Direct naar artikelinhoud
PostuumPrins Philip

Prins Philip, meer dan 70 jaar de man naast de Britse koningin, maar zelf redelijk on-Engels

De hertog van Edinburgh, prins Philip, met zijn echtgenote koningin Elizabeth II.Beeld Getty Images

De Britse prins Philip is vrijdagochtend overleden op Windsor Castle, meldt Buckingham Palace. Met het overlijden van prins Philip verliest de Britse koningin Elizabeth haar openhartige en loyale echtgenoot en het Verenigd Koninkrijk een zeer geliefde en de langst dienende prins-gemaal uit zijn geschiedenis.

Prins Philip, die op 99-jarige leeftijd is overleden, besteedde een groot deel van zijn leven aan mensen op hun gemak stellen, namelijk diegenen die de eer hadden zijn vrouw koningin Elizabeth te ontmoeten. Hij deed dat meestal door een grap of een schertsende opmerking te maken. Dat bezorgde hem veel populariteit, niet alleen onder de Britse bevolking, maar ook in overzeese gebieden. Op het vulkanische eiland Tanna, in de Stille Zuidzee, werd de prins-gemaal sinds een bezoek in 1974 zelfs als een heilige beschouwd. 

Philip Battenberg werd op 10 juni 1921 geboren op het Griekse eiland Korfoe, om precies te zijn op de keukentafel van villa Mon Repos. Hij was het vijfde kind – en de eerste zoon – van prinses Alice en prins Andrew van Griekenland. Kort na zijn geboorte brak er een republikeinse opstand uit en vluchtte de koninklijke familie naar Parijs. Daar beleefde de goedlachse Philip een onbezorgde jeugd, tot hij op een dag thuiskwam en tevergeefs zijn moeder zocht. De dove en schizofrene Alice was, na een mislukte behandeling door Sigmund Freud, naar een gesloten psychiatrische kliniek in Zwitserland gestuurd. Kort daarop vestigde zijn vader, een vrouwenman, zich in Monte Carlo.

Op zijn achtste werd Philip naar het buitenland gestuurd, eerst naar een kostschool in Cheam, net onder Londen, vervolgens naar een Duitse school in Salem en uiteindelijk naar Gordonstoun, een als progressief bekendstaande kostschool in Schotland. De meeste vakanties bracht hij door bij zijn nonkel, Louis Mountbatten. Pas in 1937 zag hij zijn ouders weer, in Duitsland, bij de begrafenis van zijn lievelingszus, die met haar gezin was omgekomen bij een vliegtuigongeluk. 

Philip en Elizabeth tijdens hun huwelijksreis.Beeld Brunopress

‘Goede oorlog’

De opkomst van het nazisme bekeek Philip ondertussen met zorg en spot. De Hitlergroet kon hij niet helemaal serieus nemen, aangezien deze armbeweging op Cheam een verzoek betekende om naar de plee te mogen. Kort voor de oorlog vroeg Alice haar zoon bij haar te komen wonen in Athene, maar Philip koos voor de marine. Daar bedacht hij tijdens de slag bij Kaap Mataban een geniaal plan om de Luftwaffe te misleiden en beleefde een ‘goede oorlog’. 

Na de avonturen ter zee kreeg hij een verhouding met de vijf jaar jongere prinses Elizabeth Windsor, die reeds voor de oorlog verliefd was geworden op Philip. In 1947 traden ze in het huwelijk, waarbij Philip de titel hertog van Edinburgh kreeg, alsmede baron van Greenwich en graaf van Merioneth. Hij vervolgde zijn veelbelovende marineloopbaan, maar daar kwam in 1952 een einde aan toen zijn schoonvader, koning George VI, overleed.

Vanaf dat moment was het ondersteunen van zijn vrouw – in het bijzonder het bedienen van de barbecue tijdens tuinfeesten – zijn voornaamste levenstaak. Binnen de paleismuren verzette hij zich tegen protocol door zijn eigen koffers te dragen, geen bel te rinkelen voor de maaltijden en eieren te bakken. Aan dat laatste kwam een einde toen Elizabeth begon te klagen over de stankoverlast. Hij gaf veel op voor zijn echtgenote, roken en rokkenjagen bijvoorbeeld, maar afstand doen van zijn achternaam ervoer hij als een ware krenking. “Ik ben niets anders dan een bloody amoebe!” riep hij eens. Dat Philip tijdens openbare gelegenheden met zijn armen op zijn rug pleegde te lopen, was dan ook een symbolisch statement.

Philip was een fanatiek polospeler.Beeld Getty Images

Liefdadigheid

Het voordeel van toetreding tot de koninklijke familie was dat hij volop de lucht in kon. Philip was een marinier, net als zijn voorvaderen, maar liever had hij zich aangesloten bij de Royal Air Force. Als echtgenoot van de koningin kreeg hij alsnog toegang tot de mooiste en snelste gevechtsvliegtuigen. In 1952 maakte hij zijn eerste vlucht in een Chipmunk en er zouden nog veel volgen. In 47 jaar zou Philip bijna zesduizend uur vliegen in 59 toestellen.

Om zijn overtollige tomeloze energie in goede banen te leiden, stortte hij zich op de liefdadigheid. ‘Phil the Greek’ werd beschermheer van achthonderd instellingen en gaf zijn naam aan de Duke of Edinburgh Award, die zich richt op het welzijn van kinderen in honderd landen. Met of zonder zijn vrouw verrichtte hij tot op hoogbejaarde leeftijd jaarlijks zo’n vierhonderd plichtplegingen. In de jaren zestig ontpopte hij zich ook als milieuactivist avant la lettre – een decennium later was hij betrokken bij de oprichting van het Wereld Natuur Fonds – en hovenier. In de avonduren hield hij zich bezig met het verzamelen van politieke cartoons en het lezen van boeken over spiritualiteit, een interesse die hij erfde van zijn moeder en zou doorgeven aan zijn oudste zoon, Charles.

Tevens was Philip een fanatiek polospeler, een sport die hij begin jaren zeventig wegens artrose moest verruilen voor het mennen van paard en wagen. Zijn grootste passie was schilderen en hij groeide uit tot een verdienstelijk landschapsschilder. Zelf was hij 86 maal het object van portretschilders. Het resultaat maakte hem niet altijd vrolijk. “Ben ik dat? I bloody well hope not”, luidde zijn reactie na het zien van zijn evenbeeld in verf door Stuart Pearson Wright. Deze directe, weinig diplomatieke reactie was het handelsmerk van Philip. Hij stond bekend als iemand die zei wat er in hem opkwam, wat vrij on-Engels is. Deze eigenschap leverde hem de bijnaam The Duke of Hazard op.

De Britse vorstin waardeerde de openhartigheid en kleedkamerhumor van haar eega, door huisvriend Gyles Brandreth ooit treffend omschreven als ‘naughty, but never nasty’.Beeld Tim Graham Photo Library via Getty

Ingeleverd rijbewijs

Die titel deed hij begin 2019 op nog een andere manier eer aan toen hij op het landgoed Sandringham een botsing veroorzaakte. Door de laaghangende zon zag hij een tegemoetkomende auto op een provinciale weg niet en sloeg met zijn Landrover over de kop. De andere bestuurder was er niet al te best aan toe, maar de prins bleef vrijwel ongedeerd en had achteloos wat bloed van zijn hand geveegd, toen hij het wrak van zijn auto verliet. Een paar dagen later werd hij weer achter het stuur gesignaleerd, zonder gordels. Justitie besloot hem niet te vervolgen voor het ongeluk, een beslissing die werd genomen nadat Philip zijn rijbewijs had ingeleverd. Hij bleef wel rondrijden op de gronden van de koninklijke landgoederen.

Philip, die in augustus 2017 met verlaat pensioen ging, onderhield een onstuimige relatie met de vooruitgang. Hij hekelde de schaalvergroting op het platteland, verruwing van komedies en de onvindbaarheid van knopjes op moderne televisietoestellen. Als conservatief had hij bovendien genoeg politieke vijanden. Links vond hem politiek incorrect, terwijl rechts ook niet wist wat ze met deze nutteloze aristocraat aan moesten: hij was niet te koop, niet door winstbejag gedreven en behoorde niet tot de publieke sector. Zijn drijfveer was een combinatie van noblesse oblige en levensvreugde. Op zijn 90ste feestte hij nog met Cameron Diaz en tijdens het staatsbezoek van Sarkozy had hij lol met Carla Bruni.

Philips geflirt is altijd getolereerd door Elizabeth, wier vader haar al op het hart had gedrukt dat zeemannen soms van wal gaan, maar altijd weer terugkeren. Het huwelijk tussen Philip en Elizabeth was gebaseerd op een eeuwigdurende vriendschap en loyaliteit. Verliezen en tegenslagen, van koning Georges voortijdige dood en de liquidatie door de IRA van Philips surrogaat-vader Louis Mountbatten tot de voortijdig beëindigde huwelijken van drie van hun vier kinderen, brachten de twee alleen maar dichter bij elkaar. Bovenal waardeerde de vorstin de openhartigheid en kleedkamerhumor van haar eega, door huisvriend Gyles Brandreth ooit treffend omschreven als ‘naughty, but never nasty’.

Nadat hij zich had teruggetrokken uit het openbare leven, bracht Philip de meeste tijd door op Sandringham in Norfolk, met lezen en schilderen. Aan het begin van de coronacrisis keerde hij terug naar Windsor Castle, waar hij met zijn vrouw teruggetrokken leefde, bang om het virus op te lopen waarmee onder meer kroonprins Charles besmet raakte. In het laatste decennium van zijn leven werd hij geregeld in het ziekenhuis opgenomen voor onschuldige aandoeningen. Zo ook afgelopen dinsdagavond, toen hij zich, als altijd ‘in good spirits’,  uit voorzorg in het King Edward VII-ziekenhuis liet opnemen. Het bleek ernstiger te zijn dan gedacht.

Hij laat zijn vrouw achter, drie zonen, een dochter en veel mooie herinneringen.

Citaten

“Waar heb je dat hoofddeksel vandaan?” (tegen zijn vrouw tijdens de kroning)

“Ik verklaar dit ding voor geopend – wat het ook moge wezen.” (opening bijgebouw Vancouver City Hall)

“Het is een prettige afwisseling om eens in een land te zijn dat niet door de eigen bevolking wordt geregeerd.” (tegen Alfredo Stroessner, dictator van Paraguay)

“Het is je gelukt om niet te worden opgegeten?” (tegen een rugzaktoerist in Papoea Nieuw-Guinea)

“Wie ga je vandaag begraven?” (tegen een gevangene in een jeugdgevangenis in Brixton)

“Iedereen zei dat we meer vrije tijd moesten hebben en nu klagen dezelfde mensen over werkloosheid.” (tijdens de recessie van 1981)

“Zo te zien ben je klaar om naar bed te gaan.” (tegen de Nigeriaanse president)

‘Weet je zeker dat je zo verder wil, oude reus?” (tegen de Keniaanse president bij de viering van de onafhankelijkheid van het land)

“Hoeveel mensen heb je deze ochtend met dat apparaat omver gereden?” (tegen de berijder van een scootmobiel)

“Als je een man een autodeur ziet openen voor zijn vrouw, dan is het of een nieuwe auto, of een nieuwe vrouw.”