EU-leiders na speciale videotop over situatie in Wit-Rusland: ‘We erkennen uitslag van verkiezingen niet’
De Europese staatshoofden en regeringsleiders erkennen de officiële uitslag van de Wit-Russische presidentsverkiezingen niet. Dat deelden ze woensdag mee na drie uur durend video-overleg. Ze drukken hun steun uit voor een vreedzame, democratische transitie, maar benadrukken dat de Wit-Russen zelf over hun toekomst moeten kunnen beslissen.
Volgens de officiële uitslag van de verkiezingen in Wit-Rusland heeft zittend president Alexander Loekasjenko op zondag 9 augustus zo’n 80 procent van de stemmen achter zijn naam gekregen. Maar net als de vele duizenden Wit-Russen die al dagenlang op straat komen, hecht dus ook de EU daar maar weinig geloof aan.
“We erkennen de uitslag van de verkiezingen zoals die door de autoriteiten werd meegedeeld niet”, zei Europese Raadsvoorzitter Charles Michel tijdens zijn persconferentie na afloop van het overleg.
De EU gaat niet zover dat ze openlijk om het vertrek van Loekasjenko vraagt, maar ze pleit voor een inclusieve nationale dialoog, zonder bemoeienis van buitenaf. “De protesten in Wit-Rusland gaan niet over geopolitiek, dit is in de eerste plaats een nationale crisis”, zei Michel. “Over de toekomst van Wit-Rusland moet in het land zelf beslist worden, niet in Brussel of Moskou.”
Michel bevestigde dat er sancties zullen worden getroffen tegen een “substantieel” aantal Wit-Russische gezagsdragers die verantwoordelijk worden geacht voor het geweld tegen de manifestanten. “We aanvaarden geen straffeloosheid. We veroordelen deze brutaliteit en vragen om een onafhankelijk onderzoek”, zei Michel.
Net als Michel benadrukte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de EU zich niet met interne Wit-Russische aangelegenheden wil mengen, maar dat de Wit-Russen net zelf hun toekomst moeten kunnen bepalen en hun leiders kiezen. “De demonstraties zijn ook niet tegen een of ander buurland gericht, dit gaat om de mensen en om hun legitieme recht zelf over hun toekomst te kunnen beslissen”, zei von der Leyen, zonder Rusland bij naam te noemen.
De EU spreekt haar steun uit voor de start van een dialoog tussen de autoriteiten en de oppositie, met medewerking van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). “Maar het gaat hier over het helpen opzetten van open communicatiekanalen, niet zozeer om bemiddeling”, zei von der Leyen.
De geldstromen die van de Europese Unie naar Wit-Rusland lopen, gaan alleszins afgeleid worden van de autoriteiten, zodat ze rechtstreeks de Wit-Russen ten goede kunnen komen, klonk het. De Commissie wil bovendien 53 miljoen euro extra op tafel leggen, waarvan 50 miljoen euro bedoeld is als coronanoodsteun. Twee miljoen moet naar de slachtoffers van de repressie gaan, één miljoen naar de civiele samenleving en onafhankelijke media.
Poetin
In het ziekenhuis zou intussen een derde Wit-Rus overleden zijn als gevolg van de protesten. Volgens de Wit-Russische media stierf Gennady Shutov (43) in een militair hospitaal in Minsk nadat hij op 11 augustus geraakt werd door een kogel in het hoofd. De politie gaf een dag later toe dat in Brest met scherp geschoten werd op “agressieve betogers”. Volgens verwanten van Shutov liep hij echter gewoon op straat toen hij vanop het dak van een gebouw neergeschoten werd.
Burgers demonstreren al enkele dagen massaal tegen de omstreden verkiezingsoverwinning van Loekasjenko, de zogenaamde ‘laatste dictator van Europa’. Al een kwart eeuw regeert hij zijn land met harde hand. Tegenstanders zijn ervan overtuigd dat op grote schaal gefraudeerd is om te zorgen dat hij aan de macht kan blijven.
Loekasjenko belde de afgelopen dagen herhaaldelijk met Vladimir Poetin, de president van het grote buurland Rusland. Hij zit echter niet te wachten op bemoeienis uit westerse landen. "Ik zou willen dat ze eerst en vooral eens gaan praten over de protesten tegen de lockdownmaatregelen rond het coronavirus in Duitsland en andere Europese landen", zei Loekasjenko volgens Belta.
‘Hij is alle legitimiteit verloren’
De Wit-Russische oppositieleider Svetlana Tikhanovskaja riep de Europese Unie intussen op om de resultaten van de “frauduleuze” presidentsverkiezingen van 9 augustus niet te erkennen. “Loekasjenko is alle legitimiteit verloren bij de Wit-Russen en de rest van de wereld", klinkt het in een videoboodschap in het Engels. “De verkiezingen waren niet eerlijk en transparant, de resultaten werden vervalst. Mensen die hun stem gingen verdedigen op straat werden brutaal geslagen, gevangengezet en gemarteld door het regime, dat zich wanhopig vastklampt aan de macht.”
In haar video verwees Tikhanovskaja ook naar de transitieraad die opgericht werd door de oppositie. Die is bedoeld om een vreedzame machtsoverdracht mogelijk te maken. “Er zal onmiddellijk gepleit worden voor nieuwe, eerlijke en democratische presidentsverkiezingen onder internationaal toezicht”, zei ze.