Direct naar artikelinhoud
AnalyseSpanningsveld

De nieuwste twist tussen experts en politici loert alweer om de hoek

De persconferentie van het Overlegcomité in oktober vorig jaar.Beeld Photo News

Welke versoepelingen zijn er mogelijk, en hoeveel marge is er? Om die vraag te beantwoorden bereiden de GEMS-experts een ‘contactbudget’ voor. Om de hoek loert de zoveelste twist over de macht van de wetenschappelijke adviseurs.

Over een week staat alweer een cruciaal Overlegcomité gepland. De regeringen van ons land willen dan een afbouwplan uit de doeken doen, een weg uit de lockdown. De nood is hoog, zo beseft de Wetstraat. De lockdown moest een tijdelijke maatregel worden, maar duurt intussen al bijna vier maanden. Het zachte weer en de zonnestralen van deze week maken de bevolking extra ongeduldig. De avondklok staat steeds meer onder druk. “En alle lobbygroepen lopen de kabinetten plat om voor versoepelingen voor hun sector te pleiten. Het is nog vroeger begonnen dan anders”, klinkt het bij een Vlaamse minister.

Maar de politiek wil vermijden dat er te snel wordt versoepeld, zoals dat eerder gebeurde op het einde van de regering-Wilmès. Om de oefening in goede banen te leiden werkt de GEMS, de expertengroep die het Overlegcomité adviseert, aan een zogenaamd ‘contactbudget’. Iedere versoepeling krijgt daarbij een fictieve prijs, afhankelijk van hoe groot het risico op bijkomende besmettingen is. Op basis van de huidige stand van de epidemie wordt een budget bepaald, waarmee duidelijk wordt hoeveel ruimte er is om maatregelen te lossen. De politiek kan dan als het ware met het beschikbare budget kiezen uit het menu aan versoepelingen.

Het contactbudget moet een manier zijn om het debat te objectiveren. Hoeveel groter is bijvoorbeeld het risico op besmettingen bij de heropening van de horeca in vergelijking met één extra nauw contact per week? Hoeveel extra marge komt er als de 65-plussers gevaccineerd zijn? De Wetstraat verwacht van de experts meer duidelijkheid. Er is nu nog te veel nattevingerwerk, klinkt het.

Foutenmarge

De vraag is hoe realistisch die verwachting is. Een score toewijzen aan alle mogelijke maatregelen is een oefening waar een grote foutenmarge op zit. Ook het bepalen van een budget is geen exacte wetenschap: het hangt af van allerlei factoren waarop we soms maar een fragmentarisch zicht hebben, zoals de circulatie van het virus in de scholen of de grotere besmettelijkheid van nieuwe varianten van het virus.

Daarmee staat de deur voor de politiek wagenwijd open om het contactbudget enigszins vrij te interpreteren, of het uiteindelijk toch te negeren. Dat is ook wat er gebeurde met de zogeheten ‘schakelaar’, de uitloper van de nooit gelanceerde coronabarometer. Het Overlegcomité had beslist dat er pas maatregelen versoepeld konden worden als bepaalde drempels gehaald werden. Maar die zelf opgelegde richtlijnen werden aan de kant geschoven toen begin deze maand beslist werd de kappers en contactberoepen opnieuw te laten openen.

Het duo Alexander De Croo-Frank Vandenbroucke werpt zich op als de coronatandem van het land.Beeld BELGA

Het contactbudget is zo ook de zoveelste episode in de moeilijke verhouding tussen de beslissingnemers en de adviserende experts. Een bron uit de Vlaamse regering ziet dit als een uitgelezen kans om de rollen weer helder te stellen: de experts reiken het kader aan, de politiek beslist welke maatregelen er genomen worden. Maar de uitwerking van dat kader is allesbepalend. Wat als het ‘budget’ zo laag ligt dat er maar één versoepeling mogelijk is? Hoeveel beslissingsruimte hebben de ministers dan nog?

Derde golf

“De virologen zijn erg beducht voor een derde golf en vrezen dat er te vroeg versoepeld zal worden. Dan is het contactbudget een manier om keuzes af te dwingen. Ze proberen de speelruimte af te bakenen”, klinkt het bij een politieke bron.

De frictie is bovendien nog maar net gaan liggen. Alle betrokkenen zijn het erover eens dat de verstandhouding tussen wetenschappelijke experts en politiek beter is dan ten tijde van de regering-Wilmès. Niettemin liep de spanning de voorbije weken hoog op. De heropening van de kappers werd door enkele experts in de media neergesabeld. En daarvoor al was er gemor over het lang uitblijven van een verbod op niet-essentiële reizen.

Niet alleen tussen politici en experts is het evenwicht broos, ook tussen de deelstaten en het federale niveau doet men aan armworstelen. Vorige week speelden de regionale regeringen nog met het idee om in een gezamenlijke brief naar de federale regering de bevoegdheidsverdeling nog even helder te stellen. De deelstaten hebben al te vaak het gevoel dat zij op het Overlegcomité tweede viool moeten spelen, en dat de belangrijkste beslissingen al eerder afgeklopt zijn op de vergaderingen van de federale kern. Kenschetsend is hoe het duo Alexander De Croo-Frank Vandenbroucke zich opwerpt als de coronatandem van het land.

Kotbubbel

De irritatie werd bijna tastbaar na het laatste Overlegcomité, waar tegen de verwachtingen in de invoering van een kotbubbel werd afgeblokt. CD&V-voorzitter Joachim Coens was woedend, en ook in de Vlaamse regering werd met ergernis gereageerd. Dat Overlegcomité verliep overigens digitaal, maar naderhand was er wel een fysieke persconferentie met enkel federale excellenties. Dat zette onbedoeld de verhoudingen nog eens in de verf.

Een gezamenlijke brief van de deelstaten is er uiteindelijk niet gekomen, maar in een overleg is wel duidelijk gemaakt dat de regio’s bij de afbouw van de maatregelen voluit kunnen wegen op de domeinen waar zij bevoegd voor zijn.