Jong, vrouw, geen ervaring: met Annalena Baerbock kiezen de Duitse Groenen voor "anders"

Op zondag 26 september trekken de Duitsers dus naar de stembus, voor historische verkiezingen: voor het eerst deze eeuw zal je Angela Merkel niet terugvinden op het stemformulier. Bij de christendemocraten verloopt de zoektocht naar een nieuwe nummer 1, de persoon die veel kans maakt om Merkel op te volgen als kanselier, momenteel zeer moeilijk.

Maar deze verkiezingen zijn ook om een andere reden nu al historisch: voor het eerst hebben - naast de christendemocraten en sociaaldemocraten - ook de groenen een kanselierskandidaat aangeduid. Dat is verre van een kandidatuur voor de bühne: in de peiligen zijn de Groenen momenteel afgetekend de tweede partij, met 21% van de stemmen. Je kan dan maar beter een kandidaat achter de hand hebben, iemand die 1 op 1 het duel kan aangaan met de kandidaat van de CDU/CSU, de afgetekende leiders in de peilingen. 

Net als de christendemocraten, moesten de Groenen kiezen uit twee kandidaten. Het voorzitterschap van Die Grünen is - net als bij Ecolo - in handen van twee mensen: een man en een vrouw, Robert Habeck en Annelena Baerbock. Maar het kanselierschap is geen duobaan en dus moest er gekozen worden. 

Dat Baerbock het haalt is even verrassend als ook weer niet. Het hangt er vanaf hoe je het bekijkt: binnen de partij is Baerbock de populairste, bij kiezers buiten de partij is dat Habeck. De kans op een grotere overwinning was met Habeck waarschijnlijk groter. Maar Baerbock heeft een aantal voordelen. Hoewel ze het zelf waarschijnlijk niet zo ziet, is het bijvoorbeeld niet toevallig de vrouwelijke helft die het haalt. Of zoals de Süddeutsche Zeitung het schrijft: "De keuze voor Habeck had de Groenen in eigen rangen kritiek opgeleverd. Hoe zou het mogelijk geweest zijn dat naast de CDU/CSU en de SPD ook zij - de partij die overal pleit voor gelijkheid - voor een man zouden gaan?" 

De keuze voor Baerbock is dus meer dan de keuze voor een politicus, het is de keuze voor het verschil: terwijl de andere twee grote partijen voor grijze mannen gaan, gaan Die Grünen geheel binnen eigen denklogica voor een jonge vrouw. Anderzijds kan je je ook de vraag stellen hoe hard genderkeuze nog een belangrijk statement is in een land dat de voorbije 16 jaar door een vrouw bestuurd werd.

(lees verder onder de foto)

Niet alleen het feit dat de Groenen voor het eerst een kanselierskandidaat hebben, is historisch. Ook het traject van Baerbock is bijzonder: ze heeft geen ervaring in een uitvoerend mandaat. Bij ons zou dat niet zo verrassend zijn; in Duitsland is dat wel vreemd: dat lijkt als vanuit het niets kanselier willen worden. Haar tegenstanders zijn op zijn minst minister-president geweest of minister. 

Zelf ziet ze daar geen graten in: "Ik sta voor vernieuwing, die anderen voor de status quo". Er staat inderdaad wel nergens in een steen gebeiteld dat je al een palmares moet hebben om kanselier te worden. Maar Duitsland is het land van "keine Experimente". Het land laten besturen door iemand zonder ervaring, heeft op zijn minst wat weg van een experiment en kan dus finaal kiezers afschrikken.

Alleen al vanuit dat standpunt, was de keuze voor Robert Habeck logischer geweest. Als minister in de deelstaatregering van Sleeswijk-Holstein, had hij bewezen dat hij verantwoordelijk kan omgaan met tegengestelde belangen. Hij slaagde erin zich op de kaart te zetten als een realistisch bestuurder die een brede kijk op de dingen heeft. Hij deed in het noorden wat Kretschmann, de populaire minister-president van de groenen in Baden-Württemberg, in het zuiden deed: de 'realo-kant' van de groenen accentueren, de clichés van zich afschudden. Het maakte hem populair. Dat de heropstanding van de groenen er sinds 2018 kwam, is in de eerste plaats de verdienste van Habeck en niet Baerbock. 

Dat weerspiegelt zich ook in de peilingen: het aantal Duitsers dat Habeck ziet zitten als kanselierskandidaat is dubbel zo groot als het aantal van Baerbock. Maar binnen Die Grünen is Baerbock net iets populairder. 

(lees verder onder de foto)

Daarnaast is de keuze voor Baerbock ook een keuze voor een steengoed politicus. De voorbije jaren charmeerde ze vriend en vijand met haar uitstekende dossierkennis. Ook bij de christendemocraten, bijvoorbeeld, geniet ze veel respect. Omgekeerd trouwens ook: naar aanleiding van de 75e verjaardag van de CDU schreef Baerbock een eerbetoon aan de partij, die ze het "Bayern München van de Duitse politiek" noemde. Er van uitgaande dat Duitsland eerst op een duel en dan op een coalitie tussen CDU/CSU en Die Grünen afstevent, is dat wederzijds respect een troef.

Baerbock werd geboren in Hannover, in Nedersaksen. Ze studeerde politicologie en rechten en werkte een tijdje als journalist. Toch koos ze voor een carrière in de politiek, bij Die Grünen. In 2013 kwam ze in het parlement terecht. Intussen verhuisde ze naar de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg. Daar werd ze de nummer 1 van de Groenen en trok ze zich in het bijzonder het dossier aan rond de "kolenuitstap". Duitsland wil tegen 2038 volledig af van de bruinkool, zowel in het oosten als in de buurt van Aken. Baerbock is de absolute referentie en specialiste als het op dat dossier aankomt. 

Daarnaast staat Baerbock in de partij bekend als harde werker, iemand met veel lef, torenhoge ambitie en tafelspringer. Niet alleen tafels, trouwens: Baerbock behaalde ook drie maal brons bij de Duitse kampioenschappen trampolinespringen. 

Of de Groenen in de peilingen ook echt voorbij de christendemocraten kunnen springen en zo Baerbock in de 'Wasmachine' (de bijnaam voor het spuuglelijke betonnen kantoor van de kanselier in Berlijn) kunnen katapulteren, blijft de vraag. Met Baerbock maken ze alvast een gewaagde keuze. Veel zal er van afhangen wat de christendemocratische kemphanen uiteindelijk beslissen.

Beluister hier het gesprek met Jeroen Reygaert over de saga bij de CDU/CSU en over Annelena Baerbock als kanselierskandidaat voor Die Grünen, in De Wereld Vandaag op Radio 1.