Alexander De Croo, de man die altijd voorbestemd was om premier te worden

“Open Vld heeft het niet goed gedaan bij de verkiezingen. Wij zijn de zevende partij in het parlement. Je moet de democratie respecteren. Als eerste minister zonder slagkracht ben je de dweil van je regering.” Het premierschap voor de Vlaamse liberalen? Eind augustus vorig jaar vond Alexander De Croo het nog een onzalig idee, gaf hij aan in Het Laatste Nieuws. 

Meer nog, twee maanden later zou hij achter de schermen intern fel oppositie voeren tegen de poging om een paars-groene regering te vormen. Nu, nog een jaar later, wandelt hij de Wetstraat 16 binnen. Hij wordt premier van de Vivaldi-coalitie, met daarin liberalen, socialisten, groenen en CD&V. “De regeringsvorming heeft veel te lang geduurd”, zei hij woensdagochtend op een kort persmoment. “Dat kan ik niet genoeg benadrukken.”

En toch komt het premierschap niet uit de lucht vallen voor De Croo. In november vorig jaar was hij al in de running om premier Charles Michel (MR) op te volgen toen die Europees president werd. Die eer ging finaal naar Sophie Wilmès (MR). De weken en maanden erna wachtte hij geduldig op een nieuwe kans. 

De Croo was nooit ver weg van waar het vuur brandde. Nog toen Gwendolyn Rutten voorzitter van Open Vld was, zat hij als vicepremier op de eerste rij van de onderhandelingen. Onder het voorzitterschap van Egbert Lachaert werd zijn rol alleen maar doorslaggevender. Andere partijvoorzitters wisten: wat Lachaert zegt, zegt ook De Croo, en omgekeerd.

Niet bruuskeren

Toen Lachaert informateur werd, schoof De Croo mee op en werd hij officieel de eerste onderhandelaar voor Open Vld. Vorige week trok hij de onderhandelingen mee recht na de clash tussen voorzitters Conner Rousseau (sp.a) en Georges-Louis Bouchez (MR). 

De voorbije dagen legde hij met coformateur Paul Magnette (PS) het regeerakkoord in de finale plooi. Stap voor stap, zonder te bruuskeren, ontpopte hij zich als een van de architecten van deze coalitie.

Onderweg had hij zich aanvaardbaar weten te maken bij een aantal broodnodige bondgenoten. Al in het voorjaar had hij de groenen gecharmeerd met zijn optreden als vicepremier en minister van Financiën in het volmachtenkabinet van Wilmès. Hij toonde zich bereid de voorstellen van de oppositie een kans te geven, en besliste bijvoorbeeld dat bedrijven met rekeningen in belastingparadijzen niet konden genieten van corona-steunmaatregelen. 

Tegenover Bouchez toonden hij en Lachaert zich de voorbije weken steeds loyaal, ook al kwam die verschillende keren onder vuur te liggen. En ook met PS-voorzitter Magnette, met wie hij nog in de regering-Di Rupo zat, bouwde hij een goede verstandhouding op. Op het persmoment waren ze gul met de complimenten voor elkaar. “Ik ken Paul als iemand die onwaarschijnlijk gedreven is en geen moeilijkheid uit de weg gaat”, zei hij.

Uiteindelijk kon ook CD&V leven met De Croo, ondanks een eerder veto. Een Nederlandstalige premier moet het beeld keren dat deze regering zonder meerderheid aan Vlaamse kant gedomineerd zou zijn door Franstaligen. De nieuwe premier benadrukte dat het alle partijen ervoor heeft gekozen om de tegenstellingen achter zich te laten. “Om niet de nadruk te leggen op de verschillen, maar op wat we gemeenschappelijk hebben”, aldus De Croo. Meteen een manier om zich af te zetten tegen de N-VA.

Vete met Rutten

De Croo wacht nu de taak het beleid te verdedigen waar zijn gedroomde donkerblauwe plannen niet uitkomen. In november vorig jaar hing hij achter de schermen nog aan de noodrem toen Rutten met toenmalig informateur Magnette wilde praten over paars-groen. Het waren Lachaert en Vincent Van Quickenborne die het verzet leidden, maar ze genoten de discrete steun van de vicepremier. 

Open Vld was tot op het bot verdeeld tussen een paars-groene partijtop en een paars-gele basis, aangevuurd door het trio Lachaert-Van Quickenborne-De Croo.

Nadat Lachaert in mei partijvoorzitter was geworden, waren het nochtans dezelfde drie mannen die via een lange omweg Open Vld alsnog wegstuurden van een regering met PS en N-VA. De berekening was al voordien gemaakt: in zo'n coalitie dreigde Open Vld weggeduwd te worden tussen het rode en het gele geweld en, vooral, dan zat een toppost er niet in.

Ook die bocht werd goed voorbereid en omzichtig genomen. Al tijdens de voorzitterscampagne had Lachaert zijn tegenstanders binnen Open Vld gerustgesteld dat hij niet per se richting paars-geel wilde. De interne tegenstellingen smolten weg, ook al omdat zelfs de ‘paars-groenen’ vonden dat De Croo de juiste toon aansloeg in de coronacrisis. 

Heel wat Vlaamse liberalen zagen toen al een toekomstige premier aan het werk. Vergeet ook niet: De Croo haalde 80.000 voorkeurstemmen afgelopen verkiezingen, veruit het beste resultaat bij de Vlaamse liberalen. Zijn status als feitelijke numero uno van de partij werd ook bevestigd bij de interne verkiezingen voor het partijbestuur, waar hij vlotjes de meeste leden wist te overtuigen, ook meer dan Lachaert.

Het was uiteindelijk de harde uitval van N-VA-voorzitter Bart De Wever eind juli, die de liberalen “crimineel onverantwoordelijk” noemde, die ertoe leidde dat De Croo en Lachaert kozen voor Vivaldi. Toen hadden ze de hele partij al lang achter zich.

Tandem 

Lachaert en De Croo zijn twee handen op één buik. Het was de huidige voorzitter die De Croo er in 2009 van overtuigde de consultancywereld vaarwel te zeggen en in de politieke voetsporen van diens vader Herman te treden. Elk weekend schuimden ze de liberale eetfestijnen af. Uit het niets werd De Croo verkozen tot voorzitter, door zijn latere opvolger Gwendolyn Rutten te kloppen. 

Een jaar later maakte De Croo al brokken, toen hij, samen met Van Quickenborne, besliste de stekker uit de regering-Leterme te trekken. Zijn geduld was op omdat de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde maar niet opgelost raakte. 

Open Vld liep tegen een zware verkiezingsnederlaag aan en verloor vijf van de achttien Kamerzetels. Daarna volgde de langste regeringsvorming ooit. Bij Open Vld, maar ook bij CD&V, lopen nog veel mensen rond die hem die demarche nog kwalijk nemen.

In 2012 volgde De Croo Van Quickenborne op als minister van Pensioenen en vicepremier in de regering-Di Rupo. Tot op vandaag zet hij voor Open Vld de lijnen uit in de regering. Het is een rol die hem veel beter ligt dan het partijvoorzitterschap. Bij de huidige onderhandelaars kan bijna niemand dezelfde ervaring voorleggen, op Magnette en Koen Geens (CD&V) na.

In de regering-Michel, vanaf 2014, moest hij zich tevredenstellen met de portefeuille van Ontwikkelingssamenwerking en Digitale Agenda. Hij moest het afleggen tegen de immens populaire Maggie De Block, die haar ‘droomdepartement’ Volksgezondheid had binnengehaald. 

Vrouwenrechten

Toch bleef hij als vicepremier zijn stempel drukken. Hij oogstte ook lof door zijn beleid als minister consequent te verbinden aan de mensenrechten. Hij genoot ook wel van de internationale context waarin hij mocht opereren, een voorrecht dat hem als premier alleen maar meer te beurt zal vallen. 

Sinds de N-VA eind 2018 de regering verliet, nam hij er ook het departement Financiën bij.

De Croo klom de voorbije jaren op de barricaden voor vrouwenrechten, onder meer met zijn boek De eeuw van de vrouw. 

Maar toen zijn partijgenote Rutten zich in de kiescampagne vorig jaar onaangekondigd uitriep tot kandidaat om de eerste vrouwelijke premier van België te worden, was het even slikken voor hem. Wat voor hem nog een discrete persoonlijke ambitie was, leek te worden afgeblokt. 

Intussen is Rutten voorzitter af. Na een machtsstrijd met De Croo is haar kans om premier te worden in rook opgegaan, nog voor die ooit concreet werd. De Croo van zijn kant greep ze met beide handen, na een zorgvuldige voorbereiding.