Op tafel bij het Overlegcomité straks: meer telewerk, minder grensverkeer

“Een zaak is duidelijk: de besmettingen moeten opnieuw dalen.” Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) sprak donderdag klare taal in de Kamer. Er zijn nog steeds te veel nieuwe besmettingen, en bovendien knikken de curves over het hele land opnieuw omhoog. “De opmerkelijke stijgingen in een aantal provincies mogen niet de voorbode zijn van een opflakkering die zou leiden tot een derde golf.”

De vraag is hoe die nieuwe piek precies vermeden moet worden. Het Overlegcomité, waarin de regeringen van ons land vergaderen, komt vandaag samen om daar een antwoord op te zoeken. Daarbij is er één grote onbekende: wat gebeurt er tijdens de kerstvakantie? Houden mensen zich aan de maatregelen die het sociaal contact beperken of worden kerst en nieuw met de hele familie gevierd?

Broos evenwicht

De recentste cijfers en modellen tonen dat ons feestgedrag zal bepalen welke richting de curves uitgaan in het nieuwe jaar. Het reproductiegetal schommelt globaal genomen rond 1. Blijven de sociale contacten tijdens de kerstvakantie beperkt tot een minimum, dan worden die twee weken een soort ‘circuit breaker’. De scholen liggen stil, heel wat mensen blijven thuis van het werk. Dat kan het reproductiegetal een flinke tik omlaag geven, wat betekent dat de verspreiding van het virus weer aan kracht verliest.

Het evenwicht is evenwel broos. Modellen van de UHasselt geven aan dat als zo’n 20 procent van de bevolking kerst en nieuw viert met vier andere mensen, de curve vanaf januari opnieuw naar een stevige piek klimt, met een lange staart tot in maart. In dat geval kunnen we ons dus opmaken voor nog vele weken lockdown.

Het Overlegcomité wil zo’n scenario voorkomen. Maar tegelijk is duidelijk dat nieuwe, strenge maatregelen moeilijk liggen. Er is al veel gevraagd van de bevolking en er is geen bijzonder uitgebreid arsenaal meer voorhanden. In het advies van de wetenschappelijke expertengroep wordt wel voorgesteld om de avondklok in Vlaanderen te vervroegen naar 22 uur. Dat moet nachtelijke bijeenkomsten voorkomen. Maar in de Vlaamse regering is de weerstand groot.

Scholen

Immunoloog Hans-Willem Snoeck hield in deze krant eerder al een betoog om de scholen te sluiten tot eind januari. Hij kreeg bijval van de invloedrijke OESO-topman en onderwijsexpert Dirk Van Damme, naar wie zeker ook in N-VA-middens goed geluisterd wordt. Toch wil minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) niet weten van een verlengde schoolsluiting.

“Ja, kinderen raken soms besmet. En daar communiceren we ook tweewekelijks heel open over. Uit die cijfers blijkt dat de strenge maatregelen goed worden nageleefd. Het aantal besmettingen ligt relatief lager dan in de rest van de samenleving”, aldus Weyts. Volgens een Franstalige regeringsbron is er ook ten zuiden van de taalgrens geen animo voor het idee van Snoeck.

Ook biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt), die deel uitmaakt van het kransje experts dat het Overlegcomité adviseert en nochtans gerekend kan worden tot de strengeren in de leer, ziet er geen heil in. Kinderen van de schoolbanken houden is een erg ingrijpende maatregel, die misschien niet nodig zou zijn. Hij ziet nog ruimte om het verloop van de epidemie af te wachten.

Navraag leert dat het advies van de wetenschappelijke experts ook daar nadruk op legt: hou de cijfers de komende dagen nauwgezet in de gaten, zodat er snel geschakeld kan worden zodra dat nodig blijkt. Dat wil niet zeggen dat er nu geen ingrepen gedaan kunnen worden. Zowel onder politici als onder experts is er eensgezindheid dat er veel winst kan geboekt worden als de huidige maatregelen beter nageleefd worden en overtredingen strenger aangepakt.

Pijnpunten

In regeringskringen wordt vooral gewezen op twee pijnpunten. Ten eerste: telewerk. Dat is verplicht, maar er zijn indicaties dat die maatregel onvoldoende wordt nageleefd. “Op dat vlak wordt de laatste tijd versoepeld zonder dat er een versoepeling geweest is”, schetst een regeringsbron de situatie. Onder meer op basis van mobiliteitsdata wordt ervan uitgegaan dat er te veel mensen naar het werk gaan. Iemand die in zijn gezin besmet raakte, kan daar collega’s aansteken.

Daarnaast wordt er gekeken naar het grensverkeer. Iedereen kan het land binnen en buiten, wat een permanent risico op ongecontroleerde virusuitbraken betekent. Een reisverbod komt er wellicht niet, maar er wordt wel gedacht aan betere controles op onder meer de luchthavens, de documenten voor wie uit het buitenland terugkeert en het naleven van de quarantaine.

In een gezamenlijke boodschap riepen premier Alexander De Croo (Open Vld), Nederlands eerste minister Mark Rutte en minister-president van Noordrijn-Westfalen Armin Laschet hun landgenoten op om trips naar het buitenland te vermijden, tenzij voor essentiële verplaatsingen. “Dit is de enige manier om het virus te verslaan”, aldus De Croo.

De premier moest donderdag zelf in quarantaine gaan. Een week geleden had hij nauw contact met Frans president Emmanuel Macron, die intussen positief testte op Covid-19. Gevolgen voor het Overlegcomité zijn er niet, want de covidtest van De Croo bleek later negatief.