Uitgejouwde Wit-Russische president Loekasjenko wil pas verkiezingen na referendum over grondwet

Al sinds vorige week zondag trekken de Wit-Russen de straat op om te protesteren tegen de verkiezingsoverwinning van zittend president Loekasjenko, die zijn land al 26 jaar met ijzeren hand bestuurt. Loekasjenko haalde op 9 augustus volgens de door de overheid bekendgemaakte resultaten 80 procent van de stemmen binnen, zijn uitdaagster Svetlana Tichanovskaja nog geen 10 procent. 

Maar volgens de oppositie is de uitslag vervalst en moeten er nieuwe verkiezingen georganiseerd worden. Loekasjenko denkt er niet aan om dat te doen, zo liet hij vandaag nog eens verstaan. "We hebben al verkiezingen gehouden. Tot jullie mij doden, zullen er geen andere verkiezingen zijn", vertelde de president tegen arbeiders van een tractorenfabriek die hij bezocht. Duizenden demonstranten waren naar de fabriek afgezakt waar Loekasjenko kwam spreken. De president werd er uitgejouwd en mensen riepen "Vertrek!". 

Later klonk Loekasjenko iets gematigder. Hij is naar eigen zeggen bereid om de grondwet aan te passen. We zijn er al mee bezig zelfs, liet hij verstaan. Die aanpassingen zouden dan in een referendum aan de bevolking kunnen worden voorgelegd, waarna Loekasjenko dan toch bereid zou zijn om op termijn nieuwe verkiezingen te houden. Maar, voegde hij eraan toe, dat kan en zal niet gebeuren onder druk van het protest op straat. Eerst moet het protest stoppen, was zijn boodschap. Een voorstel waarmee hij tijd lijkt te willen kopen.

Bekijk hieronder de reportage uit "Het Journaal" en lees voort onder de video:

De oppositie riep vandaag op tot een algemene staking in de staatsbedrijven. Duizenden arbeiders gingen daar op in, onder meer in enkele tractoren- en automobielfabrieken in Minsk en ook in de meststoffenfabriek in Soligorsk, dé pijler van de Wit-Russische economie. Ook bij de staatsomroep wordt er gestaakt. Verschillende presentatoren en andere medewerkers van de omroep namen vorige week al ontslag uit solidariteit met de demonstranten.

De omvang van de staking kan bepalend zijn voor de toekomst van Wit-Rusland, meent correspondent Michiel Driebergen. De arbeiders in de staatsfabrieken zijn altijd al een steunpilaar geweest voor Loekasjenko, als zij massaal zouden staken, "dan is een omslag in zicht, dat kan niet anders".

Vanavond willen de werknemers van de staatsbedrijven in de hoofdstad Minsk ook een nieuwe manifestatie houden. Aansluitend is een "zitstaking" gepland, die vanaf nu elke dag gehouden zou worden. Ook in andere Wit-Russische steden zijn vanavond nieuwe protesten gepland.

Oppositiekandidate Svetlana Tichanovskaja verspreidde vanochtend van haar kant een videoboodschap op YouTube waarin ze zegt klaar te zijn om Wit-Rusland te leiden. Ze stelt voor om een wettelijke kader te creëren zodat het land nieuwe presidentsverkiezingen kan organiseren. Ze spoorde politie en veiligheidspersoneel ook aan om president Loekasjenko te laten vallen en de kant van de oppositie te kiezen. 

De video verscheen een dag na grootschalig protest tegen Loekasjenko. Volgens correspondent Michiel Driebergen is dat nooit vertoond in Wit-Rusland. Gisteren kwamen er honderdduizenden Wit-Russen de straat op, en dat niet alleen in de hoofdstad Minsk, "maar ook in steden en dorpen in de provincie. Niemand had kunnen denken dat zoiets zou kunnen gebeuren", zei hij in "De ochtend" op Radio 1.

President Loekasjenko trommelde gisteren zijn aanhang op voor een steunbetoging, maar die opkomst was veel kleiner. In de toespraak die Loekasjenko afstak, klonk de president volgens Driebergen "getergd en boos", omdat de controle over het land hem lijkt te ontglippen. Deze protesten zijn voor Loekasjenko dan ook de grootste uitdaging in de 26 jaar dat hij Wit-Rusland leidt. 

Om de aandacht af te leiden zocht Loekasjenko ook naar een externe vijand en waarschuwde hij zijn bevolking dat de NAVO haar troepen in Oost-Europa aan het verschuiven is naar de Wit-Russische grens. Maar dat klopt niet, zegt Anne Verhelst, onderzoekster Internationaal Recht aan de KUL, in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Het gaat om een multinationaal bataljon dat al sinds 2017 operationeel is als reactie op de Russische interventie in Oekraïne. Het is voor Loekasjenko gemakkelijk om te zeggen dat de NAVO provoceert, om zo zijn eigen macht nog wat te consolideren. Maar het mandaat van de NAVO daar is bewust zeer beperkt en er is zeker nog geen sprake van een internationaal conflict. Dit is een nationale zaak."

Beluister het gesprek met correspondent Michiel Driebergen in "De ochtend":

Bekijk hieronder de toelichting van Marijn Trio in "Het Journaal":