Voor iedereen iets en voor niemand te veel: hoe Vivaldi is verrezen

Het werk van de preformateurs Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (sp.a) zit erop. Na een bezoek aan de koning woensdagavond is het duo afgelost door Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS). Zij moeten Vivaldi – een coalitie met de socialisten, liberalen, groenen en CD&V – naar de finish leiden. Op maandag 28 september worden ze opnieuw bij de koning verwacht. Op donderdag 1 oktober moet dan de regeerverklaring volgen.

Het heeft er enkele dagen bijzonder slecht uitgezien voor Vivaldi, na een diepe crisis. Maar het verzet van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez tegen de inhoudelijke speerpunten van de andere coalitiepartijen lijkt voorgoed gebroken. De Franstalige liberaal schaart zich achter het raamwerk waar Lachaert en Rousseau sinds dinsdag intensief aan werkten. “Bouchez was aangeslagen na de crisis van zondag en maandag. We hebben hem ook wel duidelijk gemaakt dat onze loyaliteit aan MR niet oneindig is”, reageert een hoge Open Vld’er.

Pensioenen

De deal van Lachaert en Rousseau moet het vertrouwen in Vivaldi herstellen. Er zit voor iedereen iets in, maar voor niemand te veel, luidt het. “Iedereen is redelijk geweest.” Sp.a en PS kunnen bijvoorbeeld pronken met de verhoging van de laagste pensioenen tot 1.500 euro per maand. Ook de laagste uitkeringen stijgen. De gezondheidszorg krijgt meer geld. Maatregelen waarmee de socialisten zich kunnen verweren tegen oppositiepartij PVDA-PTB. 

Voor de groenen komt er een klimaatpact, met onder meer investeringen in het spoor. De kernuitstap tegen 2025 wordt bevestigd. Al mag de stroombevoorrading niet in gevaar zijn en de stroomfactuur niet stijgen. Bedrijfswagens worden vergroend, door ze verplicht elektrisch te maken. CD&V kan rekenen op een traject naar een staatshervorming in 2024, met aandacht voor de verdere regionalisering van de gezondheidszorg. Tenzij er binnen Vivaldi een consensus is, worden geen nieuwe stappen gezet in de ethische dossiers. De verlenging van de abortustermijn – een paars-groene dada – verdwijnt naar het achterplan. 

En de liberalen? Open Vld en MR krijgen onder meer garanties over nieuwe hervormingen in het arbeidsmarktbeleid. Die zijn nodig om meer Belgen aan het werk te brengen. Belangrijk voor de blauwe achterban is dat er in het raamwerk geen sprake is van een vermogens- of een effectentaks. Een symbolische overwinning. Er komt wel een digitaks op de internetreuzen. De data die we allemaal samen genereren door foto’s te delen en zoektermen in te tikken, creëren megawinsten voor techbedrijven. Winsten waar die giganten geen belastingen op betalen. In het parlement heeft zich deze zomer al een meerderheid verzameld rond dit voorstel. 

Budget

Het financiële plaatje achter deze ideologische ruilhandel is momenteel heel onduidelijk: het geheel past op een A4'tje. “Het raamwerk is nog niet in detail. Er is ook geen volledig akkoord over het budget. Er zal nog veel gediscussieerd worden de komende dagen”, zegt een bron aan de onderhandelingstafel. Zo gaan de liberalen ervan uit dat de nieuwe uitgaven van Vivaldi beperkt blijven tot 3 à 4 miljard euro. Volgens de rode en groene lezing van het raamwerk zal het eerder 6 miljard euro zijn. Sowieso is het afwachten hoe streng Europa zal toezien op de uitgaven voor de relance.

Baanbrekend is het nieuwe raamwerk zeker niet. Lachaert en Rousseau hernemen grotendeels de uitgangspunten van de nota waarmee het Vivaldi-verhaal drie weken geleden is opgestart. “Omdat Bouchez zo lastig deed, was dit een noodzakelijke tussenstap richting finish”, vertelt een bron. “Dit is eigenlijk een non-oefening”, zegt een andere. “De zwaarste gesprekken moeten nog komen.”

Over het vertrouwen in de flamboyante MR-voorzitter gesproken: dat is nog lang niet helemaal hersteld. Maar alle ‘vivaldisten’ beseffen dat er geen alternatief is voor de formule met MR. Open Vld wil de partij niet inwisselen voor cdH. Een comeback van paars-geel lijkt uitgesloten. Zeker na de uitspraken van N-VA-voorzitter Bart De Wever deze week. In het praatprogramma Gert Late Night zei hij dat zijn partij Vivaldi zou “kapotmaken”.

Duo 

De formateurs De Croo en Magnette weten wat gedaan. Om de deadline van maandag 28 september te halen, zal aan een hels ritme onderhandeld moeten worden. Bij de kleinste hapering loopt de timing wellicht in de soep. 

Wat het verloop der werkzaamheden kan vergemakkelijken: De Croo en Magnette zullen snel onderling moeten uitmaken wie het premierschap opneemt en wie inhoudelijk wat zwaarder kan doorwegen op Vivaldi. Het is een ongeschreven wet in de politiek dat de partij van de premier de laatste inhoudelijke kloven probeert te overspannen. Versta: tegemoetkomt aan de eisen van de partners in ruil voor de Zestien.

“Het vertrouwen is terug”, aldus Rousseau woensdagavond voor de televisiecamera’s buiten aan het koninklijk paleis. “Het aantal keren dat je valt doet er niet toe, wel het aantal keer dat je weer rechtstaat.” Volgens Lachaert zijn de Vivaldi-partijen erin geslaagd om “belangrijke evenwichten te vinden”. Hij vindt het goed dat De Croo en Magnette het initiatief overnemen. “Zij waren al betrokken bij de oefening en kunnen ook snel voortwerken.”