Hoe twaalf eliteclubs het Europese voetbal in een wurggreep houden

Zondagavond laat werden de geruchten geofficialiseerd in een persbericht: 12 Europese topclubs willen de Champions League “zo snel als praktisch haalbaar is” links laten liggen en een eigen Super League opstarten. Daags voor de UEFA haar hervorming van het kampioenenbal zou voorstellen, leest het als een oorlogsverklaring. Zoals een betrokken voorzitter het aan Sky Sports meedeelt: “Dit is geen burgeroorlog. Dit is een nucleaire oorlog.”

Het kransje eliteclubs, dat ook wil blijven aantreden in de nationale competitie, wordt gevormd door zes Engelse clubs (Arsenal, Chelsea, Liverpool, Man City, Man United en Tottenham), drie Spaanse (Atlético Madrid, Real Madrid en FC Barcelona) en drie Italiaanse (AC Milan, Internazionale en Juventus). Zij zoeken nog drie andere ‘Founding Clubs’ die samen de vaste kern van de midweekse competitie moeten vormen.  Lees: zij starten altijd. Vijf andere clubs kunnen een gastenverblijf winnen.

Alleen al aan de intentieverklaring van die Founding Clubs hangt een totaalbudget van 3,5 miljard euro vast, per club bijna het dubbele van wat Bayern München vorig jaar als Champions League-winnaar verzamelde. De Duitse ‘Traditionsverein’ ontbreekt voorlopig op het lijstje, net als PSG.

Als de morele bezwaren tegen het WK in Qatar nog een ver-van-mijn-bedshow bleken voor veel supporters, raken deze plannen – evengoed ingegeven door winstbejag – een gevoelige snaar. Analist en ex-Man United-speler Gary Neville bespeelt die uitmuntend in een viraal filmpje: “Het is pure hebzucht. Ik walg ervan.” Supportersverenigingen van de betrokken clubs spreken zich unaniem uit tégen dit pact.

De reactie van de financiële markt is echter tekenend voor de onderliggende drijfveren. Op maandag schoten de aandelen van Juventus en Man United met ruim tien procent de hoogte in. De Amerikaanse bank JP Morgan bevestigde dat het garant staat voor het startkapitaal van de Super League.

Dreigement

De plannen voor zo’n Europese supercompetitie zijn lang niet nieuw. The Guardian diepte een artikel op uit 1998 over de constructie. De voorbije jaren leek het telkens spierballengerol, “een dreigement om meer geld los te weken”, zegt sporteconoom Stefan Kesenne (UAntwerpen). Met succes. Na uitgelekte ‘plannen’ in 2016 kregen de vier toplanden eindelijk vier gegarandeerde clubs in de Champions League.

Vooral voor Real Madrid en de Premier League-clubs in Amerikaanse handen – Man United en de familie Glazer op kop – lijkt het deze keer menens. Zij kijken volgens sporteconoom Trudo Dejonghe (KU Leuven) met jaloezie naar een competitie zoals de NFL, die een omzet van om en bij de 12,5 miljard euro draait. “Voetbal is veel meer een wereldsport dan American football. Toch landt een Champions League maar op een schamele 2 miljard euro.”

De hervorming van het kampioenenbal is nochtans al op maat van de grote ploegen. Minder zogenaamde dead matches, zoals Club Brugge tegen SS Lazio, en meer topaffiches in het vroege stadium van de competitie. Het is niet voldoende. De grootste clubs willen die affiches ook nog eens zelf vermarkten, vooral in Zuid-Oost-Azië of India, waar een goudmijn aan nieuwe fans wacht. 

Of zoals een bron bij de BBC het zegt: ze focussen niet op de “traditiefans” maar op de “fans van de toekomst”. Het leest als het einde van sprookjes à la Ajax of Leicester, enkel de supersterren tellen straks nog – of het nu op een voetbalveld is of op TikTok.

Wellicht nog belangrijker: de grote clubs willen er altijd bij zijn. Voor Manchester United waren de Europese miljoenen de laatste jaren dun bezaaid door tegenvallende resultaten. Bovendien zitten heel wat topclubs – allen met een zware financiële huishouding – in vieze papieren door de coronacrisis. “Inter is in Italië op weg naar het kampioenschap, maar balanceert op de rand van een faillissement”, zegt Dejonghe. De clubs hebben een cashcow nodig, en vlug. “Het vooruitzicht op die Super League maakt een overbruggingskrediet wellicht ook makkelijker.”

WK-deelname

Zonder slag of stoot zal het plannetje alvast niet lukken. “We zullen alle mogelijke strafmaatregelen gebruiken”, stelde UEFA-voorzitter Aleksander Ceferin maandag, herhalend dat spelers van betrokken clubs moeten vrezen voor een EK of WK. Ook deelname aan de reguliere competitie in eigen land staat onder druk, zo lieten de verschillende nationale bonden verstaan. Zelfs de Britse premier Boris Johnson maakt zich op om een robbertje uit te vechten met de initiatiefnemers.

En wat met Bayern München? In Duitsland geldt in het betaald voetbal de 50+1-regel, waarbij leden – traditiefans – een meerderheidsbelang in hun club hanteren. “Maar als de rest springt, zal Bayern mee moeten”, zegt Dejonghe, die de Super League als de toekomst ziet. “De traditionalisten zullen dit pleit op lange termijn altijd verliezen.”

Kesenne is het daar niet helemaal mee eens. Volgens hem toont een recente studie dat het gesloten Amerikaanse sportmodel ook perverse kantjes vertoont. “Competitie en concurrentie, het moeten strijden om te promoveren of degraderen, is ook een troef.” 

Volgens hem moet de UEFA wel dringend gaan nadenken over een open Europese competitie, niet naast de nationale competities – zoals de Champions League – maar erboven. “Maar de UEFA ligt al in de weg voor een BeNeLiga. Terwijl het echt wel die richting uit moet.”