Wetsvoorstel om broers en zussen niet meer te scheiden blijft meningen verdelen

DéFI-Kamerleden Sophie Rohonyi en François De Smet dienden eind 2019 in het federaal parlement een wetsvoorstel in om te garanderen dat broers en zussen zoveel mogelijk samen kunnen opgroeien, of op zijn minst in contact kunnen blijven met elkaar. Dat lijkt evident, maar in scheidingen of plaatsingen in de jeugdhulp gebeurt het regelmatig dat kinderen uit eenzelfde gezin apart moeten opgroeien, bijvoorbeeld door plaatsgebrek in instellingen of in pleeggezinnen. Concrete cijfers over de problematiek ontbreken, maar de pijnlijke getuigenissen zijn legio.

Het wetsvoorstel moet echter een aantal praktische problemen overwinnen. Zo lost de tekst het plaatsgebrek in pleeggezinnen of jeugdinstellingen niet op. Bovendien zijn er ook juridische bezwaren: de Vereniging voor Familierecht stuurde de leden van de Kamercommissie Justitie begin februari al een brief waarin ze erop wijst dat jeugdbescherming een gemeenschapsbevoegdheid is, en de federale wetgever dus weinig in de pap te brokken heeft. 

Bovendien geeft het wetsvoorstel minderjarigen een vorm van 'procesbekwaamheid', waardoor kinderen zouden kunnen deelnemen aan de procedure rond bijvoorbeeld de verblijfsregeling, klonk het daarin.
De organisaties in jeugdzorg zijn over het algemeen dan weer wel gewonnen voor een verankering van het principe in het Burgerlijk Wetboek.

De meerderheidspartijen hebben de tekst het afgelopen jaar bijgeschaafd met amendementen. Vandaag organiseerde de Kamercommissie Justitie een hele dag hoorzittingen.

Uit die hoorzittingen bleek opnieuw de grote verdeeldheid over het voorstel. “Dit is een lovenswaardig voorstel, maar de in eerste lezing aangenomen tekst mag geen wet worden”, aldus Charlotte Declerck, hoofddocent Familie- en Erfrecht aan de Hasseltse universiteit. Declerck plaatste vraagtekens bij de noodzaak van het wetsvoorstel, de definitie van broers en zussen - ook halfbroers en halfzussen, of kinderen met dezelfde donor? - en de procesbekwaamheid van minderjarigen. Dat laatste zou volgens Declerck tot meer vechtscheidingen leiden, omdat dan ook ineens de kinderen met hun eigen advocaat eisen zouden kunnen stellen over bijvoorbeeld de verblijfsregeling na een scheiding, zei ze. Bovendien zouden kinderen zonder broers of zussen dat recht dan niet krijgen, stipte Declerck aan.

Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens liet een heel ander geluid horen. “We zijn overtuigd van de noodzaak van de verankering van het principe dat broers en zussen samen moeten kunnen opgroeien. Dat algemeen principe opnemen in het Burgerlijk Wetboek verhindert trouwens niet dat men daarnaast in de gemeenschappen andere regelgevende initiatieven neemt”, zei ze. 

Sofie Van Rumst van het Kinderrechtencommissariaat benadrukte dat procesonbekwaamheid niet hoeft te betekenen dat “kinderen geen kinderen meer kunnen zijn”. “Nu hebben ze spreekrecht, maar dat is niet voldoende. We kunnen niet over de toekomst van kinderen praten zonder hen eigen verantwoordelijkheid te geven”, vond ze.

Annelien Coppieters van SOS Kinderdorpen beaamde dat. “We hebben geen concrete cijfers over de omvang van het probleem, maar de impact op individuele situaties horen we elke dag. Iedere situatie waarin dit voorstel het verschil kan maken, is voor mij de moeite.” Frank Van Holen van Pleegzorg Vlaanderen verwoordde het zo: “Dat broers en zussen samen kunnen opgroeien is essentieel voor hun ontwikkeling.”

Ook het parlement zelf blijft verdeeld over het wetsvoorstel. N-VA-Kamerlid Kristien Van Vaerenbergh, de voorzitster van de Commissie Justitie, benadrukte opnieuw dat de procesbekwaamheid voor minderjarigen misschien meer problemen zal veroorzaken dan oplossen. Indienster Sophie Rohonyi beaamde dat het parlement “voorzichtig” moet zijn bij de implementatie. “Maar ik hoor ook dat het belang van het principe om broers en zussen niet te scheiden tijdens hun opvoeding breed gedeeld wordt”, zei ze. “Stabiliteit is nodig voor een goede ontwikkeling, zeker tijdens de adolescentie.”

CD&V-Kamerlid en oud-minister van Justitie Koen Geens “houdt zijn hart vast”, zei hij. “Ik heb heel verschillende dingen gehoord vandaag. Het zit nu in 'onze bak' en we moeten onze verantwoordelijkheid nemen, daar dient een parlement voor.” Volgens Geens moet wat uiteindelijk in het Burgerlijk Wetboek terechtkomt alvast wel een “subjectief recht” zijn. “Het wetboek is wat mij betreft geen plaats om 'best practices' in voor te schrijven.”