Fratelli d’Italia: diepconservatieve partij met fascistische trekjes haalt Lega in op rechts

Het conservatieve blok in Italië, waar de nationalistische Lega van Matteo Salvini de laatste jaren dominant was, schuift nog verder op naar rechts. Salvini’s partij wordt op de hielen gezeten door de nog conservatievere Giorgia Meloni en haar Fratelli d’Italia (Broeders van Italië).

In de meest recente peilingen, die vaak en door meerdere bureaus worden gehouden, is er nog slechts een paar procent verschil tussen de twee. De Lega zou nu op 22 procent van de stemmen kunnen rekenen, terwijl de Fratelli d’Italia (FdI) - die wortels heeft in het fascistische verleden van Italië - voor het eerst de 20 procent aantikt.

Een gezamenlijk rechts blok onder aanvoering van Salvini won de laatste landelijke verkiezingen, in 2018, met 37 procent van de stemmen. De onvermoeibare en altijd klare taal sprekende Salvini was zeer aanwezig op sociale media en reisde de hele laars op en neer. Zijn twee partners, Giorgia Meloni en Silvio Berlusconi, stonden in zijn schaduw. De Milanese Salvini leek onaantastbaar en op het premierschap af te stevenen. Maar hij maakte een paar tactische fouten en is in zowel een ongemakkelijke regering met de antisysteempartij Vijfsterrenbeweging als in die van de huidige premier Mario Draghi gaan zitten. Daar heeft zijn populariteit onder geleden.

Rechts van de Lega heeft de Romeinse Giorgia Meloni al die tijd koersvast haar weg omhoog in de peilingen vastgehouden. Bij de landelijke verkiezingen in 2018 kreeg Broeders van Italië 4 procent van de stemmen; bij de Europese verkiezingen in 2019 was dat 6 procent.

De lijn is alleen maar omhooggegaan, en snel ook. Niet alleen haar partij, maar ook mevrouw Meloni zélf spreekt steeds meer Italianen aan. In het rijtje ‘meest gewaardeerde politici’ staat ze vlak achter ex-premier Giuseppe Conte, die bovenaan staat. Ze laat Salvini sinds kort achter zich. Haar pas verschenen autobiografie Ik ben Giorgia staat momenteel in de top vijf van best verkochte boeken.

Nationaal-conservatief

Fratelli d’Italia wordt door Italiaanse politicologen omschreven als ‘nationaal-conservatief’. De partij is een afsplitsing van de post-fascistische Nationale Alliantie. Toen die een decennium geleden samensmolt met Berlusconi’s Forza Italia, stapte Giorgia Meloni eruit en werd ze medeoprichtster van Fratelli d’Italia. De partij is vernoemd naar het Italiaanse volkslied. FdI is nationalistisch, tegen immigratie en het homohuwelijk en zegt ‘God, het vaderland en het gezin’ te willen beschermen. Ten aanzien van de Europese Unie is de partij kritisch.

Critici verwijten Meloni halfslachtig afstand van het fascisme te hebben genomen. Gevraagd naar haar mening over Benito Mussolini antwoordde ze bijvoorbeeld ooit dat hij ‘complex’ was en vooral in de historische context moet worden gezien. Toen ze daar deze week opnieuw over werd bekritiseerd, schreef ze donderdag in een brief aan dagblad Corriere della Sera dat het wat haar betreft duidelijk genoeg is dat ze het fascisme heeft afgezworen, omdat haar partij in het Europees Parlement vóór een resolutie heeft gestemd die ‘alle totalitaire regimes uit de vorige eeuw’ veroordeelde.

Qua standpunten verschilt FdI niet eens zoveel van de Lega. Maar Meloni wordt door Italianen gezien als ‘puurder rechts’ en principieel trouwer aan haar conservatieve idealen dan Salvini. In tegenstelling tot de Lega blijft Broeders van Italië ver uit de buurt van de grillige, populistische Vijfsterrenbeweging en heeft de partij bedankt voor een plek in Draghi’s brede eenheidsregering, die in februari is gevormd.

De facto is Meloni nu de leidster van de oppositie, terwijl Salvini zijn kenmerkende euroscepsis heeft laten varen en elke dag compromissen moet sluiten. Wanneer er weer een boot Afrikaanse migranten de haven van Lampedusa binnenvaart, kan Meloni roepen dat er een ‘militaire zeeblokkade’ moet komen. Salvini niet. Bovendien zit er op de Lega nog altijd dat stempel van ‘partij uit Noord-Italië’ en dat spreekt zeer rechtse kiezers in het midden en zuiden van Italië niet zo aan. Terwijl de Lega zich concentreert op het bedrijfsleven in het noorden, is FdI meer gericht op de lagere klassen in de rest van het land.

Matteo Salvini heeft afgesproken met Giorgia Meloni en Silvio Berlusconi - die nu echt oud en op is - dat als hun conservatieve blok de verkiezingen wint, de partij met de meeste stemmen de minister-president mag uitkiezen. Meloni zou dus de volgende premier kunnen worden, als eerste vrouw. Ergens tussen begin 2022 en half 2023 kiezen de Italianen naar verwachting een nieuw parlement.

Maar deze herfst zijn er eerst gemeenteraadsverkiezingen in onder meer Rome, Milaan en Napels. Dan zal blijken of Meloni haar rivaal Salvini daadwerkelijk van de rechtse troon heeft gestoten.

Politica sinds haar tienertijd

Giorgia Meloni (44) is in Italië geen onbekende politica. De rap pratende, kleine vrouw werd in 2008 minister van Jeugdzaken in een regering van Berlusconi. Ze was 31, maar was politiek al behoorlijk ervaren.

Meloni, geboren en getogen in Rome, stortte zich al in haar tienerjaren op de politiek. Terwijl ze werkte als barvrouw, ober en oppas om haar alleenstaande moeder te ondersteunen, was ze actief in de jongerenafdeling van de inmiddels opgeheven Nationale Alliantie. Die partij kwam voort uit de Movimento Sociale Italiano (MSI), die na de oorlog was opgericht door volgelingen van de fascist Benito Mussolini. Meloni was erg activistisch en de vrouw die bij demonstraties de megafoon greep.

Ze is opgeleid tot journalist. In 2013 werd ze parlementslid, het jaar erna partijleider van Broeders van Italië. Hoewel ze pleit voor ‘het traditionele gezin’, woont ze samen met haar vriend en hun dochtertje Ginevra.