Van ergst getroffen land tot beste leerling van de klas: nog geen tweede golf in Italië

Alle drie de landen kenden een bijzonder strenge lockdown, overal zijn mondkapjes net zo verplicht, maar toch schommelt Italië momenteel tussen de 1.200 en 1.700 nieuwe besmettingen per dag, terwijl dat getal in Frankrijk en Spanje rond de 10.000 ligt. In de eerste weken van september telde Spanje 292 nieuwe besmettingen per 100.000 inwoners. In Frankrijk waren dat er 172. In Italië slechts 33. Waar komt dat verschil vandaan?

Veel beperkingen

Het klopt dat er in Italië bovengemiddeld veel aandacht is voor de eigen gezondheid en er veel respect bestaat voor ouderen, waardoor jongeren gemakkelijker hun gedrag aanpassen om hun grootouders te beschermen. Tot februari was elkaar aanraken bijvoorbeeld de norm in Italië. Inmiddels is de ellebooggroet vrijwel volledig ingeburgerd en zie je zelfs buiten veel mensen mondkapjes dragen, ook al is dat niet verplicht.

Maar dergelijke sentimenten bestaan ook in andere Zuid-Europese landen, aldus medisch expert Nino Cartabellotta van de Italiaanse equivalent van het Outbreak Management Team. “Er is geen bewijs dat individueel gedrag of de sociale bereidheid maskers te dragen en afstand te houden in Italië beter zijn dan in andere landen”, zei hij vorige week tegen nieuwssite The Local. Wat het verschil volgens hem wel verklaart, is dat veel lockdownmaatregelen in Italië veel langer van kracht bleven.

Kijk bijvoorbeeld naar de scholen. In Frankrijk gingen ze in mei al open, Spanje opende ze begin september, maar in Italië gaan ze in veel regio’s aanstaande donderdag pas weer van start. Hetzelfde geldt voor publiek bij grote sportevenementen of discotheken. In Spanje en Frankrijk gingen de meeste nachtclubs in juni weer open. In Italië gebeurde dat pas eind juli, maar toen bleek dat ze een besmettingshaard vormden, werden ze op 17 augustus direct weer gesloten. In Spanje en Frankrijk gebeurde dat niet.

Veel handhaving

Italianen staan in virusloze tijden niet bepaald bekend om hun respect voor de regels. Als er geen agent bij een stoplicht staat, rijdt de gemiddelde Italiaan relatief gemakkelijker door rood. Is de kans op een boete echter hoog, dan gedragen Italianen zich doorgaans keurig. Vanwege de noodtoestand die onlangs door premier Giuseppe Conte werd verlengd tot 15 oktober, wemelt het momenteel van de agenten op straat die dagelijks bij cafés en restaurants naar binnen lopen om de regels te controleren. Klanten of ondernemers die zich er niet aan houden, kunnen een boete van 400 tot 1.500 euro verwachten. Wie de quarantaineregels breekt, riskeert zelfs een gevangenisstraf.

Wat verder opvalt, is dat een grote meerderheid van de Italianen deze maatregelen steunt. Uit een onderzoek van peilingbureau Demos bleek dat 82 procent van de Italianen nog altijd voorstander is van de strenge coronamaatregelen. In maart lag dat percentage op 90 procent. Tijdens de zomer zakte het tot iets onder de 80 procent, maar inmiddels is het dus weer stijgende.

Volgens psychotherapeut Alberto Pellai heeft dat vooral te maken met angst. Geen enkele Italiaan wil terug naar die 64 dagen waarbij je enkel in het bezit van een getekende verklaring naar de supermarkt mocht lopen.

“Om een nieuwe lockdown te voorkomen zijn zelfs de meeste jongeren momenteel tot veel bereid”, aldus Pellai in dagblad La Repubblica. “Zij hebben de afgelopen maanden zoveel meegemaakt, dat het verplichte masker op school bij lange na niet het ergste is.’

Gericht testen

Wat volgens de Italiaanse viroloog Andrea Crisanti echter het belangrijkste verschil tussen Italië en andere Zuid-Europese landen verklaart, is de manier waarop er wordt getest. Een land als Frankrijk voert weliswaar meer tests uit dan Italië (grofweg een miljoen versus 100.000 tests per week), maar test veel minder gericht. In Frankrijk is iedereen welkom bij de teststraten, ook mensen zonder klachten, waardoor de wachttijden gigantisch kunnen oplopen.

In Italië echter, kan je je enkel laten testen met een doktersverklaring op zak. Daardoor zijn er nauwelijks verhalen over vertragingen bij laboratoria. Nadat een test is uitgevoerd (alleen al in en rond Rome zijn er 26 plekken waar burgers zich vanuit hun auto kunnen laten testen) bedraagt de wachttijd in de praktijk slechts een dag.

Ook het contactonderzoek functioneert naar behoren. Na een positief testresultaat wordt iedereen in de nabije omgeving van de patiënt verplicht opgespoord en getest. Als blijkt dat er in de omgeving van zo’n patiënt meerdere besmettingen zijn, hebben lokale overheden de bevoegdheid een gebouw, een werkplaats of zelfs een hele wijk tijdelijk af te sluiten. Dat gebeurt geregeld. In 101 van de in totaal 107 Italiaanse provincies zijn inmiddels dergelijke minilockdowns afgekondigd. Wat het aantal besmettingen bovendien extra laag houdt, aldus Crisanti, is dat de quarantaine in Italië nog altijd 14 dagen bedraagt, terwijl veel andere landen die periode terugbrachten tot tien of zelfs zeven dagen.

Nog een belangrijk verschil, aldus Crisanti: waar Frankrijk en Spanje al vrij snel probeerden toeristen naar hun land te lokken, bleef Italië reizigers juist als potentieel gevaar zien. Toen in augustus bijvoorbeeld bleek dat vakantiegangers uit Griekenland, Kroatië, Spanje en Malta bijna de helft van alle nieuwe besmettingen voor hun rekening namen, werd direct een testverplichting ingevoerd voor iedereen die uit die landen kwam.

Die verplichting is inmiddels uitgebreid met reizigers uit Roemenië en Bulgarije, Franse reizigers uit zeven risicogebieden en iedereen van buiten de EU. Dat betekent dat iedereen afkomstig uit zo’n regio nog op het vliegveld getest moet worden en de uitslag in quarantaine moet afwachten.