‘Voorbeeldland’ Zweden hard getroffen door tweede golf

Maar inmiddels lopen de besmettingen ook in Zweden weer sterk op. Vorige week werden er 320 coronagevallen per 100.000 inwoners geconstateerd, meer dan in Nederland (210), Denemarken (145) en Noorwegen (68). In landen als Oostenrijk (450) en Italië (360) is de situatie overigens nog ernstiger dan in Zweden.

De Zweedse regering heeft nieuwe maatregelen afgekondigd. Na 22 uur mag geen alcohol meer verkocht worden. Op straat mogen maximaal acht mensen bij elkaar komen en in sommige regio’s mogen ouderen in verzorgingstehuizen niet meer bezocht worden.

Toch is het Zweedse regime nog altijd heel mild in vergelijking met de hele en halve lockdowns die in andere Europese landen worden afgekondigd. Met de feestdagen zullen de Zweden waarschijnlijk op skivakantie kunnen. De architect van het Zweedse coronabeleid, chef-epidemioloog Anders Tegnell, blijft onverstoorbaar in zijn aanpak geloven. “We blijven deze weg volgen. Dat is hoe we in Zweden werken. Er is veel begrip voor en mensen houden zich aan de regels”, zei hij tegen persbureau Reuters.

Het coronabeleid is diep verankerd in de Zweedse politieke cultuur. Staat en burgers vertrouwen elkaar. Minder dan in Zuid-Europa biedt de grondwet de regering mogelijkheden om noodmaatregelen op te leggen. Maar meer dan elders luistert de Zweedse bevolking naar de vermaningen van de overheid.

Toen de besmettingen weer opliepen, beperkte de regering zich tot een dringende oproep zo veel mogelijk thuis te blijven. “Neem uw verantwoordelijkheid. Ga niet naar de sportschool, ga niet naar de bibliotheek, ga niet uit eten, vier geen feestjes. Stel het allemaal uit”, zei de sociaaldemocratische premier Stefan Löfven onlangs. Volgens critici is deze aanpak halfslachtig. Als de regering wil dat de Zweden thuisblijven, moet ze restaurants en sportscholen sluiten, vinden zij. Vooralsnog wil Löfven daar niets van weten: “Wij geloven niet in een lockdown.”

In het voorjaar was Zweden even de paria van Scandinavië, omdat het aantal doden aanzienlijk hoger lag dan in Denemarken en Noorwegen. Maar in de zomer ging het juist heel goed. Een bezoek aan Zweden was een verademing vanwege de ontspannen omgang met het virus. De cafés, restaurants, sportscholen en basisscholen waren opengebleven. Mondkapjes waren nergens verplicht en zelden te zien. In de mooie zomermaanden zaten de terrassen vol en leek het virus opeens ver weg. 

Toch zei chef-epidemioloog Anders Tegnell eind augustus tegen de Volkskrant dat hij niet wist of zijn strategie succesvol was. “Het is zeker te vroeg om dat te zeggen. We weten niet wat er zal gebeuren in de herfst.” Niettemin zei hij slechts lokale uitbraken te verwachten. Hoewel hij altijd ontkend heeft naar groepsimmuniteit te streven, hoopte hij dat de Zweedse aanpak tot meer immuniteit zou leiden, omdat de verspreiding van het virus minder is afgeremd dan in andere landen.

Immuniteit maakt weinig verschil

Die hoop is nu de bodem ingeslagen. “Ik hoopte dat Tegnell gelijk had. Dat zou geweldig zijn geweest. Maar hij had geen gelijk”, zei Tegnells voorganger Annika Linde in The Daily Telegraph. “Nu hebben we hoge sterftecijfers, en zijn we niet ontsnapt aan een tweede golf. Immuniteit maakt misschien een beetje verschil, maar niet veel.”

Net als in het voorjaar komt de sterkste oppositie tegen Tegnell en de autoriteiten van wetenschappers die het Zweedse beleid veel te lankmoedig vinden. Onlangs pleitten 26 vooraanstaande onderzoekers in het dagblad Expressen voor een stringentere aanpak: meer testen, mondkapjes verplicht en langere quarantaines.

Onder de bevolking blijft Anders Tegnell populair. Blijkens een poll van het dagblad Dagens Nyheter is het vertrouwen van de Zweedse bevolking in de chef-epidemioloog weliswaar met 7 procent gedaald, maar staat het nog altijd op 65 procent.

Premier Löfven zei eerder dat de pandemie geen sprint is, maar een marathon. Daarom geeft Zweden de voorkeur aan een gematigde aanpak die langer vol te houden is. Strengere landen hebben het niet beter gedaan, zeggen Tegnell en Löfven. In Zweden zijn weliswaar meer doden gevallen dan in Denemarken of Noorwegen, maar minder dan in landen die hun burgers een vorm van huisarrest gaven, zoals Spanje, Italië of Frankrijk.

De pandemie heeft iets van een etappekoers: elke dag wint iemand anders, maar pas aan het eind wordt het klassement opgemaakt. Pas als de pandemie voorbij is, kan worden gezegd welke strategie de beste is, zei premier Löfven. Daarom wilde hij niet zeggen dat de Zweedse aanpak mislukt is. Om in sporttermen te blijven: Parijs is nog ver.