Direct naar artikelinhoud
Astronomie

De ‘kosmische puinhoop’ Bennu blijkt zo veelbelovend voor de mens als gehoopt

Planetoïde Bennu.Beeld AFP

De planetoïde Bennu blijkt zo veelbelovend als gehoopt. Van zijn oppervlak opgezogen korrels kunnen de meest prangende vragen beantwoorden over de oorsprong van de aarde en het ontstaan van leven.

Ondanks uitgebreid voorwerk bleef het een beetje een gok, de in 2016 gelanceerde onbemande NASA-sonde Osiris-Rex die vanaf aarde richting de verre planetoïde Bennu vloog om daar wat korrels op de zuigen zodat zij die rond 2023 kan afleveren op aarde. Is wat je van ver haalt wetenschappelijk wel zo interessant als gehoopt? Ja, luidt de opgeluchte eerste conclusie van wetenschappers in zes afzonderlijke vakartikelen die donderdagavond tegelijk verschenen in de vakbladen Science en Science Advances.

Onderzoekers zijn geïnteresseerd in planetoïden omdat het de overgebleven klonten zijn uit de beslagkom waarin Moeder Natuur de aarde en de overige planeten kneedde. Planetoïden onthullen daarom de omstandigheden waaronder de aarde ooit ontstond. Ook kunnen de aanwezige stoffen op zo’n planetoïde iets zeggen over de chemische bouwblokken die in het verre verleden op aarde beschikbaar waren om het eerste leven mee te knutselen.

“Onze resultaten laten zien dat monsters die we hebben genomen om terug te brengen naar aarde voor verdere analyse waarschijnlijk koolstofrijk materiaal bevatten en in aanraking zijn geweest met water. Een van de belangrijkste doelstellingen van deze missie”, zegt NASA-onderzoeker Hannah Kaplan, hoofdauteur van een van de artikelen. Water en (complexe) koolstofmoleculen zijn twee van de hoofdingrediënten van het aardse leven. De korrels die de missie rond 2023 aflevert kunnen dus hopelijk onze belangrijkste vragen over de vroegste jaren van onze planeet beantwoorden.

Inwendige rivieren

De grondige eerste analyse van Bennu in de nieuwe vakartikelen – op basis van door Osiris-Rex ter plekke uitgevoerde waarnemingen – bevestigt onder meer eerdere vermoedens dat de planetoïde in het verleden vol water zat. Of exacter: dat de voorloper van Bennu vol water zat. Bennu zelf is namelijk een letterlijke puinhoop: een samengeklonterd stuk steen, samengesteld uit de kosmische klonten die overbleven nadat een kleinere ruimtesteen in het verre verleden op een grotere planetoïde was gebotst.

De aanwezigheid van water is van belang omdat het nog altijd een raadsel is hoe de aarde ooit zo’n natte planeet is geworden. “Water stroomde waarschijnlijk over veel langere afstanden over de voorloper van Bennu dan we hadden verwacht”, zegt Kaplan. Met haar team ontdekte ze centimeters dikke afzettingen in de stenen op Bennu, die ontstonden door water dat daar misschien wel duizenden tot miljoenen jaren stroomde.

De onbemande NASA-sonde Osiris-Rex.Beeld AP

De stenen markeren de plekken waar in de voorloper van Bennu ooit inwendige rivieren klotsten. Rivieren die mogelijk zelfs kilometers lang waren. Vermoedelijk ontstond de voorloper uit een ophoping van steen en waterijs. “Toen de planetoïde opwarmde, smolt dat ijs. Water stroomde toen door de barsten in het gesteente in haar binnenste”, zegt Kaplan.

Planeetonderzoeker Inge Loes ten Kate, zelf niet bij het onderzoek betrokken, noemt de resultaten veelbelovend. “Dit heeft sowieso de wow-factor. De artikelen bevatten nieuwe beelden van Bennu, waarin je de steentjes op haar oppervlak in hoge resolutie kunt zien. Echt geweldig.”

Behalve mooie plaatjes scheppen de artikelen volgens Ten Kate grote verwachtingen voor de korrels die nu op weg terug zijn naar aarde. “Ze vinden veel koolstofhoudend materiaal, inclusief organisch materiaal”, zegt ze. “Let op: organisch betekent hier niet meteen leven, maar het gaat misschien wél om voorlopers van leven.”

Misschien zien we straks zelfs aminozuren en nucleobasen, bouwstenen van ons DNA, speculeert zij. Mochten die inderdaad opduiken op Bennu’s korrels, dan bevestigt dat het beeld dat wetenschappers al langer hebben: dat de basisbouwstenen voor leven rijkelijk in het zonnestelsel aanwezig zijn. Ten Kate: “Dan resteert alleen nog de vraag: kun je daar leven van maken?”