Nog één maand: koning Filip moet regeringsvorming herlanceren

Over precies een maand moet uittredend premier Sophie Wilmès (MR) het vertrouwen vragen in het federaal parlement. Als tegen dan geen nieuwe regering in de steigers staat, dreigen vervroegde verkiezingen. De huidige regering met Open Vld, MR en CD&V tot in 2024 laten aanmodderen, dat lijkt geen optie. De drie partijen vertegenwoordigen nauwelijks een kwart van de Belgische kiezers.

“We staan voor de poging van de laatste kans”, benadrukt een partijvoorzitter. “Het is nu of nooit.”

Vrijdag

De kans dat een paars-gele meerderheid de huidige ploeg komt aflossen, is sinds vorige vrijdag drastisch geslonken. Na een korte vergadering met de liberalen gooiden de preformateurs Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) de handdoek in de ring. Vandaag om 11 uur bieden ze, na een missie van bijna een maand, hun ontslag aan bij de koning. Die zal dat aanvaarden of in beraad nemen.

De Wever en Magnette zagen vrijdag geen mogelijkheid meer om hun ‘bubbel van vijf’ met N-VA, PS, sp.a, CD&V en cdH uit te breiden tot een volwaardige regering. Om aan een meerderheid te geraken, was één extra partij nodig. De preformateurs keken daarvoor uitdrukkelijk naar Open Vld, maar ze slaagden er niet in om voorzitter Egbert Lachaert los te weken van zijn MR-collega Georges-Louis Bouchez. Aan het gecombineerde liberale eisenpakket wilden De Wever en Magnette niet voldoen.

Ook een toenaderingspoging tot Groen en Ecolo bleek inhoudelijk te moeilijk. De Wever en Magnette zagen niet in hoe ze hun onderling akkoord konden herwerken naar de groene eisen.

“De vergadering vrijdagochtend was een desillusie”, luidt het binnen Open Vld. De Vlaamse liberalen hadden erop gerekend dat ze er samen met MR de toegang tot de ‘bubbel van vijf’ zouden verkrijgen. Een dag eerder hadden ze de preformateurs in een gezamenlijk persbericht met Groen en Ecolo al duidelijk gemaakt dat ze een snelle keuze verwachtten. Maar zover kwam het helemaal niet. De twee preformateurs, en dan vooral De Wever, bleven erbij: voor MR was geen plaats in ‘hun’ regering.

“We hadden gehoopt dat Lachaert alleen zou komen, zoals we hadden gevraagd. Dan was wel iets mogelijk geweest”, klinkt het binnen N-VA. “Toen hij met Bouchez opdaagde, wisten we hoe laat het was.” Volgens N-VA valt met Bouchez niet samen te werken omdat hij koste wat kost wil vasthouden aan de huidige regering-Wilmès II als uitgangspunt voor een nieuwe federale coalitie. Zolang die er niet is, blijft zijn partijgenote het land besturen. Bouchez ontkent deze beschuldiging met klem.

Koning

En nu? Op die vraag heeft geen enkele partij een sluitend antwoord. Dit weekend werd druk over en weer gebeld tussen de voorzitters, zonder veel resultaat. Het is aan koning Filip om te beslissen.

De koning heeft drie mogelijkheden. Ofwel weigert hij het ontslag van De Wever en Magnette en laat hij hen alsnog een poging doen om een paars-gele coalitie te vormen. Het is al langer duidelijk het Paleis aanstuurt op een nieuwe regering met N-VA en PS, de grootste partijen langs weerskanten van de taalgrens. Die moet dan een dam opwerpen tegen de extreme partijen. Het is echter de vraag of paars-geel nog levensvatbaar is. Daarvoor is nu een half mirakel nodig. Open Vld staat naar eigen zeggen nog altijd open voor paars-gele gesprekken.

Ofwel kiest koning Filip voor een nieuwe opdracht. N-VA vindt zelf dat de liberalen en groenen nu maar aan zet moeten komen, na hun opmerkelijke demarche van donderdag. Ook Bouchez zou met dit idee spelen, maar Lachaert vindt het te vroeg voor zo’n missie. Hiervoor zou er zich eerst een inhoudelijke entente moeten vormen tussen de liberalen en groenen, luidt het bij Open Vld. “Die is er – in tegenstelling tot wat N-VA en PS spinnen – vandaag niet. We hebben elkaar amper gezien de voorbije maanden.” 

Eind 2019, toen Magnette dicht bij een paars-groene coalitie stond, werd Open Vld nog geleid door Gwendolyn Rutten. Lachaert verzette zich toen tegen een deal met de groenen.

Vivaldi

Ofwel kijkt de koning richting uittredend premier Wilmès. Kan zij haar bestaande ploeg uitbreiden tot een volwaardige regering de komende maand? Eenvoudig wordt dat sowieso niet, want ook de twee enige alternatieven voor paars-geel, een Arizona- of Vivaldi-coalitie, liggen erg moeilijk.

Voor een Arizona-coalitie moet sp.a haar zusterpartij PS achterlaten. De kans dat voorzitter Conner Rousseau dit doet, lijkt microscopisch klein. Voor een Vivaldi-coalitie zijn de paars-groene partijen en CD&V nodig, maar de christendemocraten benadrukken al maanden dat ze een regering met een Vlaamse meerderheid willen. Vivaldi haalt die niet. Een ‘pure’ paars-groene regering heeft slechts één zetel op overschot in de Kamer en helt voor Lachaert vervaarlijk over naar links.

Een minderheidsregering wordt aanzien als het allerlaatste redmiddel. Want voor elk dossier moet zo’n regering (in eendere welke vorm: de ‘bubbel van vijf’, een klassieke tripartite of de blauw-oranje combinatie van Wilmès II) telkens opnieuw een meerderheid vinden in het parlement. Dat is bijzonder lastig, omdat de oppositiepartijen in ruil voor hun steun altijd torenhoge eisen zullen stellen.

Een vooraanstaande bron: “Elke partij vecht voor zichzelf. Zonder mentale ommekeer gaan we naar nieuwe verkiezingen.”