Hongarije en Polen blokkeren de Europese meerjarenbegroting en het herstelplan

Tijdens een vergadering van de ambassadeurs van de 27 lidstaten verzetten Polen en Hongarije zich tegen een princiepsakkoord over de nieuwe meerjarenbegroting tot 2027. Die voorziet vanaf 2021 tot 2027 zo’n 1.100 miljard euro aan Europese uitgaven. De twee lidstaten blokkeerden ook de start van de nationale ratificatieprocedures die noodzakelijk zijn om het herstelplan van 750 miljard euro uit te rollen. Dat fonds had vanaf komende lente subsidies moeten uitkeren aan de lidstaten, maar het kan pas in werking treden wanneer de nationale parlementen hebben ingestemd met de verhoging van de zogenaamde eigen middelen van de EU. De EU heeft die verhoging nodig om het geld te kunnen lenen waarmee het fonds gefinancierd moet worden.

Alles samen gaat het dus om meer dan 1.800 miljard euro die de Europese Unie de komende jaren wil uitgeven om de economie erbovenop te helpen na de coronapandemie. Polen en Hongarije blokkeren de goedkeuring van het pakket uit onvrede over een mechanisme dat de uitkering van fondsen koppelt aan het respect voor de rechtsstaat.

“Wanneer de Europese Unie de verdragen wil schenden, wanneer afspraken niet worden nagekomen die op de top van de regeringsleiders waren gemaakt, dan zal Polen niet kunnen instemmen met de begroting”, zo verklaarde de chef van de kanselarij, Michal Dworczyk, eerder vandaag op radiozender RMF.FM.

Het mechanisme dat is uitgewerkt om de uitkering van fondsen te koppelen aan de rechtsstaat dreigt volgens Dworczyk te leiden tot “volkomen willekeurige beslissingen van Europese ambtenaren en politici, die bepaalde landen treffen en andere bevoordelen”.

Minister van Justitie Zbigniew Ziobro zei dat het criterium van de rechtsstaat “slechts een voorwendsel” is dat “institutionele en politieke slavernij” en “een radicale inperking van de soevereiniteit” in de hand zal werken.

Eerder had ook de Hongaarse premier Viktor Orbàn al met een blokkering gedreigd. Dat standpunt is volgens een regeringswoordvoerder onveranderd. “Het is niet Hongarije dat chanteert en druk zet op Brussel (...) maar omgekeerd”, schreef minister van Justitie Judit Varga op Facebook.

Begin november hadden het Duitse EU-voorzitterschap en het Europees Parlement een compromis bereikt over de invoering van een mechanisme dat de uitkering van fondsen te stoppen aan lidstaten die de principes van de rechtsstaat met voeten treden.

Zowel Polen als Hongarije voeren echter aan dat het akkoord verder gaat dan de algemene principes die de staatshoofden en regeringsleiders in juli hadden afgesproken. Beide landen liggen al jaren onder vuur omdat ze Europese fundamentele waarden op vlak van democratie en rechtsstaat zouden schenden.

Polen en Hongarije beschikken niet over een blokkeringsminderheid om de goedkeuring van het mechanisme te dwarsbomen, maar ze kunnen wel de meerjarenbegroting en het herstelfonds blokkeren. De begroting moet immers unaniem worden goedgekeurd, en het fonds kan pas gelanceerd worden wanneer alle nationale parlementen hebben ingestemd met de verhoging van de eigen middelen van de EU. Van die macht om de meerjarenbegroting en het herstelfonds te blokkeren hebben beide landen nu gebruik gemaakt.

Het Duitse EU-voorzitterschap had al aangekondigd in dit geval het hele pakket ter goedkeuring te willen voorleggen op een vergadering van de ambassadeurs van de lidstaten. De blokkering dreigt de Europese herstelstrategie in “een ernstige politieke crisis” te storten, waarschuwde een Europese diplomaat. Volgens diplomaten zullen de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Europese Raadsvoorzitter Charles Michel en Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zich beraden over de volgende stappen. Allicht komt de impasse donderdag aan bod tijdens een videoconferentie van de regeringsleiders die gepland was om de coronacrisis te bespreken.

De blokkering zal hoe dan ook leiden tot oponthoud voor de meerjarenbegroting en het herstelfonds die volgend jaar uitgerold moeten worden. Hongarije heeft nochtans uitzicht op meer dan zes miljard euro uit dat fonds, Polen op zo’n 23 miljard. “Niemand weet wat Orbàn wil (...) we hebben het gevoel dat hij niet voor geld aan het vechten is”, zei een andere Europese bron.