Egbert Lachaert: ‘De Wever maakte een historische blunder’

Na bijna 500 dagen politieke crisis heeft ons land eindelijk een regering. Niet paars-geel, maar Vivaldi. Een nieuw verhaal, vindt de ene. Een allegaartje van losers, oordeelt de andere.

“Onze leden zijn bijzonder enthousiast, om niet te zeggen euforisch over het resultaat van de onderhandelingen”, vertelt Egbert Lachaert. “De inhoud van Vivaldi is zeker verdedigbaar, en de premier leveren is de kers op de taart. Alexander De Croo gaat het geweldig doen.”

Wanneer wist u: de Zestien is binnen? 

Lachaert: “Een dag eerder dan Alexander (lacht). Paul Magnette vroeg mij op dinsdag om even buiten te gaan wandelen – iets wat onze gewoonte was – en toen zei hij mij: ‘Ik ga het niet doen.’ Hij wilde voorzitter blijven en een aantal nieuwe gezichten lanceren.”

U heeft De Croo niets verteld? 

“Paul en ik hielden dat geheim om de laatste nacht van de onderhandelingen niet te beïnvloeden. Alexander wist het pas woensdagochtend. Hij kwam een vergadering met Magnette buiten met een grote smile en nam me even opzij: ‘Ik moet je iets zeggen: het is voor ons.’ Waarop ik antwoordde: ‘Maar Alexander, dat wist ik al.’ (lacht)

“Sowieso hadden Paul en ik meerdere scenario’s klaar. Wie de premier niet mocht leveren, kreeg twee zware sociaal-economische departementen in ruil.”

Premier De Croo staat voor een loodzware taak. 

“Voor Alexander zal het de kunst zijn om een overkoepelend verhaal te brengen waarin de zeven coalitiepartijen zich gerespecteerd voelen.”

Hij zal geen blauw verhaal vertellen?

“Ik heb Vincent Van Quickenborne aangeduid als vicepremier. Sociaal-economisch zal Vivaldi niet altijd onze droomcoalitie zijn, maar Vincent kan onze standpunten verdedigen. Hij heeft daar het juiste profiel voor.

“Met Eva De Bleeker krijgt hij een slimme en straffe vrouw in steun als staatssecretaris. Ze is iemand voor de toekomst, die goed ligt in Vlaams-Brabant en de zegen heeft van Maggie De Block en Gwendolyn Rutten. Ik heb hen vooraf even opgebeld.”

Waarom liet u Rutten links liggen? 

“Gwendolyn wil zich toeleggen op haar werk als burgemeester van Aarschot en als parlementslid. Zij is een politiek beest en zal vroeg of laat weer opduiken.”

Onze voorspelling: Vivaldi wordt een vechtkabinet. 

“Dat hoeft niet zo te zijn. Ik heb Michel I mee onderhandeld, dat was zogezegd een ‘ideologisch coherente’ ploeg. Er werd vier jaar en half niet anders gedaan dan geruzied. Dag in, dag uit. In Vivaldi zullen we elkaar niet mogen beschadigen, anders loopt het straks slecht af voor ons allemaal. Dat beseft iedereen.”

Overeenkomen met zeven is moeilijk. 

“De partijen zullen collegiaal moeten zijn. Als je iemand begint aan te vallen op zijn corebusiness, weet je dat het de volgende dag jouw beurt is om te incasseren.”

Heeft Ecolo zijn programma ritueel verbrand? 

“Natuurlijk is het sociaal-economisch programma van Ecolo niet dat van Open Vld. Dat is een nuchtere vaststelling. Maar we zijn tot een entente gekomen waarbij zij op hun thema’s mogen scoren – de kernuitstap en klimaatdoelen – en wij met rust gelaten worden op fiscaliteit en werk.” 

(Tijdens het interview zal Ecolo-covoorzitter Jean-Marc Nollet, die toevallig in hetzelfde café zit, Lachaert uitgelaten een ‘vuistje’ komen geven: “Ca va, Jean-Marc?!”, JVH/RW).

Volgens de PS komt er wel een vermogenswinstbelasting. 

“We hebben een duidelijke afspraak: er komt geen vermogenswinstbelasting. Dat wil ik niet. Ik ga geen 3 of 4 miljard euro ophalen, want dan raak je de middenklasse en de zelfstandigen. Wat is voor ons wel bespreekbaar: een bijdrage van de 1 procent rijksten.”

Hoe bedoelt u? 

“Mensen die bijvoorbeeld voor meer dan 1 miljoen euro speculeren, volgens mij kan je daar een bijdrage aan vragen voor de heropbouw na de coronacrisis. Aan de aandelen op naam en de effecten op naam wordt niet geraakt: dan zit je in de zakken van spaarders.”

Over de uitwerking hiervan gaat het stuiven. 

“We zijn overeengekomen om dit dossier binnen de zes maanden af te ronden. Tegen de begrotingscontrole in de lente moet er een voorstel klaar liggen, net om ervoor te zorgen dat deze discussie de sfeer in de regering niet jaren verziekt. Hoeveel deze nieuwe belasting dan moet opbrengen? Dat is nog niet bepaald.”

Magnette zal niet akkoord gaan met een habbekrats. 

“Paul is iemand die perfect weet waar hij voor staat – een volbloed socialist – maar hij houdt zich ook aan zijn woord. De krijtlijnen in het regeerakkoord zijn helder rond fiscaliteit.”

Nog een probleem voor Vivaldi: de ploeg bulkt van de onervaren ministers.

 “Ik zie dat niet zo. Ik moet zeggen dat ik echt aangenaam verrast ben door de casting. Als ik die cv’s bekijk, dan zie ik bekwame mensen. CD&V heeft het verstandig aangepakt in mijn ogen.”

Wie springt eruit? 

“PS maakt Thomas Dermine staatssecretaris, toch iemand die internationaal mooie studies heeft gemaakt en die begrijpt hoe Open Vld naar de dingen kijkt. Als sherpa van Magnette hield hij mee de pen van het regeerakkoord vast.”

Wat denkt u van de ‘bom’ van Conner Rousseau: Frank Vandenbroucke? 

“Ik ken hem persoonlijk niet zo goed. Van mensen die met hem in de regering gezeten hebben, hoor ik dat hij een visie heeft en daar niet makkelijk van af wijkt (glimlacht). Maar goed, er zijn afspraken over de communicatie.”

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez veegt daar al zijn voeten aan. Volgens hem komt er geen minimumpensioen van 1.500 euro netto. 

“Laat ons eerlijk zijn: we gaan in de richting van 1.500 euro minimumpensioen netto aan het eind van de legislatuur. Maar of we daar daadwerkelijk raken, is onzeker. Dat zal onder meer afhangen van de economische groei de volgende jaren.”

Voor veel burgers klinkt dat als politieke blabla. 

“Omdat we niet genoeg tijd hadden, zijn niet alle plannen in detail uitgewerkt. Maar de richting is duidelijk.”

Na bijna 500 dagen formatie kwam u tijd te kort?

 “Als het over Vivaldi zelf gaat, hebben we alles op touw gezet in vijf à zes weken. Dat is bijzonder snel in vergelijking met andere coalities.”

Is Vivaldi een centrumlinks project? 

“Het is een centrumcoalitie. Je kan zeggen: ze doen voor 3 miljard euro uitgaven. Maar de verlanglijst was 11 miljard euro. Ik kan nota’s bovenhalen waar 15 miljard euro werd gevraagd. Is dat dan een ‘blauwe overwinning’? Neen, dat is verstandig beleid. Zijn de sociale uitgaven een ‘rode overwinning’? Neen, dat is verstandig beleid.”

Vivaldi zal geen grote lastenverlaging doorvoeren. 

“Dat doen we bewust niet. Ik kon een lastenverlaging eisen van 2 à 3 miljard euro. Dat klinkt goed, maar eigenlijk is het boerenbedrog, want dan moet je elders geld zoeken. 

“We gaan in heel Europa door een diepe economische crisis, de ergste sinds de jaren 30. Op zo’n moment moet je de mensen niet wijsmaken dat je de belastingen kan verlagen.”

De werkende Vlaming moet maar even op zijn tanden bijten? 

“Tijdens de vorige regeerperiode hebben we de belastingen fors verlaagd voor hem. Nu zullen we de belastingdruk gelijk houden.”

Waar gaat Vivaldi dan zijn geld halen? 

“We werken bijvoorbeeld aan een digitaks op de grote internetbedrijven.”

Dat is spielerei.

 “(Onverstoord) Er zijn een aantal hervormingen die extra geld zullen opleveren, zoals de modernisering van de arbeidsmarkt. Het is belangrijk dat we die dus ook uitvoeren. En we gaan verder op de werking van het overheidsapparaat besparen. 

“Maar akkoord: het huiswerk is niet af. We zullen het begrotingstekort jaarlijks sowieso met 0,2 procent van het bbp verminderen. Wat betekent dat we 4 miljard euro moeten zoeken. Als de economie aantrekt na corona, komt er een extra inspanning.”

Er zijn dus toch belastingen in aantocht? 

“Als we binnen Vivaldi elkaar pijn willen doen, dan zoeken we dat geld enkel via belastingen en besparingen. Ik pleit ervoor om vooral via hervormingen te werken – in de eerste plaats door meer mensen aan een job te helpen. Dan stijgen je inkomsten en dalen je uitgaven. Als we de arbeidsmarkt opschudden, zullen we gemakkelijker 4 miljard euro vinden.”

De vakbonden staan al te springen... 

“We willen de vakbonden betrekken. Oorlogvoeren tegen hen, zoals in het recente verleden is gebeurd, levert weinig op.”

De inperking van de macht van de vakbonden – volgens De Croo was dat dé verwezenlijking van Michel I. 

“Vivaldi maakt geld vrij voor sociaal beleid, maar in ruil moeten de vakbonden ons helpen om alles betaald te krijgen. Wat betekent dat niet alles bij het oude kan blijven. Er is verandering nodig.

“Als het echt niet lukt, dan kan de regering hervormingen uiteindelijk zelf doordrukken. De regering-Di Rupo I heeft dat ook gedaan.”

Hoelang houdt Vivaldi het vol? Sp.a wilde MR eigenlijk niet meer, twee weken terug.

“Dat was bijna een fenomenale crash. De afgelopen weken was het een zware klus om vertrouwen op te bouwen tussen de zeven coalitiepartijen. Die crisis rond Bouchez was een catharsismoment. Het zat erg diep. Ik begreep de frustratie van Conner.”

Bouchez hing het uit? 

“Georges-Louis was voor mij een enorme bondgenoot aan de tafel. Het is voor het eerst in jaren dat een MR-topper zo’n klare liberale lijn volgt. Hij brengt zijn boodschap onderbouwd en intelligent. Alleen: op het einde moet je een compromis vinden.”

Was u kwaad op hem?

“Ja, maar niet om zijn houding aan tafel. Wel over het feit dat hij in volle onderhandelingen een interview aan Humo gaf. Dat was tegen de afspraken. Ik heb hem toen ingepeperd dat zoiets niet kon. En Sophie Wilmès ook.”

Nooit gedacht: had ik Bouchez maar gedumpt, zoals N-VA vroeg?

“Ik heb me nooit zo comfortabel gevoeld met de alliantie tussen Open Vld en MR. De band is beter dan ooit.”

Het temperament van Bouchez is een acuut gevaar voor Vivaldi. 

“Ik kan van veel voorzitters een paar flaters opsommen. Ik heb de voorbije weken soms op mijn tong moeten bijten om niets te zeggen. (Wacht even) Ik ga dat nu ook niet doen: een accident de parcours, dat gebeurt.”

Hoe is het zo misgelopen met N-VA? U was toch de man van paars-geel? 

“Ik begrijp tot op vandaag niet hoe Bart De Wever dit strategisch verknoeid heeft. Toen ik Open Vld-voorzitter werd, probeerde ik eerst een Arizona-coalitie te maken zonder PS, de formule die het dichtste bij centrumrechts stond. Dat gaf hem de kans om Magnette uit zijn kot te lokken voor een deal.”

Dat geel-rood akkoord was er. 

“Ja, maar toen vernam ik drie weken niets meer van De Wever. Ik moest in de kranten lezen dat ik mijn familie moest splitsen.

“Toen ik zijn deal met PS dan onder ogen kreeg – ‘het kaartenhuisje’ waar niemand aan mocht raken – bleek er voor 16 miljard euro aan nieuw beleid in te staan, zonder plan om die uitgaven te betalen. Ja hallo. Bovendien kwam hij mij dan nog op tv afdreigen. Dat doe je gewoon niet: zo overtuig je niemand.”

Hij wilde u op de knieën dwingen en laten slikken? 

“(geagiteerd) Hij heeft ons vernederd. 

“Stel dat ik zou geplooid zijn voor zijn bedreiging: wat is de bestaansreden van Open Vld dan nog? Als de Grote Keizer van Antwerpen beslist wat wij moeten doen? No way. Ik heb mijn eigen ideeën over politiek en ik verdedig die. De Wever is compleet respectloos met ons omgegaan. Hij heeft hier historisch geblunderd. Al de rest zijn flauwe excuses van hem.”

Volgens De Wever zat u toen al in de slag met de groenen.

“Dat klopt niet. Toen De Wever ons aanpakte in Terzake en VTM Nieuws was er nog niets tussen blauw en groen. Er is pas iets gegroeid toen hij ons de week daarna tegen elkaar begon uit te spelen om zijn ‘bubbel’ aan te vullen.”

U had altijd een goed contact met N-VA en De Wever. 

“Hoe hij met mij is omgegaan is een diepe ontgoocheling.”

We begrijpen: van de Vlaamse regering, daar komt niks meer van? 

“Jan Jambon is geen rancuneuze mens. Hij wil Vlaanderen besturen. Niemand binnen N-VA, Open Vld of CD&V heeft er belang bij om die regering vier jaar te saboteren.”

De Wever neemt u kwalijk dat u in een ‘belgicistisch verhaal’ bent gestapt met MR. 

“Tegen 2024 zullen we ‘zonder taboes’ een staatshervorming voorbereiden. Regionalisering van bevoegdheden, zoals de gezondheidszorg, behoort tot de mogelijkheden. Maar ook het federale niveau kan versterkt worden. Wat perfect aansluit bij mijn overtuigingen.”

Van die staatshervorming zal weinig in huis komen. 

“Het wordt niet evident om een akkoord te vinden dat een tweederdemeerderheid haalt en een meerderheid in elke taalgroep, maar we moeten deze oefening maken. De coronacrisis toont dat ons land in de knoop ligt met zichzelf.”

Bent u blij dat de formatie erop zit? 

“Ik was het eerlijk gezegd kotsbeu.

“Sinds ik voorzitter werd in juni was ik met niets anders bezig. Mentaal en fysiek was dit extreem belastend. Die crisis kon niet blijven duren. Uiteindelijk wil je als politicus iets verwezenlijken. De formatie werd op den duur een lelijk perceptiespel: vileine zinnetjes doorspelen aan kranten en websites over je collega’s.”

Naar verluidt leidden die zinnetjes vaak tot geruzie. 

“Die waren nefast, echt problematisch. Er is zo’n beruchte site waar elke dag een stuk vol anonieme quotes op verschijnt (Newsweek, JVH/RW). We zijn vergaderingen gestart met een uur geroep over wie juist wat had gelekt. Belachelijk.”

Gelukkig kon u af en toe ook met uw zoon op restaurant. 

“Mijn zoontje spreekt nog altijd van die keer dat hij ’s middags iets is gaan eten met de ‘drie koningen’. Het was weekend en Georges-Louis, Joachim Coens en ik waren in Nieuwpoort om te onderhandelen met Conner. Het was mijn verjaardag en ik nam mijn zoon mee. Hij houdt nog contact met Georges-Louis, ze zijn vrienden op Instagram.”

En nu, even bekomen? Heeft u nog last van uw coronabesmetting?

“De eerste dagen was ik heel ziek: werken zat er niet in, ook niet via videoconference. Gelukkig ging het daarna snel beter. Ik ben wel een beetje bang wat er zal gebeuren als de adrenaline straks wegvalt. Ik ga een paar dagen rust inbouwen. 

“Het is nu aan de regering om te werken (lacht). Ik heb deze week veel berichten gekregen van mensen die weer hoop koesteren. Ik zie sérieux in deze ploeg. Ik denk dat Vivaldi een succes kan worden.”