‘Er is chaos en amateurisme aan de Europese buitengrenzen’

Kroatië zet vluchtelingen met geweld de grens met Bosnië over, Griekenland wil een geluidskanon inzetten om vluchtelingen weg te jagen, het Europese grenswachtagentschap Frontex keek toe hoe 130 vluchtelingen verdronken. Intussen viert de migratiemaffia hoogtij, zo toonde een onderzoeksreeks van De Morgen aan. Hoe Europa zijn buitengrenzen bewaakt, frustreert staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V). 

“Het bewijst dat er zo snel mogelijk een Europees asiel- en migratiepact moet komen. We moeten werken aan een veel betere grensbewaking, georganiseerd en menselijk. Nu is er chaos en amateurisme aan de buitengrenzen. Het Europese grenswachtagentschap Frontex is veel te snel gegroeid, van het kleinste agentschap naar het allergrootste. De migratiestromen nemen niet af. Daarom nemen sommige lidstaten het heft in eigen handen. Ik begrijp Eurocommissaris Ylva Johansson als ze zegt dat die lidstaten zelf de verantwoordelijkheid hebben om hun grenscontrole in de hand te houden. Maar dat is onvoldoende. Ook Europa moet kunnen sanctioneren bij duidelijke schendingen.”

Wat kan u als Belgische staatssecretaris doen?

 “Ik heb een brief verstuurd naar Johansson, waar ik mijn grote bezorgdheid uit over hoe sommige lidstaten handelen. Dit druist in tegen de Europese waarden en principes.  Het moreel failliet van Europa dreigt als dit de norm wordt.

“We moeten duidelijk afspreken wat ons waardenkader juist is. Wat kan, wat kan niet? Dat je onderzoekt welke nieuwe technologieën kunnen ingezet worden zoals drones en camera’s is oké, net als de inzet van extra grensbewakers. Maar een geluidskanon? Tegen insecten is dat misschien een goed idee, tegen mensen is dat gewoon crimineel. In Kroatië worden vluchtelingen gewoon teruggeknuppeld. Pushbacks kunnen niet.”

Het zijn niet enkel de lidstaten. Ook Frontex speelt een dubieuze rol. Een boot met 130 mensen aan boord zonk voor de kust van Libië, terwijl zij toekeken.

“Frontex is plots heel groot geworden, zonder degelijke controle. Zelfs het Europees Parlement heeft zich deels buitenspel gezet. Vandaag merk je dat de politieke mindset toch aan het veranderen is. Het Europees Parlement heeft bepaalde budgetten on hold gezet, net vanwege de werkwijze van Frontex. Ook komt er intern extra controle. Er komen veertig human rights officers. Indien dat er niet genoeg blijken te zijn, moeten er extra komen.” 

Welke weg moet Europa volgens u nemen?

“Alles staat of valt met een degelijk grenzenbeleid. Tegelijk ligt de cruciale vraag eerder: hoe komt het dat die smokkelroutes zo lucratief zijn? Daarom moet Europa moet veel meer inzetten op de banden met de landen in de Maghreb, onze buurlanden. Hoe kunnen we samen met hen mensensmokkel aanpakken? De war on drugs gaat al langer mee, de war on trafficking is minstens even belangrijk. Maar ook economisch moeten we hen ondersteunen. In Libië kwamen vroeger heel wat mensen werken vanuit Sub-Saharisch Afrika, vandaag is het land tot een broeihaard van terrorisme en mensensmokkel verworden. Stabiliteit in die regio is cruciaal.”

Europa werkt nu al samen met Libië. Alleen zijn mensen van de kustwacht soms gewoon zelf mensensmokkelaars, zo bleek uit de reeks in deze krant.

(ontwijkend) “Europa moet vooral samenwerken met die instanties die de situatie ter plaatse kunnen verbeteren, met het oog op politieke stabiliteit en veiligheid voor iedereen. In bepaalde landen gaat dat gemakkelijker, maar Europa moet al haar diplomatieke, politieke en economische macht gebruiken om dat te bereiken.”

Is het niet naïef te denken dat Europa eensgezind optreedt?

“Zeker niet. Elke lidstaat is ervan overtuigd dat sterke buren heel wat van onze problemen mee kunnen oplossen. De grote uitdaging zit veel meer op het vlak van interne solidariteit. Welke lidstaat vangt hoeveel vluchtelingen op? En hoe gaan we met die vluchtelingen om?

“Elke Europese ministerraad verzeil je in dezelfde filosofische discussies, over verantwoordelijkheid tegenover solidariteit. Daarom is het goed dat er, op ons voorstel, nu een simulatie-oefening gemaakt wordt: de Europese Commissie gaat precies onderzoeken hoeveel migranten er waar toekomen. Daarna kijken wat de impact kan zijn van een beter grensbeheer en verdeling van de vluchtelingen.”

Intussen houden in eigen land 450 sans-papiers een hongerstaking om verblijf af te dwingen. U tweette dat u niet hoopte te moeten tonen hoe principieel u bent. Was dat echt nodig? 

“Ja. Het moest. De tweet moet je erg letterlijk nemen: ik hoop oprecht niet dat we voor zo’n situatie komen te staan. Elke avond ga ik slapen met beelden van mensen die op de rand staan van een hongerdood of een ernstig nierfalen, met mogelijk blijvende schade. Wel, het enige wat ik kan doen, is absolute duidelijkheid geven: er komt geen collectieve regularisatie. Helaas zijn er organisaties die blijven zeggen dat ik uiteindelijk zal plooien. Was dat een mooie communicatie? Neen.”

Je zou het cynisch kunnen noemen.

“Dat was niet zo bedoeld. Ik ben naar hen toe gegaan, en heb hongerstakers van de VUB en de Begijnhofkerk ontmoet. Ik heb gesproken met hen en met rector Caroline Pauwels. Ik heb vertegenwoordigers ontvangen op mijn  kabinet, geen staatssecretaris deed dat eerder. Ik ben met een van de hongerstakers in gesprek gegaan op Brusselse radiozender BX1. Ik zal de dialoog blijven aangaan.”

Harde taal tegenover vreemdelingen kan u ook electoraal helpen, bewijst het verleden.

(fel) “Dat interesseert me geen ene moer. Echt waar. En welke berekening zou er trouwens achter zitten? Ik vertel gewoon wat er in het regeerakkoord staat.”

Het helpt niet dat regeringspartner Ecolo een jaar geleden nog een pamflet verspreidde met de boodschap: ‘Il n’y qu’une solution...’

(valt in) “...la régularisation. Dat is de leuze die altijd gescandeerd wordt bij alle acties. Kijk, partijen mogen andere opinies hebben, maar ik ga ervan uit dat ze zo eerlijk zijn erbij te zeggen dat we niet op het regeerakkoord terugkeren.”

Er zijn zowat 100.000 sans-papiers die al jaren in ons land in een parallel illegaal circuit leven. Wat gaat u daaraan doen?

“We moeten al die mensen zo snel mogelijk uit hun onwettig verblijf halen. We moeten individueel bekijken of er mensen bijzitten die vanwege een urgente humanitaire nood individueel geregulariseerd kunnen worden. Voor anderen zoeken we hoe ze in het land van herkomst weer een duurzame toekomst kunnen opbouwen.  Daarvoor werken we nu al samen met Caritas en de IOM, de International Organisation for Migration.” 

U zei eerder dat u als staatssecretaris weg wil van de polarisatie. Intussen zit MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez te stoken over hoofddoeken.

(zucht) “Vermoeiend is dat. Er zijn weinig debatten met zo’n eenvoudig antwoord: laat de mensen toch dragen wat ze willen. Intussen is onze werkzaamheidsgraad te laag, loopt onze overheidsschuld op en zijn de uitdagingen voor klimaat of migratie nog steeds torenhoog. Steek daar toch je tijd in, in plaats te zitten zeveren over een hoofddoek.”

U durft fel uit de hoek te komen. Is dat de manier dat CD&V stemmen zal terugwinnen?

“Ik zal altijd zeggen waar ik voor sta. Zeker als het gaat over migratie. Mensen zijn ongerust. Ze willen spreken over dit thema, maar weten niet goed hoe. Wel, in alle transparantie, zonder te verbloemen. Anders eindigt dat gesprek in de beerput.

“Ik ben het eens dat CD&V geen toekomst heeft als compromispartij. Je moet je positie niet laten afhangen van wat de partijen links en de partijen rechts van je denken om vervolgens ergens in het midden plaats te nemen. De partij moet op haar principiële strepen staan. Pragmatisch zijn is niet onze bestaansreden.”

Heeft uw voorzitter Joachim Coens dat ook zo begrepen?

“In het hoofddoekendendebat heeft hij geen drie seconden getwijfeld en gezegd waar we voor staan. Ik heb hem onmiddellijk gebeld met mijn complimenten. Zijn er mensen die kritiek hadden? Zeker. Maar het moet eens gedaan zijn dat we een partij zijn die alle kiezers tegelijk probeert te charmeren, om uiteindelijk iedereen teleur te stellen.”