Lege rekken in Groot-Brittannië en Noord-Ierland: brexit treft consumenten in de maag

Simon Spurrell van de Cheshire Cheese Company in Macclesfield kwam een maand na de ‘historische’ deal van premier Boris Johnson met de EU tot een treurige conclusie. De orders van Europese klanten in zijn onlinewinkel kelderden drastisch sinds de brexit. Voor elke bestelling via internet moet apart een certificaat van een keurmeester worden aangevraagd ter waarde van 200 euro.

Zijn bedrijf heeft meer ijzers in het vuur, maar de kostenpost is aanzienlijk. Om zijn handel in kazen te redden nam hij een kloek besluit. De Cheshire Cheese Company gaat een magazijn openen in Frankrijk om haar delicatessen betaalbaar te houden voor Europeanen. “Alsof iemand was vergeten om dit onderdeel in de handelsovereenkomst te stoppen”, zei Spurrell tegen The Guardian.

Het vrijhandelsakkoord, door Johnson bestempeld als het begin van een gouden toekomst, heeft meer verborgen problemen. Vooral in Noord-Ierland merken de mensen de gevolgen van de talloze nieuwe regels. Tientallen supermarkten moeten hun klanten teleurstellen. De schappen met versproducten als groente, fruit en vlees blijven leeg. De speciale positie van het land vertraagt het goederenverkeer aanzienlijk.

Lege trailers

Om het Goedevrijdagakkoord te respecteren blijft Noord-Ierland de regels van de EU volgen, zodat geen controles bij de grens met Ierland hoeven plaats te vinden. Goederen afkomstig uit Groot-Brittannië worden in de haven van Belfast of de Ierse Zee geïnspecteerd. Voor die tijdrovende en gecompliceerde constructie betalen supermarkten de rekening, aangezien een flink deel van hun producten uit Engeland, Schotland en Wales komt.

“Uiteindelijk is het Verenigd Koninkrijk niet het geweldige land van melk en honing geworden dat de bevolking was beloofd door de mensen die campagne voor de brexit voerden”, zegt Glyn Robert, directeur van de organisatie Retail Northern Ireland. “We moeten het beste maken van een slechte situatie.” 

Noord-Ierland heeft echter een groter probleem. Honderden vrachtwagens die met de ferry de oversteek maken naar Engeland keren met een lege trailer terug naar Belfast. De tekorten stapelen zich zo snel op. Premier Arlene Foster noemde het totaal onaanvaardbaar, maar heeft geen oplossing voorhanden. Net als bij kaasboer Spurrell zit het probleem ingeweven in de deal met de EU.

“Leveranciers in Groot-Brittannië moeten aan allerlei formaliteiten voldoen om goederen naar Noord-Ierland te verschepen”, geeft Seamus Leheny van Logistics NI aan. “Daarom schorten ze zendingen op of stellen die uit. Dat houdt in dat vervoerders moeten opdraaien voor de kosten. Een vreselijke aanslag op hun financiën.”

Leheny pleit daarom voor een aanpassing van de regels. “Noord-Ierland maakt als enige land in de Europese interne markt deel uit van de Britse high street, de consumptiemarkt. Dat moet worden erkend.” De timing van de brexit speelt een rol. Johnson bereikte pas op kerstavond een akkoord met Brussel. De systemen om de omwenteling te begeleiden, konden daardoor amper proefdraaien.

Noord-Ierland vormt met iets minder dan 2 miljoen inwoners niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat in het grotere geheel. Leveringen vanuit Frankrijk en Duitsland, de voornaamste handelspartners van het VK, zitten op ongeveer de helft van het niveau van voor 1 januari. Europese vervoerders weigeren twee tot drie keer zo vaak opdrachten van Britse klanten.

Striktere controles

Kleine bedrijven, zoals Nim’s Fruit Crisps, doen voorlopig een stap terug. “Totdat we de nieuwe procedures volledig in de vingers hebben, drijven we geen handel met de EU”, stelde eigenaar Nimisha Raja. Door de overlast aan beide zijden van het Kanaal moeten concerns hun positie heroverwegen. Leveringen van de EU gaan gemiddeld 37 procent langzamer. In omgekeerde richting zijn de vertragingen met 28 procent toegenomen.

“Het is onduidelijk hoe, wanneer én of het volume weer het oude niveau haalt”, zegt Shane Brennan, directeur van de Cold Chain Federation. De voortekenen zijn ongunstig. Als op 1 juli de afkoelingsperiode afloopt en striktere controles gaan plaatsvinden, dreigt een ramp. Een fonds voor het opzetten van de infrastructuur bij de 41 havens in het Verenigd Koninkrijk, kampt door overheidsbezuinigingen met een tekort van tientallen miljoenen.

De ingevoerde bureaucratie raakt de Schotse visindustrie momenteel het hardst. Hun waar rot weg voor het Europese klanten bereikt door haperende software, het proces rond het verkrijgen van de juiste certificaten, een chronisch tekort aan douanebeambten (minimaal 20.000) en onwetendheid. De Britse overheid spreekt van aanloopproblemen, maar als die te lang duren krijgt de schade een permanent karakter.

Franse rederijen varen nu al vaker op Ierland om wachttijden in Engeland te voorkomen. Britse supermarkten zoeken naar lokale alternatieven om de schaarste op te vangen die zich langzaam uitbreidt. De hogere kosten en de formaliteiten zullen het assortiment in de winkels op termijn naar verwachting niet raken. Veel ondernemers, onder wie Simon Spurrell van de Cheshire Cheese Company, kunnen het zich niet veroorloven af te wachten.