Roep om vaccinatiepaspoort klinkt steeds luider, en komt vooral uit Zuid-Europa
Volgende week zal de Europese Unie haar plannen voor het vaccinatiepaspoort uit de doeken doen. Maar dat duurt een aantal lidstaten, zoals Spanje, Portugal en Griekenland, te lang: zij hunkeren naar toeristen. Is zo’n ‘groene pas’ de enige oplossing?
Voorbarig, risicovol, discriminerend. Het vaccinatiepaspoort is nog niet voorgesteld en er zijn al zorgen te over. De Europese Commissie komt normaal op 17 maart met een wetsvoorstel voor een zogenaamde digitale groene pas. Die moet aantonen dat iemand gevaccineerd is, een negatieve covidtest aflegde of voldoende antilichamen heeft.
Op die manier moet reizen voor het werk of plezier binnen Europa weer mogelijk worden, zegt Ursula von der Leyen. De voorzitter van de Europese Commissie maakt zich sterk dat het digitale platform voor de pas in drie maanden gerealiseerd kan worden. Maar die timing zint een aantal lidstaten niet.
Gisteren raakte bekend dat een aantal Zuid-Europese landen niet op Brussel wacht en zelf plannen maakt. Vanuit Athene klonk het dat Griekenland al klaar is “met een volledig protocol voor de zomer van 2021”. Spanje voerde de druk op door te zeggen dat ze in mei het vaccinatiepaspoort willen gaan gebruiken. En ook Portugal wil onbeperkt reizen sneller toestaan. Minister van Toerisme Rita Marques meent dat zoiets kan “binnen de twee maanden, misschien al begin mei”.
Discriminatie
De landen staan al langer bekend als grote voorstanders van het paspoort. Voor hen moet het een reddingsboei vormen voor de toeristische sector. Maar niet iedereen deelt het zuiderse enthousiasme. Duitsland, Frankrijk en ook ons land sputteren tegen, omdat ze vrezen voor discriminatie tussen burgers die al een prik kregen en zij die nog wachten. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie is er voorlopig tegen dat landen vaccinatiepaspoorten gaan gebruiken voor het internationaal reisverkeer. Functionaris Michael Ryan vindt dat er te veel “praktische en ethische bezwaren” zijn.
De Europese Commissie wil dat de lidstaten beslissen over hoe ze met zo’n vaccinatiepaspoort omgaan. En dat vinden sommigen zorgelijk: niet alleen lopen de standpunten erover uiteen, lang niet elk land staat even ver in zijn vaccinatiecampagne.
“Als de vrijheid van verkeer binnen de EU afhangt van het al dan niet kunnen voorleggen van een vaccinatiebewijs, zal dit tot grote ongelijkheid leiden”, waarschuwt voorzitter Kati Verstrepen van de Liga voor Mensenrechten. Zij roept Europa op om de regels in deze uit te vaardigen, opdat ze voor alle burgers hetzelfde zouden zijn.
Verdoken vaccinatieplicht
Vraag is of de vaccinatiepaspoort alleen voor reizen gebruikt zal worden. Israël illustreert alvast de mogelijkheden. Het land lanceerde op 21 februari een ‘green card’ voor haar gevaccineerde burgers en koppelt daar ook andere vrijheden aan. De kaart geeft toegang tot onder meer horeca en bioscopen.
Is dat een scenario waar we ook in ons land rekening mee moeten houden? En wil dat zeggen dat de mensen die geen vaccin kunnen of willen krijgen, dan bepaalde vrijheden ontzegd worden?
“Het paspoort mag geen verdoken vaccinatieplicht zijn”, zegt Verstrepen stellig. “Iedereen moet te allen tijde een vrije keuze kunnen maken.” De Liga vindt dat het voor burgers mogelijk moet blijven om een negatief testresultaat voor te leggen als bewijs, bijvoorbeeld voor een reis. Aan zo’n testresultaat moeten dezelfde rechten gekoppeld blijven als aan een bewijs van vaccinatie. “Doe je dat niet, dan creëer je tweederangsburgers.”
Ook minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) benadrukte al dat “er geen sprake van is vaccinatie te koppelen aan de vrijheid om zich in Europa te verplaatsen”.
De consensus lijkt: als de ‘green card’ er al komt, dan pas als iedereen de kans heeft gehad om gevaccineerd te worden. Zover zijn we nog lang niet. Op dit moment is nog geen 3 procent van de Belgische bevolking volledig gevaccineerd.
Privacy
Von der Leyen drukte de Europeanen op het hart dat het systeem “veilig en privacybestendig zal zijn”. Maar niet iedereen is daar even gerust in.
Onder meer de Liga voor Mensenrechten is bezorgd dat die gegevens op een dag voor andere doeleinden gebruikt zouden worden of uitgewisseld met andere diensten. “Het paspoort mag enkel identificatiegegevens bevatten. Er mogen zeker geen databanken aan gekoppeld worden. Het risico dat iets misloopt met informatie van zoveel Europeanen is gewoonweg te groot”, vindt ze.
De privacy-issues doet bij sommigen de vraag rijzen of een ‘digital green card’ wel nodig is. We hebben immers al het Internationaal Bewijs van Inenting of Profylaxe, beter bekend als ‘het gele boekje’, dat wereldwijd gebruikt wordt om na te gaan of reizigers gevaccineerd zijn tegen gele koorts. “Dat document is al decennia internationaal bekend en erkend. Je zou er makkelijk informatie over coronavaccins aan kunnen toevoegen. Bij mijn weten is er niks mis mee”, zegt Ula Maniewski, arts aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde.
Het gele boekje kan een goede basis vormen, vindt EU-kenner Hendrik Vos (UGent). Je hebt volgens hem wel iets moderners en robuusters nodig dan een paar blaadjes papier, want gezien de grote vraag naar vaccins en het beperkte aanbod is de kans op fraude groot.
Volgens Vos is een vaccinatiepaspoort onvermijdelijk.“Niemand is gebaat bij 27 verschillende regelingen binnen de Unie.” Maar hij twijfelt of zo'n systeem voor de zomer ingevoerd raakt. Daarvoor is de materie te gevoelig en complex.