Bereikt Vivaldi vandaag de haven? Het is lang niet zeker

Hoogspanning in het Egmontpaleis vandaag. De onderhandelaars van de Vivaldi-partijen (socialisten, liberalen, groenen en CD&V) zijn vanochtend rond 10 uur gestart aan wat mogelijk de laatste dag van de formatiegesprekken wordt. Formateurs Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) willen graag morgen naar de koning met een regeerakkoord op zak. Dat betekent dat wel dat er vandaag nog lastige klippen gerond zullen worden, en dat er beslist wordt wie de Zestien in handen krijgt.

Gisteren werd onderhandeld over onder meer armoedebestrijding, asiel en migratie, veiligheid en justitie, en arbeidsmarkthervormingen. Gisteravond kwam ook het institutionele luik aan bod. Het tempo lag bijzonder hoog, omdat onder preformateurs Conner Rousseau (sp.a) en Egbert Lachaert (Open Vld) heel wat dossiers al stevig besproken waren in technische werkgroepen met experts van de studiediensten erbij.

Grote knopen

Wat wel nog doorgehakt moet worden, zijn de grote knopen. Die zijn er in elke formatie, al zijn er bij een coalitie met zeven partijen logischerwijs ook meer dossiers die door iemand rond de tafel als cruciaal staan aangestipt. Daarover moet tijdens de onderhandelingen niet onmiddellijk consensus gevonden worden. De zwaarste knelpunten blijven dan tussen haakjes staan in de tekst, wat betekent dat ze nog niet afgeklopt zijn. Tijdens de laatste onderhandelingsnacht komt alles dan opnieuw op tafel, en is het aan de formateurs om finaal te triëren: wat komt er en wat niet, tegen wanneer, onder welke voorwaarden, en hoe dwingend is de formulering? 

Een van de heetste hangijzers die vandaag op tafel komen is het minimumpensioen van 1.500 euro – een eis van voornamelijk de socialisten, al claimt ook CD&V dit punt. Alles hangt ook hier af van de modaliteiten. Gaat het om 1.500 euro bruto of netto? En wanneer wordt de maatregel ingevoerd? Tegen het einde van de legislatuur ligt het minimumpensioen door een reeks indexering vanzelf dichter bij 1.500 euro. Hoe dan ook is het een erg dure maatregel, die een flinke hap uit het budget zal nemen.

Er is weliswaar enige ruimte voor nieuw beleid. De vraag is: hoeveel ruimte? Sommige partijen denken aan ongeveer 3 miljard, anderen gaan liever richting 6 miljard. Een beslissing daarover is een van de meest heikele punten, want de centen bepalen welke maatregelen mogelijk zijn. Door de coronacrisis zijn strenge budgettaire doelstellingen dan wel van tafel, maar er kan niet eindeloos veel geld uitgegeven worden. Zeker niet omdat in de nota van preformateurs Rousseau en Lachaert, op vraag van de liberalen, opgenomen is dat er geen nieuwe belastingen komen.

Al hangt het er wat dat laatste betreft maar van af met wie je praat. De ene wijst op het eerste deel van de zin zoals die in de nota opgenomen is: “Er worden geen nieuwe belastingen ingevoerd.” Anderen op het tweede deel: “Behalve in het kader van de budgettaire discussie.” Hoe dat moet geïnterpreteerd worden? “Er zijn alleen belastingen mogelijk als we belastingen nodig hebben”, aldus één onderhandelaar. “Die zin betekent niets”, aldus een andere. 

Tijdsdruk 

Ook het premierschap wordt wellicht vandaag beslist. Die casting speelt een cruciale rol bij de laatste inhoudelijke discussies. De partij die de premier levert, wordt verwacht om de laatste kloven te dichten. Anders gezegd: die moet hier en daar inbinden. Zowel bij Alexander De Croo (Open Vld) als voor Paul Magnette (PS) zijn er goede argumenten voor het premierschap. Magnette is de kandidaat uit de grootste politieke familie en de grootste partij uit de coalitie. Een Vlaamse premier kan dan weer compenseren dat er geen meerderheid van de Vlaamse Kamerzetels vertegenwoordigd zijn in Vivaldi.

Er moet met andere woorden nog heel wat water naar de zee vloeien voor een nieuwe regering in de steigers staat. De tijdsdruk is enorm, klinkt het bij verscheidene onderhandelaars. “Maar dat hoeft geen nadeel te zijn.” Enige druk met de finish in zicht doet soms wonderen. En weinigen rond de tafel hebben zin om de deadline voor een regering, die nu op 1 oktober ligt, nog eens te verdagen.