Antistoffentest, antigentest en zelftest: viroloog Van Gucht legt verschil uit

“Antistoffen worden aangemaakt door het lichaam om het virus te bestrijden”, zo legt viroloog Steven Van Gucht uit tijdens de persconferentie van het Crisiscentrum. “Als u antistoffen heeft, heeft uw lichaam gereageerd op een infectie van het virus. Maar als u pas besmet bent, is de kans groot dat zo’n antistoffentest negatief is. De antistoffen worden ten vroegste zeven dagen na een besmetting aangemaakt.” 

“Een antigen is een fragment van het virus zelf. Zo’n test heeft dus weinig zin om een besmetting aan te tonen wanneer de symptomen nog maar enkele dagen oud zijn. Een positieve antistoffentest betekent dat u het virus vroeger heeft opgelopen. Je kan een negatieve antistoffentest hebben en toch besmettelijk zijn voor de omgeving.”

“Een positieve antigentest betekent dat u het virus draagt, besmet bent en heel besmettelijk bent voor u naasten”, verduidelijkt Van Gucht. “Bij een positieve test moet u onmiddellijk in isolatie. De test is enkel maar positief wanneer er veel virus in uw staal zit. Een beetje virus wordt niet teruggevonden. Deze testen zijn minder gevoelig dan de klassieke PCR-test.”

“Wanneer u het virus pas heeft opgelopen, dan moet dit eerst vermeerderen in uw lichaam. Er zit nog niet veel virus in uw neus en u voelt zich nog niet ziek. De test blijft dan negatief, ook al bent u besmet. Na enkele dagen, variërend van 2 tot 14 dagen, neemt de hoeveelheid virus sterk toe en ontwikkelt u symptomen. Op dit ogenblik wordt de test positief. Het is perfect mogelijk dat u een negatieve antigentest heeft en de daarop volgende dagen toch besmettelijk en ziek wordt. Een negatieve antigentest is nooit een vrijgeleide om niet in quarantaine te gaan of de afstandsregels niet te volgen. Dit zegt enkel of u op de dag zelf al dan niet besmettelijk bent”, gaat Van Gucht verder.

“Antigentesten kunnen een bijkomende waarde hebben wanneer ze op regelmatige basis worden afgenomen bij alle individuen van een groep. Zo kan men snel mensen detecteren en isoleren wanneer ze pas besmettelijk worden. Er lopen studies om na te gaan in hoeverre dit in de toekomst toepasbaar kan zijn.”

“De PCR-test blijft de gouden standaard. Die is een stuk gevoeliger. De PCR-test kan tot duizend keer minder virus detecteren dan een antigentest. Een PCR-test kan positief zijn terwijl de antigentest dus negatief is. Dat is mogelijk in het begin van de infectie en ook op het einde van de infectie”, aldus Van Gucht.

“Een zelftest wordt uitgevoerd door de patiënt zelf. Bijna altijd gaat het om een sneltest. Het bekendste voorbeeld is een zwangerschapstest. Bij een sneltest wordt het staal door de gebruiker bij zichzelf afgenomen. De interpretatie gebeurt ook door de gebruiker zelf en niet door een getrainde zorgverlener. De instructies moeten nauwkeurig opgevolgd worden en de resultaten moeten ook op het juiste moment worden afgelezen, anders leidt dit tot een foute interpretatie. Ze zijn minder betrouwbaar, minder nauwkeurig dan labotesten en kunnen een vals gevoel van veiligheid geven. Er is ook een kans dat de gebruiker zich onnodig ongerust zal maken wanneer de test vals positieve resultanten geeft.”

“Er zijn geen legale zelftesten beschikbaar voor het detecteren van het virus zelf op dit moment in Europa. De voornaamste reden hiervoor is dat men het virus het beste kan opsporen wanneer een getrainde zorgmedewerker een test bij u afneemt. Wanneer het staal niet goed wordt afgenomen door uzelf, dan is de kans groot dat dit vals positief is. Men zoekt hard naar oplossingen door te werken met speekselstalen. Dit is nog niet beschikbaar en nog niet bewezen dat het voldoende (on)gevoelig is.”

“Er is wel één conforme zelftest: een antistoffentest. Dit spoort antistoffen op in het bloed, maar zegt niets over aanwezigheid van het virus zelf. Dit heeft weinig waarde voor het vaststellen van een recente besmetting en het heeft dus weinig zin om die test thuis zelf uit te voeren. Een conforme sneltest die door een leek mag worden uitgevoerd, is voorzien van een CE-markering aangevuld met een code van vier cijfers. Staat er wel een CE-markering maar geen vier cijfers, dan is het een test die door een gezondheidswerker moet worden afgenomen.”

“Het is moeilijk om in te schatten wanneer andere conforme zelftests beschikbaar zullen zijn. Let op, want op het internet circuleren veel namaaktesten waarvan de betrouwbaarheid niet is bewezen en die niet bedoeld zijn om zonder tussenkomst van een professionele gezondheidswerker uit te voeren. Het is verleidelijk dit aan te kopen, maar de voorspellende waarde is laag wanneer deze testen worden toegepast zonder symptomen of zonder een recent risicocontact te hebben gehad of wanneer het staal onjuist wordt afgenomen. In België moedigen we het gebruik van zelftesten niet aan. Koop geen test op het internet om te zien of u besmettelijk bent. Overleg met uw huisarts.”