Spanning tussen N-VA en Open Vld: alsof Jambon I nog geen problemen genoeg heeft

De Vlaamse regering onder Jan Jambon (N-VA) heeft een moeilijk eerste jaar achter de rug. De start was twijfelachtig – herinner u de opstand van de cultuursector. En het vervolg was niet beter: de coronagolf in maart zorgde voor duizenden overlijdens in de woon-zorgcentra. De coronagolf in oktober werd laat opgemerkt.

Ook voor de toekomst blijft de politieke barometer van Jambon I op onweer staan. “De coalitie heeft al heel wat moeilijkheden – de ‘MP’ komt niet uit de verf en de ministercast is zwak – maar daar komt er nu nog een probleem bij: een acuut gebrek aan vertrouwen tussen coalitiepartners N-VA en Open Vld”, oordeelt Dave Sinardet, politicoloog aan de VUB. “De vorming van Vivaldi heeft wonden geslagen en het is twijfelachtig of die nog zullen helen.”

Verraad

Anderhalve maand na de start van Vivaldi blijft N-VA-voorzitter Bart De Wever diep teleurgesteld over de manier waarop zijn partij door Open Vld ‘gedumpt’ werd tijdens de federale regeringsvorming. “Men (de liberalen, JVH) heeft mij een jaar lang gezegd: ‘Jij moet een akkoord maken met PS’. Toen ik dat uiteindelijk deed, heeft men dat kapotgescheurd en voor paars-groen gekozen. Dat laat een zure smaak na”, vertelde De Wever zondag aan VTM Nieuws.

Open Vld-kopman Egbert Lachaert had De Wever eerder die dag, via een interview in De Zondag, voorgesteld om eens “een koffie te gaan drinken of te gaan lopen” om hun meningsverschillen uit te klaren. Lachaert heeft zijn collega naar eigen zeggen al vier maanden niet meer gesproken. Hij gaf toe dat de situatie weegt op de werking van de Vlaamse regering.

Officieel wordt de regering-Jambon niet geraakt door de federale spanning tussen N-VA en Open Vld. De coalitie kan terugvallen op een gedetailleerd regeerakkoord. Meteen na de vorming van De Croo I vroeg Jambon het vertrouwen van zijn ploeg en kreeg hij dat ook. 

“In principe zou de federale situatie geen weerslag mogen hebben op het Vlaamse niveau. Wisselende coalities op verschillende bestuursniveaus zijn nu eenmaal de essentie van een federale staat”, zegt Sinardet. “Maar in de praktijk is het al langer duidelijk dat in België de partijhoofdkwartieren op het eind van de rit meer invloed hebben dan de regeringen.”

Binnen de Vlaamse coalitie wordt deze analyse niet gedeeld. Een vooraanstaande bron zegt: “Als er met scherp geschoten wordt tussen partijhoofdkwartieren heeft dat gevolgen. Maar binnen onze ploeg zelf is de impact hiervan voorlopig nog klein. Alle ministers werken prima samen. Iedereen werkt hard en doet zijn best. Van een crisis is geen sprake.”

Oppositie

Ook CD&V-voorzitter Joachim Coens predikt rust en kalmte. Zijn partij dreigt geklemd te geraken tussen N-VA en Open Vld. “Uiteraard mag N-VA in de Kamer oppositie voeren, dat is logisch. Maar in Vlaanderen moeten de gemaakte afspraken nageleefd worden”, luidt het.

Al geeft Coens toe dat een regering liefst meer is dan een aantal ministers die een regeerakkoord uitvoeren. “Uiteindelijk is die tekst een momentopname. Er dienen zich altijd nieuwe thema’s aan, waar je moet op reageren. Op zulke momenten zijn goede interpersoonlijke relaties belangrijk. In de eerste plaats tussen de ministers. Als we iets niet nodig hebben, dan is het vier jaar geruzie in Vlaanderen en vechtfederalisme met de nieuwe federale regering.”

Voor Sinardet ligt de sleutel bij N-VA. Hoe zal de partij zich herpositioneren nadat ze uit de boot is gevallen in de federale regeringsvorming? In 2012 – toen 541 dagen formatie resulteerde in de regering-Di Rupo – ging N-VA voluit voor de federale oppositierol, ondanks Vlaamse machtsdeelname. “Het verschil met vandaag is dat N-VA nu de Vlaamse regering leidt. Dan moet men die bijna gaan opgeven. Voor Vlaams-nationalisten lijkt dat moeilijk.”