Van "dansende moslims" tot "da gade gij nie bepalen": Jan Jambon (N-VA) veroorzaakte al vaker ophef met communicatie

We spoelen terug naar 7 jaar geleden. Het Nieuwsblad pakt uit met een dubbelinterview met (toen nog gewoon) N-VA-kopstuk Jan Jambon en (toenmalig) Groen-voorzitter Wouter Van Besien. Daarin zegt hij dat werklozen die na drie jaar geen job vinden, eerst hun eigen middelen moeten aanspreken voor ze recht krijgen op een leefloon. "Dat betekent dat ze in eerste instantie van de opbrengst van hun woning en van hun spaarboekje moeten leven", klinkt het. 

Er komt meteen heel wat reactie op de uitspraak en al snel komt er ook een reactie van Jambon zelf. "Vooraleer iemand recht heeft op een leefloon moet er een middelentoets komen. Als daaruit dan bijvoorbeeld blijkt dat die drie à vier huizen heeft en kan leven van de huurinkomsten, dan moet die persoon geen leefloon krijgen", aldus Jambon. Maar het kwaad is geschied en het is niet duidelijk of hij het aanvankelijk had over het eerste huis, waar iemand dus in woont. 

Op een persconferentie zegt hij daarna dat in het verkiezingsprogramma van de N-VA letterlijk staat dat het eigen huis is vrijgesteld van de middelentoets voor wie op de bijstand terugvalt. "Als ik de indruk heb gewekt dat mensen hun eerste woning moeten verkopen, dan was dat fout en neem ik dat terug."

Fast forward, Jambon is ondertussen enkele dagen vicepremier. Hij wil zich in een interview met de Franstalige kranten La Libre Belgique en La Dernière Heure verantwoorden voor zijn aanwezigheid (begin jaren 2000) op een vergadering van het Sint-Maartensfonds, een voormalige organisatie van gewezen Oostfrontstrijders.

Maar tijdens het interview zegt hij ook het volgende: "Het is gemakkelijk praten achteraf. De mensen die met de Duitsers collaboreerden, hadden hun redenen. Ik leefde niet in die periode." 

Oppositiepartijen CDH en PS roepen al snel dat (toenmalig) premier Charles Michel (MR) zich van de uitspraken van zijn vicepremier moet distantiëren. Maar later die dag stuurt Jambon bij en zegt hij dat zijn woorden verkeerd geïnterpreteerd werden. "Het was zeker niet de bedoeling om de collaboratie te vergoelijken", klinkt het. 

Ook na de aanslagen in Zaventem en Brussel doet Jambon weer een opmerkelijke uitspraak. Hij wijst de verbindingsofficier van de Belgische politie in Turkije namelijk met de vinger. "Eén iemand uit ons politieapparaat is op zijn minst nalatig en niet heel proactief geweest in een dossier waar je meteen van aanvoelt dat het om terrorisme gaat", klinkt het. "Eén iemand heeft geblunderd."

En ook een paar maanden later in de onderzoekscommissie naar de aanslagen haalt Jambon opnieuw uit naar de verbindingsofficier. De oppositie reageert beide keren vol verontwaardiging dat de minister de verantwoordelijkheid bij één persoon legt. 

Jambon ontkent echter al snel dat hij de verbindingsofficier wilde beschuldigen. "Ik heb slechts willen duiden waarom ik ontslag wilde nemen", zei hij. 

Bekijk hier een fragment uit Villa Politica en lees daarna verder:

Nog altijd in de nasleep van de aanslagen doet Jambon nog een controversiële uitspraak. In een interview met De Standaard zegt hij namelijk dat "een aanzienlijk deel van de moslimgemeenschap danste naar aanleiding van de aanslagen". 

Verschillende politici, uit meerderheid en oppositie, reageren al snel kritisch op het feit dat Jambon heel de moslimgemeenschap over dezelfde kam zou scheren. Waarop Jambon al snel beweert dat hij die uitspraak niet zou hebben gedaan:  "Ik heb geen uitspraken gedaan over dansen. Ik heb uitspraken gedaan over feiten die mij meegedeeld zijn in de Nationale Veiligheidsraad", klinkt het. 

Toenmalig premier Michel gaat achter Jambon staan en bevestigt dat er op de Nationale Veiligheidsraad werd gezegd "dat er wel degelijk steunbetuigingen aan de daders van de aanslagen geweest zijn".

Ook de start van Jambon als minister-president verloopt niet zonder slag of stoot. Bij zijn regeringsverklaring in het Vlaams Parlement wil hij de begrotingstabellen namelijk nog niet vrijgeven. Een uitspraak op een bijeenkomst van Doorbraak.be gooit nog wat olie op het vuur: "De tabellen liggen klaar, maar als de oppositie die eist, neig ik ze niet te geven", zegt hij daar. 

En ook tijdens het debat over het regeerakkoord ontstaat er enige commotie. "Natuurlijk zijn er cijfers", zegt minister-president Jan Jambon. "En natuurlijk ga ik die beschikbaar stellen." Maar dat zal pas dinsdagmorgen zijn. "Ik wil erover debatteren zoveel je wilt."

Wanneer Meyrem Almaci (Groen) van de oppositie roept dat hij te laat is reageert Jambon: "Te laat, te laat? Da gade gij nie bepalen hé". Resultaat: enkele momenten later verlaat de oppositie het parlement.

Bekijk hier het bewuste fragment en lees daarna verder:

In een interview met De Tijd zegt Jambon eind 2019 dat hij het systeem hekelt waarbij vluchtelingen na hun erkenning het kindergeld gestort krijgen van de hele periode waarin hun aanvraag lopende was. 

"Ik heb het verhaal gehoord van een familie die meteen een huis kon kopen van dat kindergeld. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?"

Ook op deze uitspraak kwam - zowel van de coalitiepartners als van de oppositie - meteen een lading kritiek. 

In het eerste coronajaar rijdt Jambon stevig tegen de kar van infectiologe Erica Vlieghe, na coronaoverleg op de Nationale Veiligheidsraad. Daar wordt in juli beslist om de bubbel van 15 niet te verkleinen, tégen het advies van de experten in, onder meer Vlieghe zelf. Jambon laat nadien in een interview bij VTM uitschijnen dat Vlieghe toch akkoord is gegaan met de contactbubbel van 15. Vlieghe voelt zich gepakt en weigert zich in de toekomst nog te vertonen op de Veiligheidsraad. "Dit is geen gezonde samenwerking meer en dit is ook geen goeie constructie meer om samen te werken", stelt ze. Jambon zal zich nadien telefonisch bij haar verontschuldigen.

Later op het jaar, in oktober, krijgt hij de wind van voren van de experten wanneer hij, terwijl de tweede coronagolf al volop woedt, in "De zevende dag" zegt: "Ik zou nu mijn huis kunnen blussen, want misschien komt er straks een brand. Maar door vandaag bijkomende maatregelen te nemen, ga je dat niet oplossen." Amper een paar dagen later ziet de situatie er zo prangend uit dat de tweede (semi-)lockdown wordt ingevoerd.

In 2020 wordt ons land opgeschrikt door de beelden van het politieoptreden waarbij Jozef Chovanec het leven liet. Wanneer Jambon in opspraak komt omdat hij - als toenmalige minister van Binnenlandse Zaken - geen actie ondernomen had, zei hij dat hij er zich niks over herinnerde. 

"Ik herinner mij niks van het drama dat vorige week door camerabeelden onder de aandacht kwam", aldus Jambon. "Vandaag is evenwel gebleken dat het dossier destijds door mijn kabinet behandeld is."

Drie dagen later geeft hij toe dat hij in de nasleep een kort gesprek zou hebben gehad met de Slovaakse ambassadeur. "Maar ik herinner mij die vergadering met de hand op het hart niet meer", klinkt het op een persconferentie. 

Tuinfeesten met 50 mensen, zonder professionele cateraar, zullen dan toch toegestaan worden vanaf 9 juni. Dat kondigde Vlaams minister-president Jan Jambon midden mei 2021 aan in "De Cooke & Verhulst show" op Play 4. Nochtans had hij kort voordien nog beweerd dat de aanwezigheid van een cateraar verplicht zou zijn. "We zagen dat die maatregel moeilijk viel, dus zijn we aan tafel gaan zitten om bij te sturen," verklaart Jambon. "In een pandemie moet je maatregelen nemen, maar er moet ook draagvlak voor zijn. Ik denk dat hiermee draagvlak gecreëerd is." 

Verschillende partijvoorzitters reageren bijzonder misnoegd over de eigenzinnige communicatie van de minister-president. Het lijkt er bovendien op dat de beslissing enkel met premier Alexander De Croo (Open VLD) is doorgesproken en dat de andere ministers niet eens gehoord zijn. Jambon verdedigt zich daarover nadien in het Vlaams Parlement: "Ik kreeg ook een vraag over de tuinfeesten. Dan moet ik toch naar waarheid antwoorden? Ik kan toch niet zeggen: we hebben de beslissing bijgestuurd, maar ik mag het u niet vertellen? Ik vind dat een beetje spijkers op laag water zoeken."

Begin december 2021 beslist het Overlegcomité om de scholen in de week voor de kerstvakantie te sluiten, na een nieuwe coronaopstoot. Jambon legt dat op de persconferentie nadien als volgt uit: "Die laatste week is er een met niet veel pedagogische impact. Een kerstfeestje hier en nog wat voorlezen en weet-ik-veel-wat daar. Ik heb dat zelf gezien, bij mijn kinderen en mijn kleinkinderen."

Vanuit het onderwijs wordt verontwaardigd gereageerd op die woorden. "U, als spreekbuis voor heel Vlaanderen, schoffeert een hele sector. Niet door uw maatregelen, maar door uw houding en taalgebruik", klinkt het daar. Jambon excuseert zich een paar dagen later. "Als ik iemand heb gekwetst, dan wil ik mij absoluut excuseren. Dat was niet de bedoeling."

In Play4-praatprogramma "De tafel van vier" geeft Jambon langs de neus weg toe dat hij zijn chauffeur "heel zelden" de opdracht geeft om te snel te rijden. "Eerlijk gezegd, als ik soms opdracht geef dat we ergens snel moeten zijn, en we maken dan een boete, dan..." Presentator Gert Verhulst reageert verrast: "Geeft u soms opdracht om te snel te rijden?" Jambons antwoord: "Heel zelden. Maar het zou liegen zijn als ik... Af en toe moet je gewoon zeggen: ‘we nemen het risico’."

Het komt hem op kritiek te staan van verkeersexperten en andere politici, onder wie zelfs partijgenoot Ben Weyts: "Dat was in elk geval een heel eerlijke uitspraak, al te eerlijk", zegt die. "Heel wat Vlamingen rijden te snel, maar dat betekent niet dat dat verstandig is." Jambons woordvoerder laat weten dat de minister-president de gevolgen van te snel rijden niet wilde vergoelijken, maar gewoon eerlijk op een vraag antwoordde. "Verkeersveiligheid moet altijd primeren, ook als je een dringende afspraak hebt", benadrukt hij.