De Croo, Geens, Wilmès of Magnette? Strijd om premierschap kan beginnen

“We hebben gekozen voor Egbert Lachaert (Open Vld) en mezelf omdat er van die twee personen niemand verdacht wordt, euh, ambitie heeft op een voorafname van het premierschap.” Het was een kleine slip of the tongue van sp.a-voorzitter en mede-preformateur Conner Rousseau in De zevende dag gisteren. Het toont wel hoe gevoelig de discussie over het premierschap ligt bij de zeven Vivaldi-partijen (CD&V, Ecolo, Groen, MR, Open Vld, PS en sp.a).

Als de onderhandelingen vandaag weer beginnen, dan is dat met een fameuze olifant in de kamer: wie krijgt de sleutels van de Zestien? “Die vraag hangt al zolang als het zwaard van Damocles boven de onderhandelingen”, zegt politicoloog Carl Devos (UGent). “De personenstrijd die momenteel bezig is tussen Georges-Louis Bouchez en Paul Magnette zet veel onder druk. Daar moet men van af voordat de gesprekken verder kunnen.”

Even terug naar afgelopen vrijdag: dat koning Filip toen nog geen formateur kon aanduiden, is precies omdat Bouchez en Magnette geen vergelijk vonden. Lange tijd leek het erop dat er een formateursduo naar buiten zou komen: Magnette en Alexander De Croo (Open Vld) of Magnette en Lachaert. Daar stak Bouchez een stokje voor. Traditioneel wordt een formateur later ook regeringsleider, maar geen haar op Bouchez’ hoofd dat eraan denkt die vrijgeleide zomaar in de schoot van zijn grootste Franstalige concurrent te werpen.

Wat opvalt, is dat vooral die twee grootste Franstalige partijen MR en PS het luidst om het premierschap roepen. Afgelopen donderdag deed Magnette dat al in de tv-studio’s van de RTBF. Dit weekend herhaalden Bouchez en MR-ondervoorzitter Jean-Luc Crucke hun eis om huidig premier Sophie Wilmès aan te laten blijven.

Wat wil CD&V?

Aan Vlaamse kant blijft het voorlopig stil. Niet dat er daar geen geïnteresseerden zijn. Het is een publiek geheim dat De Croo die ambities heeft. En ook CD&V – waar de naam van Koen Geens valt – solliciteerde in het verleden al naar het postje, laatst nog door oud-premier Yves Leterme die in een interview met De Morgen erop wees dat zijn partij de meeste stemmen heeft bij de Vlaamse coalitiepartijen. Via de Zestien zou CD&V ook de perceptie kunnen bestrijden louter een mathematisch aanhangsel bij paars-groen te zijn.

Bovendien zouden de Vlamingen in deze constellatie in de minderheid zijn. “Als er boven op die Vlaamse minderheid ook nog eens een Franstalige premier komt, dan liggen de debatfiches bij de Vlaamse beweging klaar”, zegt Devos. “Volgens mij behoeft het daarom weinig twijfel dat de premier een Vlaming wordt”, zegt ook politicoloog Pascal Delwit (ULB).

Meer specifiek lijkt de discussie zich uit te kristalliseren tussen de Vlaamse liberalen en christendemocraten. Beide hebben volgens Delwit hun eigen gegronde claims op het premierschap. “De liberale familie is groter dan de CD&V”, zegt hij. “Daarnaast blijft het zo dat wat nu voorligt, een werkstuk is van Egbert Lachaert. Al blijft ook de vraag: wat wil CD&V voor haar deelname? Al sinds de verkiezingen heeft die partij zich vastgeklonken aan N-VA. Nu waagt ze toch de sprong.”

Maar niemand die nu al geld inzet. Al was het maar omdat het premierschap slechts een van de kaarten is in een breder spel. “Voor een stuk dient die strijd ook een ander doel”, zegt Devos. “Wie later in de gesprekken afziet van het premierschap, kan daarvoor iets in ruil vragen. Welke partij wil er nu bijvoorbeeld niet de minister van Sociale Zaken of Volksgezondheid leveren, functies waar een groot budget tegenover kan staan?”