Zuhal Demir zorgde de afgelopen week voor hoogspanning in de Vlaamse regering door in het parlement te suggereren dat er best een parlementaire onderzoekscommissie komt naar de PFOS-vervuiling door het bedrijf 3M in Zwijndrecht. Die kwam aan het licht in het kader van het Oosterweelproject. Nu blijkt dat er al jaren verontrustende studies waren, die echter niet bij de verantwoordelijke minister terechtkwamen.

De N-VA-minister erkende dat de afgelopen Vlaamse ministerraad een “stevige vergadering” was waar ze “heeft moeten incasseren”. Maar voor Demir is niet de vraag “wie?” maar “waarom?”. “Hoe komt dat? Dat baart me zorgen”, zei ze.

In de eerste plaats moet de bevolking volgens Demir de nodige duidelijkheid krijgen. Daarom werken de pas aangestelde opdrachthouder en het Agentschap Zorg en Gezondheid in samenwerking met de lokale besturen aan een grootschalig bloedonderzoek en staalafnames van water en grond. Op basis daarvan worden de mensen ingelicht. Ze wil niet zover gaan om te spreken van “een nieuwe dioxinecrisis”.

Eerste fase

In een eerste fase gebeurt het onderzoek in de omgeving van Zwijndrecht. De perimeter van vijftien kilometer rond het bedrijf werd door de Antwerpse universiteit eerder arbitrair vastgelegd en kan eventueel tot Antwerpen uitgebreid worden, “maar we moeten ergens beginnen”, aldus Demir.

Maar voor de toekomst vindt minister Demir het belangrijk dat er onderzocht wordt waarom er nooit iets gebeurd is met de alarmerende studies die al begin 2000 werden uitgevoerd. Die deden blijkbaar nooit het alarm afgaan, noch bij de gemeente Zwijndrecht, nog bij de Vlaamse administratie of de bevoegde ministers. Zo verklaarde minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) dat het Agentschap Zorg en Gezondheid nooit de studies van OVAM over de problematiek ontvangen heeft. “Was er een gebrekkige informatiedoorstroming? Is dat het gevolg van te veel verkokering?”, vroeg Demir zich af.

Geen paniek

Ook professor Jan Tytgat (KU Leuven) wil dat er snel werk wordt gemaakt van bloedonderzoek in Zwijndrecht en omliggende gemeenten. “Het is hoog tijd om aan inwoners te vragen of zij een bloedstaal willen laten afnemen.” Die stalen zouden vergeleken kunnen worden met die van willekeurige Vlamingen elders.

Gezondheidsinstituut Sciensano kan volgens de toxicoloog zo’n bloedonderzoek opzetten. “Meten is weten. In vaktermen noemen we dit humane biomonitoring (HBM).” Ook de concentraties van PFAS in voedingswaren moeten gemeten worden. Tytgat hoopt dat bijvoorbeeld aardappelen en eieren aan een regelmatige steekproef zullen worden onderworpen. “Ook hier moeten we de waarden vergelijken met producten uit West-Vlaanderen en Limburg.”

Volgens Tytgat is er geen reden voor paniek. Veel hangt af van de hoogte van de concentraties. Iets waar wetenschappers nu nog weinig zicht op hebben. “Bezorgdheid is op zijn plaats, paniek niet. Je hebt getuigenissen van mensen in Beveren en Sint-Niklaas die al jaren eieren van hun kippen eten en gezond oud zijn geworden. Moest het enorm toxisch geweest zijn dan hadden we al lang een piek van kankers in de omgeving gezien. Die is er niet.” (agg, belga)