Vrijgelaten burgers in Wit-Rusland tonen hoe ze gemarteld en afgeranseld werden
‘Wit-Russen willen nooit meer onder deze macht leven.’ Met deze woorden − en een oproep tot massale vreedzame betogingen in het weekend − mengt de naar Litouwen uitgeweken oppositieleider Tichanovskaja zich weer in de strijd. Opgepakte burgers die zijn vrijgelaten schetsen ondertussen een beeld van vernederingen en martelingen.
Tichanovskaja, die het land begin deze week onder druk verliet na urenlang te zijn vastgehouden op het bureau van de kiescommissie, roept burgemeesters van Wit-Russische steden op dit weekend “grote, vreedzame betogingen” te faciliteren. Ze herinnerde eraan dat “daar waar de stemmen eerlijk geteld werden, en ook in de meeste exitpolls, we tussen de 60 en 70 procent van de stemmen kregen, en in een deel van Minsk 90 procent”. Ze voegde eraan toe: “We hebben altijd gezegd dat we onze keus moeten verdedigen met vreedzame middelen. Maar de autoriteiten hebben er een bloedig gevecht van gemaakt.”
Het straatbeeld in het land is sinds donderdag sterk aan het veranderen: meer en meer bedrijven en grote fabrieken − de parels in Loekasjenko’s arbeidersstaat − gaan staken of houden werkonderbrekingen om te protesteren tegen het staatsgeweld. Vrijdag lijkt de staking nog sneller om zich heen te grijpen dan de dagen ervoor. Daarnaast zijn behalve in de hoofdstad Minsk ook in tal van andere steden en dorpen duizenden vrouwen in het wit de straat op gegaan om te protesteren.
Onder druk van de enorme maatschappelijke tegenreactie, die vanwege haar vreedzame karakter niet te bestrijden lijkt met knuppels en geweld, lijkt Loekasjenko het sinds donderdag over een andere boeg te gooien. Zijn minister van binnenlandse zaken betuigde spijt aan burgers die in het geweld terecht waren gekomen, en de president liet weten “de arbeidersraden te hebben gehoord en de arrestaties te laten onderzoeken”.
Opstappen
Vrijdag liet ook Loekasjenko van zich horen. Hij riep grote bedrijven op niet te staken, omdat dat de buitenlandse competitie “in Rusland en Canada” in de hand zou spelen. Maar veel werkersraden eisen juist het opstappen van Loekasjenko. Dat geldt ook voor MAZ, de grote truck- en busproducent in Minsk, waar de Wit-Russische premier vrijdag ging praten met de werkers.
De (halve) spijtbetuigingen van een paar onderknuppels lijken te wijzen op een vaker gehanteerde tactiek in deze contreien, die van de goede tsaar en de slechte bojaren. Daarbij nemen onderknuppels alle schuld op zich in de hoop dat het imago van de goede leider intact blijft. Of zulks in Wit-Russische nog kan werken is echter zeer de vraag, vooral gezien de stroom gruwelijke verhalen die loskomt met de vrijlating van honderden gevangenen. Tot dusver zijn 2.000 gevangenen vrijgelaten, meldde de politie vrijdagmiddag.
Die bevestigen volgens mensenrechtenorganisaties en andere waarnemers massale mensenrechtenschendingen, waaronder het systematisch aftuigen van grote groepen gevangenen, seksuele en andere vernederingen, en volgens sommige getuigenissen ook het toedienen van elektroshocks. Volgens Amnesty lijkt sprake van “wijdverbreide marteling”.
De Wit-Russische minister van buitenlandse zaken Vladimir Makei heeft tegen zijn Zwitserse collega in een telefoongesprek gezegd dat zijn land klaar is voor “constructieve en objectieve dialoog” met buitenlandse partners over “ontwikkelingen in Wit-Rusland tijdens de verkiezingscampagne en daarna”, meldt BelTA. Vanmiddag bespreken de EU-ministers van buitenlandse zaken in een extra vergadering onder andere de situatie in Wit-Rusland. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen twitterde vanochtend dat meer sancties nodig zijn tegen “diegenen die democratische waarden of mensenrechten hebben geschonden in Wit-Rusland”.
