Muzieksector broedt op groene plannen: hoe realistisch zijn klimaatneutrale concerten?

“Onze toekomstige tournees moeten niet enkel duurzamer worden, we hopen een manier te vinden waarmee onze shows het klimaat ten goede komen.” Wanneer Coldplay-zanger Chris Martin in het najaar van 2019 een interview aan de BBC geeft, verbaast hij heel wat mensen in de muziekindustrie. Zijn band heeft net een bijzonder succesvolle en lucratieve tournee met 122 shows in vijf continenten achter de rug, maar Martin laat weten dat hij geen concerten meer wil spelen als dat niet op een groenere manier kan. “Het is bijzonder lastig om overal te lande te spelen zonder het vliegtuig te gebruiken, maar onze ambitie stopt niet bij duurzamere reizen”, zegt hij. “We dromen van shows zonder wegwerpplastic die grotendeels op zonne-energie draaien.”

In de muziekindustrie pleitten al voor Martins aankondiging stemmen voor groenere concerten, maar het nieuws trekt zoveel aandacht omdat het om een van de meest succesvolle acts ter wereld gaat: Coldplays laatste tournee in 2016 en 2017 trok meer dan 5 miljoen bezoekers en bracht bijna een half miljard euro op.

De beslissing spoort verschillende wereldberoemde artiesten aan om bewuster na te denken over de impact die hun internationale concerten op het klimaat hebben. Zo plant rockband The 1975 een boom voor ieder ticket dat voor zijn Britse tournee verkocht wordt en kondigt popzangeres Billie Eilish in 2020 een naar eigen zeggen ‘milieuvriendelijke’ wereldtournee aan: fans kunnen hun eigen waterflesjes meenemen naar de concertzalen en krijgen de gelegenheid om hun afval te recycleren. Daarnaast wil de artiest voor elk optreden een tijdelijk ‘ecodorp’ inrichten dat toeschouwers over de klimaatverandering moet informeren. Uiteindelijk wordt de concertenreeks van Eilish nog meer klimaatneutraal dan ze zelf verwacht had: na drie shows wordt de hele tournee afgelast door de coronacrisis.

Impact

Verschillende artiesten scharen zich nu achter initiatieven die een duurzame muziekindustrie mogelijk moeten maken, maar hebben concerten dan werkelijk zo’n grote invloed op het klimaat? Wetenschappelijke studies tonen alvast geen al te fraai beeld van de ecologische voetafdruk van muziekoptredens: tijdens zijn laatste tournee stootte Coldplay 44.000 ton CO2 uit. Dat is ongeveer evenveel als de uitstoot van 12.535 Belgische huishoudens in een jaar.

Het Green Touring Network berekende dat iedere concertganger gemiddeld een uitstoot van 5 kilogram CO2 veroorzaakt. Dat besef doet op een andere manier naar de concertindustrie kijken. De honderd meest succesvolle muziektournees trokken in 2019 volgens Statista wereldwijd 57,7 miljoen toeschouwers. Samen pompten ze dus 288,5 metrische ton CO2 de atmosfeer in. Dat is ongeveer evenveel als de globale uitstoot van België, Nederland en Ierland in 2020 samen (Global Carbon Atlas). Daar komt bij dat die cijfers enkel rekening houden met de drukstbezochte tournees: in Duitsland gingen in 2019 bijvoorbeeld 74,4 miljoen concertkaartjes over de toonbank. Dat maakt duidelijk dat de vele muzikale evenementen wel degelijk een grote impact op het milieu hebben.

Vraag blijft natuurlijk of en hoe het mogelijk is om iets aan die ecologische voetafdruk te doen. Het Green Touring Network helpt alvast een belangrijk misverstand de wereld uit: niet de vliegtuigreizen van de bands en hun entourage zorgen voor de grootste CO2-uitstoot (9 procent van de totale emissie bij een gemiddeld concert), maar de concertzalen (34 procent) en het vervoer van de fans zelf (33 procent). Daarnaast dragen de accommodatie voor artiesten (10 procent) en de productie van merchandise (12 procent) bij aan de ecologische voetafdruk van concerten.

Dat betekent dat zelfs als Chris Martin en zijn kompanen morgen per sloep naar concertzalen afreizen, de impact op de CO2-uitstoot van hun tournee nog steeds minimaal is. Zolang er niets verandert aan de manier waarop concertzalen hun energie opwekken en hoe toeschouwers naar optredens trekken, blijven de statements en acties van wereldberoemde artiesten een druppel op een hete plaat.

Groene rider

Terwijl de Britse band Radiohead in 2007 nog een pioniersrol innam toen hij aankondigde om de CO2-uitstoot van zijn tournee te meten, is de aandacht voor de klimaatproblematiek vandaag wijdverspreid. Invloedrijke concertorganisatoren ondernemen acties om hun ecologische voetafdruk te verkleinen en er zijn verschillende internationale samenwerkingsverbanden tussen pioniers uit de muziekwereld om de concertindustrie groener te maken. Die acties hebben sneller impact dan de statements van individuele bands.

Het Amerikaanse entertainmentbedrijf Live Nation, dat in 2019 meer dan 40.000 concerten en festivals over de hele wereld organiseerde, presenteerde onlangs het Green Nation Touring Program. Het gaat om een uitgebreid plan waarmee het bedrijf zijn activiteiten groener wil maken. In Nederland stelde UIMA, een koepel van muziekagentschappen die concerten regelt voor 1.000 artiesten, dan weer een ‘groene rider’ voor. Normaal wordt zo’n eisenlijstje voorbehouden voor de voorkeuren van een artiest op vlak van catering en accommodatie, maar nu staan ook wensen als veganistisch eten, een verbod op wegwerpplastiek en hernieuwbare energie in het document. “De groene rider helpt artiesten niet enkel om hun ecologische voetafdruk te verkleinen, maar kan ook een voorbeeld stellen voor de concertzalen, festivals en organisatoren”, klinkt het bij UIMA.

Lokale initiatieven

In België is van een dergelijk initiatief voorlopig geen sprake, maar dat betekent niet dat de concertindustrie in ons land een afwachtende houding aanneemt. Pukkelpop en Rock Werchter profileren zich sterk als groene festivals en mochten in het verleden de Green’n’Clean Award in ontvangst nemen: een prijs die de Europese festivalvereniging Yourope uitreikt aan organisaties die sterk op groen beleid inzetten. Rock Werchter kan zo uitpakken met een eigen waterzuiveringsinstallatie en Pukkelpop testte in 2019 nog een hybride energietoren, maar de acties van kleinere festivals tonen aan dat groene initiatieven niet enkel voor de meest kapitaalkrachtige organisaties zijn weggelegd. 

De middelgrote festivals Dranouter en Sfinks Mixed tappen elektriciteit af van een lokale kast om de vervuiling enigszins te beperken en het idealistische Paradise City bande het gebruik van eigen tenten. In plaats daarvan slapen kampeerders in recycleerbare kartonnen constructies. Naast het vervoer van concertgangers, vervuilende energie en problemen met wegwerpbekers blijft het afvalbeleid immers een van de grootste uitdagingen voor festivals. In 2017 lieten bezoekers nog zo’n 150 ton restafval achter op de camping van Pukkelpop. Voedselbanken en kringloopwinkels zoeken tussen het achtergelaten materiaal vaak naar spullen die ze alsnog een tweede leven kunnen geven, maar die acties lossen het probleem niet volledig op.

Nathalie Jonckheere, juridisch adviseur en lid van de cel duurzaamheid bij de Sportpaleis Groep, herkent de ecologische uitdagingen waar festivals voor staan. “Vandaag gebruiken we in onze zalen nog geen groene stroom, maar we willen daar in de toekomst wel op inzetten”, zegt ze. Het prijskaartje van de energiebron is ook voor een groot bedrijf als de Sportpaleis Groep niet onbelangrijk. “Door de coronacrisis is men vandaag iets voorzichtiger met budgetten, daarom is de overstap nog even uitgesteld.” 

Mike Naert, directeur van het Leuvense concertgebouw Het Depot, voorzag zijn zaal net als het Sportpaleis van zonnepanelen en volgt de aanbevelingen van klimaatgroep Leuven 2030 waar mogelijk. “We willen een zo groen mogelijke zaal worden. We zetten eerder al stappen om ons energieverbruik te verlagen, streven naar korte ketens en onderzoeken nu wat er verder mogelijk is om nog duurzamer te worden.”

Het vervoer van passagiers veroorzaakt heel wat vervuiling bij tournees, maar bij Het Depot blijft die impact volgens Naert vrij beperkt dankzij de gunstige ligging van de zaal. “Het gebouw ligt vlak bij het station van Leuven, waardoor concertgangers nog tot na middernacht per trein naar grote steden kunnen reizen. Daarnaast proberen we met de schema’s van het openbaar vervoer rekening te houden wanneer we concerten inplannen.” 

De Sportpaleis Groep stuurt dan weer gepersonaliseerde informatie naar tickethouders over hoe ze vlot en duurzaam zijn zalen kunnen bereiken. “Die sensibiliseringsacties en het plan om bij elk ticket voor concerten in de Lotto Arena of het Sportpaleis een gratis tramkaartje te geven, zorgden ervoor dat vandaag minder dan de helft van de bezoekers van het Sportpaleis vandaag nog per auto komt”, aldus Jonckheere. Die acties komen niet enkel voort uit idealisme. “In de milieuvergunning staat dat de capaciteit van onze zaal mee bepaald wordt door hoe goed we het doen op mobiliteitsvlak.” 

De impact van de concertindustrie op het klimaat is niet min, maar volgens Naert zijn organisators zich meer dan ooit bewust van hun ecologische voetafdruk en kunnen ook kleine ingrepen snel resultaat opleveren. “Vele kleine aanpassingen hebben samen een grote impact.”