Professor Lieven Annemans na de kritiek: ‘Ik ben verkeerd begrepen, maar dat lag aan mij’

Half september nam het aantal nieuwe besmettingen elke dag spectaculair toe. Toch kwam u op dat moment in het VRT-programma De afspraak vertellen dat er geen sprake was van een alarmfase.

"Het leek inderdaad alsof ik niet geloofde in een opflakkering van het virus, alsof ik bezig was met het ontkennen van de cijfers. Dat is niet zo. Ik ben verkeerd begrepen, wat in de eerste plaats aan mezelf lag want ik had het beter moeten uitleggen. Ik vond het toen niet correct dat er al weken enkel gecommuniceerd werd over de stijging van het aantal bevestigde gevallen. Zo'n absoluut cijfer meegeven is veel te makkelijk. Dan wordt er voorbijgegaan aan het feit dat er nu veel meer getest wordt dan in maart en april. Als je meer test, zal je automatisch meer gevallen vinden.

"Er zijn veel betere parameters dan het aantal nieuwe bevestigde gevallen. Ten eerste is er de positiviteitsratio: welk percentage van het totaal aantal testen is positief? Sinds begin augustus schommelde dit rond 3 à 4 procent, wat niet onrustwekkend was. Vooral als het aantal positieve testen sneller stijgt dan het aantal testen, en dus het percentage positieve testen stijgt, weet je dat er een opflakkering is. Ten tweede is het aantal ziekenhuisopnames een goede graadmeter."

Intussen zijn zowel de positiviteitsratio als het aantal ziekenhuisopnames aan het stijgen, maar toch beweren sommigen dat u blijft ontkennen dat er sprake is van een tweede golf?

"Nee, dat heeft men fout gesteld. Ik heb gewoon een probleem met de term 'tweede golf'. De hellingsgraad van de curve is belangrijk. Die kan steil naar omhoog gaan, zoals tijdens de eerste golf in maart en april, of minder steil - zoals nu. Ik ontken uiteraard niet dat er op dit moment een opflakkering is van de pandemie, maar dat is nog iets anders dan een tweede golf. Eind juli, begin augustus was er al een eerste opflakkering en ook toen werd er geroepen dat het ging om de tweede golf. Dan zouden we nu bij wijze van spreken al in de derde golf zitten. Ik vind dat geen goede manier van communiceren met de mensen.

"Dat wil niet zeggen dat we aan de mensen maar moeten vertellen dat er niets van aan is. Ik wil deze heropflakkering allesbehalve minimaliseren. We moeten waakzaam zijn en de maatregelen blijven volgen. Toch denk ik dat de kans klein is dat het virus nog even hard zal toeslaan als in de lente. Helemaal zeker weten we dat niet, want er zijn nog heel veel zaken die we niet weten: hoeveel mensen hebben het coronavirus nog niet gehad, hoeveel van hen zijn er nog vatbaar omdat ze geen goede immuniteit hebben en hoelang duurt de opgebouwde immuniteit?"

U geeft toe dat het virus opnieuw opflakkert, maar bent het toch eens met de beslissingen van de laatste Veiligheidsraad die de maatregelen versoepelde?

"De Veiligheidsraad heeft de maatregelen niet versoepeld maar verbeterd. Maatregelen waarvan het effect niet is aangetoond en die meer nadelen hebben dan voordelen, moet je durven laten vallen. In mei was ik bijvoorbeeld de eerste die pleitte voor het dragen van mondmaskers wanneer afstand houden niet kan. Maar in openlucht heeft dat geen zin, behalve op zeer drukke plaatsen. Die verplichting kan je dus beter afschaffen, net als de quarantaine van veertien dagen. Heel wat onderzoek heeft uitgewezen dat je de mensen best test vijf of zes dagen na het mogelijk contact met een besmet persoon. Is die test negatief - en daar moet men dan nog één of twee dagen op wachten - dan moeten ze niet langer in afzondering blijven en duurt de quarantaine in totaal maar ongeveer zeven dagen.

"Ik ben geen ontkenner van de pandemie. Nooit geweest. Ik neem die heel ernstig. Maar je mag ook geen cultuur van angst en paniek creëren, want ook dát is slecht voor de gezondheid. Je moet de mensen goed informeren én maatregelen nemen die zinvol zijn, zodat ze ook opgevolgd worden."

U zetelt als expert in Celeval, het orgaan dat de Veiligheidsraad adviseert. Deze krant schreef op 18 september dat u binnen die cel onder vuur ligt.

"Binnen Celeval hebben we afgesproken de interne keuken niet naar buiten te brengen en daar wil ik me ook aan houden. Uiteraard wordt er tijdens de vergaderingen gediscussieerd, maar ruzies zijn dat niet. De vergaderingen verlopen correct. Er is nog nooit iemand met slaande deuren vertrokken. Hoewel, dat kan ik niet echt zeggen want we vergaderen online."

Tussen u en viroloog Marc Van Ranst, die plaatsvervangend lid is van Celeval, zit er toch een serieus haar in de boter? Op Twitter reageerde hij behoorlijk gepikeerd op uw interpretatie van de coronacijfers.

"Marc Van Ranst kan op Twitter nogal hard reageren. Maar het is een fabeltje dat we niet door één deur kunnen. Ik maak met niemand ruzie. Onlangs waren we nog samen te gast in de studio van ATV. Dat was een heel sereen gesprek. Natuurlijk waren we het niet altijd eens, want ik vind dat ik een bredere kijk heb op de pandemie. Ik vind dat je niet enkel mag focussen op het virus en op de maatregelen die de verspreiding ervan kunnen indijken. Als je geen oog hebt voor de mogelijke negatieve effecten van de maatregelen en dan zou gaan overdrijven, riskeer je de samenleving kapot te maken."

Hoe moeten we volgens u de komende maanden dan omgaan met het virus, zonder de samenleving kapot te maken?

"We mogen niet geobsedeerd geraken door het virus. Angst creëren is nergens goed voor, integendeel. Dus moet je de bevolking correct informeren én maatregelen nemen waarvan de baten duidelijk opwegen tegen de nadelen.

"Anders zullen er aan de ene kant mensen zijn die zó bang worden dat ze zich volledig opsluiten. Een andere groep zal het gevoel hebben dat hen iets wijsgemaakt wordt en foert zeggen. Ook dat is gevaarlijk, want dan is de motivatie om de maatregelen te volgen volledig weg. Ik wil ten slotte iedereen nog op het hart drukken van vooral naar ouderen toe te zorgen dat je zeker de fysieke afstand bewaart maar met hen sociaal verbonden blijft."