Respect voor fietsers komt pas als autobestuurders zelf gaan fietsen

Er verschenen de voorbije dagen vele artikels over agressie tegenover fietsers en andere zwakke weggebruikers. Ook op sociale media werden vele ervaringen gedeeld en er werden zelfs sociale mediagroepen blootgelegd die actief oproepen tot geweld tegen fietsers.

In dit opiniestuk wil ik een pleidooi houden voor meer verkeersleefbaarheid voor zwakke weggebruikers. Een verkeersleefbaarheid die niet enkel gecreëerd wordt door handhaving, maar vooral door wederzijds respect en begrip.

Het is geen toeval dat de agressie de kop opsteekt nu de scholen weer open zijn gegaan en iedereen van vakantie is teruggekeerd. Sedert de lockdown is  het aantal fietsers toegenomen en in de eerste schoolweek was het aantal fietsers in Brussel tot 40% toegenomen. En meer fietsers op de baan leidt blijkbaar tot meer frustraties bij andere weggebruikers.

Het is dan ook een spijtige vaststelling, als zwakke weggebruiker in Brussel word je er regelmatig mee geconfronteerd: gevaarlijke verkeerssituaties die bijna tot een ongeluk leiden. Vaak zijn het automobilisten die een overtreding begaan door roekeloos rijgedrag. Het beeld van gehaaste bestuurders die de regels overtreden staat op menige Brusselaars’ netvlies gebrand. Daarbij komt ook nog de stressvolle, zeg maar gerust psychologische impact, dat die overtreders ongestraft blijven én dat een ongeval voor een zwakke weggebruiker vaak zware en langdurige gevolgen heeft.

Dit is niet alleen een Brussels fenomeen, want overal in België is er een status-quo in de ongevallencijfers. Uit die cijfers blijkt ook dat bij een ongeval waarbij zwakke weggebruikers betrokken zijn de gevolgen vaak veel ernstiger zijn. In Brussel zijn de ongevallen met fietsers relatief laag, maar dat komt wellicht doordat fietsers zich aan het gedrag van de andere weggebruikers aanpassen en defensiever rijden. Dat neemt niet weg dat vele ongevallen veroorzaakt worden door verkeersovertredingen.

Als je nu aangifte wil doen van een verkeersovertreding, zonder ongeval, dan moet de vaststelling altijd gebeuren door een bevoegd persoon. Als je een foto of een filmopname hebt van de overtreding, kan je daar niet veel mee doen. In sommige politiezones worden die beelden gebruikt om de bestuurders erop aan te spreken, maar meer kan er ook niet gebeuren.

Bij verkeersagressie ligt dat anders, slachtoffers kunnen er eenvoudiger melding van maken, zeker als er getuigen zijn. Maar voor zwakke weggebruikers zijn vele overtredingen ook een daad van agressie en bewijzen van die overtredingen zouden ernstiger behandeld moeten worden mét sancties tot gevolg.

Voor vele zwakke weggebruikers staat het onveiligheidsgevoel de verkeersleefbaarheid in de weg. De niet-geconstateerde overtredingen worden nergens in de cijfers weergegeven, en zo blijft het onveiligheidsgevoel voor zwakke weggebruikers een subjectief gegeven. Nochtans is verkeersleefbaarheid niet subjectief, maar gaat het net over het nemen van meer verantwoordelijkheid door de weggebruikers én de ordediensten.

Verkeersleefbaarheid bereik je niet alleen door het af te dwingen, maar ook door meer wederzijds begrip op te roepen. Ik ben opgegroeid in Brugge in de jaren '90 toen het verkeersbeleid daar fors werd aangepast: verkeerslussen om doorgaand verkeer te ontmoedigen, lagere snelheid en inzetten op openbaar vervoer en fietsen. En ik merkte daar dat bestuurders pas écht meer aandacht hebben voor de zwakke weggebruiker als ze zelf ook meer fietsen of te voet gaan.

In Brussel zitten we nog te veel in de geest van Expo ‘58, waar decennialang alles voor de auto werd gedaan. Zelf probeer ik bestuurders vaak aan te spreken als ze een overtreding begaan of probeer ik hen uit te leggen wat de uitdagingen als fietser zijn en hoe ze er aandacht voor kunnen hebben. Steevast zijn dat hartelijke gesprekken waarbij veel wederzijds begrip wordt getoond. Ook de fietsbrigade van Brussel-Stad zet in op dit soort sensibilisering, wat al op korte termijn tot veel positieve resultaten én meer verkeersveiligheid heeft geleid.

Maar ook de verkeersinfrastructuur moet nog een pak beter om de verkeersleefbaarheid te vergroten. Het is nodig om de infrastructuur zo aan te leggen dat een overtreding bijna onmogelijk wordt gemaakt. En ook een uniforme verkeersinfrastructuur is een must. Als je nu met je fiets verschillende dorpen en steden doorkruist, weet je soms niet meer waar je precies moet fietsen.

De verkeersonveiligheid die zwakke weggebruikers ervaren staat los van gender en leeftijd, maar het zijn wel de minder sterke in die groep van weggebruikers die het meest kwetsbaar zijn. Verkeersleefbaarheid start dan ook bij de noden van de zwakste weggebruikers en die zijn vaak onze kinderen en ouderen. Het is dan ook een must om te allen tijde de verkeersregels te respecteren die gemaakt zijn om hen te beschermen. 

Maar de verantwoordelijkheid stopt niet bij het respecteren van de verkeersregels, het is evengoed de verantwoordelijkheid van de weggebruiker om elkaar te respecteren om het verkeer leefbaarder te maken. Daarbij staat de aandacht en respect voor de zwakke weggebruiker bovenaan.

Want als we willen dat in de toekomst zwakke weggebruikers meer comfort krijgen en dat we relax met onze ketjes naar school kunnen fietsen, dan zou verkeersleefbaarheid het einddoel moeten zijn.