één vingerknip de MR kon vervangen door het cdH‘. Dat is een stevige dreiging voor Bouchez en co.
• Hetzelfde geldt, in mindere mate, voor Open Vld in de Vlaamse regering. Als Open Vld er federaal zou uitvallen, is er één belangrijk argument om de Vlaamse liberalen eruit te gooien: de regionale regeringen gaan toch een invloed hebben op de federale constructie, waar bevoegdheden zoals werk, maar ook veiligheid en justitie, deels opgesplitst beleid gaan krijgen.
• Een zekere ‘federale loyauteit‘ komt dan van pas, dissidentie vanuit de deelstaten kunnen ze dan missen als kiespijn in de nieuwe federale regering. Vandaar ook dat het gesprek met de groenen van belang was, los van coalitievorming.
• Maar interessant: in de Wetstraat is er ook sprake van een mogelijkheid om Didier Reynders, de Europees Commissaris gestuurd door België, te vervangen als MR eruit valt. Immers: de MR levert die prestigieuze post, maar een procedure bestaat op Europees niveau wel degelijk om straks iemand anders te sturen. In een regering De Wever-Magnette zullen de ministerposten toch hoe dan ook schaars zijn: zo’n mooie Europese portefeuille is dus begeerd goed.
• ‘Het klopt dat we dat laten onderzoeken‘, zo klinkt het bij een partijvoorzitter. ‘Het gaat om artikel 246, tweede alinea, van het verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het is absoluut niet gebruikelijk, maar dus ook niet uitgesloten’, zo is bij een andere partij in de ‘bubbel van vijf’ te horen.
• En ook een andere prestigieuze post zou mogelijk vrijkomen. ‘Naar het schijnt is ene André Flahaut (PS) bijzonder enthousiast over een constructie zonder Open Vld in de meerderheid. Want ja, dan komt de stoel van de Kamervoorzitter vrij’, zo vertelt een insider met de knipoog.

En nu? Afwachten hoe de film zich afspeelt. En wie een rolletje krijgt.

• Eén zaak die misschien wel de moeite is om in het oog te houden: wie stuurt men uiteindelijk naar de gesprekken? Een optie die de Open Vld de afgelopen dagen leek te willen overwegen, is om Lachaert en premier Sophie Wilmès (MR) te sturen, eerder dan Bouchez.
• De redenering is simpel: de eerste minister, toch een absoluut boegbeeld van de Franstalige liberalen, heeft een gematigder, rustiger imago dan de hyperprésident. Maar of dat een juiste afweging is?
• Bij het machtsblok van PS en N-VA is één ding wel duidelijk: de afkeer voor de houding van de premier is gemeenschappelijk. ‘Op geen enkel moment stak die haar nek uit, nam ze risico, of zocht ze actief naar een oplossing. En nu zou dat dan plots wel het geval zijn’, klinkt het cynisch.
• Komt daarbij dat zeker voor de N-VA Wilmès moeilijk ligt. Daar wijst men fijntjes op het feit dat de premier uit Sint-Genesius-Rode stamt, waar ze niet bepaald een verzoenende rol in communautaire fricties speelde. Zo heeft Geertrui Windels (CD&V), mevrouw Herman Van Rompuy, niet bepaald warme herinneringen als Vlaamse schepen, aan de ‘samenwerking’ met Wilmès.
• ‘Het is nooit goed dan. Als we allemaal rancuneus gaan blijven over vorige uitspraken en stellingen, komen we er nooit’, zo vat een Open Vld-bron het samen.

Genoteerd: De N-VA heeft een kandidaat voor het Grondwettelijk Hof.

• De N-VA kiest voor Danny Pieters (63) als kandidaat-rechter bij het Grondwettelijk Hof. Daarmee belonen ze een oudgediende en medestichter van de partij met een prachtige fin de carrière.
• Pieters heeft de nodige adelbrieven: hij is hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de KU Leuven. Hij was ooit ook even voorzitter van de Senaat.
• Pieters zou een grote naam in dat Hof vervangen: André Alen, die op z’n 69 jaar met pensioen gaat. De voormalige kabinetschef van onder meer Wilfried Martens is een absolute expert in grondwettelijk recht.
• Eerder dit jaar was er grote commotie over de benoeming die Ecolo toekwam: Zakia Khattabi, de voormalige voorzitter van de Franstalige groenen, raakte niet aan de nodige stemmen. Uiteindelijk werd Thierry Detienne (Ecolo) benoemd tot nieuwe rechter bij het Grondwettelijk Hof.

Opvallend: Is de avondklok dan wel grondwettelijk?

• Een vraag die dat bewuste Hof misschien vroeg of laat op haar bord krijgt: is de avondklok, die Antwerpen onder meer invoerde, dan wel helemaal in orde met de grondwettelijke regels?
• Alvast niet voor professor grondwettelijk recht Johan Vande Lanotte (sp.a), in een vorig leven nog minister van Binnenlandse Zaken voor de socialisten. Hij vindt de avondklok in Antwerpen niet de juiste juridisch sluitende aanpak.
• ‘De overheid heeft gemakshalve beslist om niet het meest relevante besluit te nemen. Als we het handhavingsgemak van de politiediensten als een doorslaggevend motief voor een zo verregaande vrijheidsbeperking gaan hanteren, dan zijn we fundamenteel verkeerd bezig.’
• Voor Vande Lanotte mag de reactie van de overheid best stevig zijn tijdens de coronacrisis. ‘Maar ze mag nooit de marges van de proportionaliteit overschrijden. Als meer politiemiddelen nodig waren, moest extra federale steun gevraagd worden.’