Vlaamse regering in het defensief na geheime deal: ‘3M zal wél moeten opdraaien voor PFOS-sanering’

“Wat zou je zelf doen om een project van 5 miljard euro te realiseren?” Een Vlaamse regeringsbron reageert verbaasd op de kritiek die nu komt op de dading die Lantis, het overheidsbedrijf dat de Oosterweelwerken uitvoert, in 2017 afsloot met 3M. In deze dading, die De Standaard kon inkijken, beloofde Lantis af te zien van gerechtelijke procedures tegen de multinational, nadat er op de Oosterweelwerf hoge concentraties van het kankerverwekkende PFOS werden vastgesteld.

Er komt veel kritiek op het akkoord. Terwijl de Vlaamse overheid al 63 miljoen euro betaalde voor de verpakking van de vervuilde gronden en de aanleg van een waterzuiveringsinstallatie, moet 3M volgens de dading slechts 75.000 euro betalen voor de aanleg en het onderhoud van een veiligheidsberm. En dat terwijl Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) altijd heeft verzekerd dat de vervuiler zou betalen.

Opmerkelijk is dat Lantis en 3M elkaar ook beloofden om nooit meer publiek te communiceren over de PFOS-concentraties, toch niet zonder voorgaand overleg. “Als dat klopt, dan hangt de Vlaamse regering echt wel aan de leiband van 3M”, reageert Groen-oppositielid Mieke Schauvliege. “Een bedrijf dat wereldwijd miljarden winst maakt, betaalt nu slechts een habbekrats om de eigen vervuiling op te kuisen. Blijkbaar wou men koste wat kost Oosterweel realiseren.”

Historisch akkoord

De context van de deal is niet onbelangrijk. In 2017 sloot de toenmalige Vlaamse regering een historisch akkoord met de actiegroepen die de werken aan de Antwerpse ring tot dan toe hadden tegengehouden. Het ‘Toekomstverbond’ maakte een einde aan twintig jaar strijd. De gretigheid bij de regering om de spade in de grond te steken was dan ook groot. “Een kostprijs van 63 miljoen euro op een project van 5 miljard is relatief”, merkt de regeringsbron op. Een jarenlange procedureslag over deze kosten zou ook duur en tijdrovend geweest zijn.

Belangrijke nuance: de dading gaat enkel over de waterzuivering en het verleggen van grond op de Oosterweel-werf. Ze zegt niets over de sanering van de Oosterweel-grond, laat staan van de gronden daarrond. “Daarover is het bodemdecreet duidelijk: 3M is en blijft verantwoordelijk voor de volledige sanering van de verontreiniging”, klinkt het binnen de regering. Deze plicht kan ook niet verjaren. Hoe hoog de saneringskosten zullen oplopen, moet nog blijken uit de bodemstalen die in en rond Zwijndrecht worden genomen.

Hoe dan ook is dit pijnlijk voor de Vlaamse regering, want de inhoud van de dading toont nog maar eens aan dat ze wel degelijk op de hoogte was van de verontreiniging. Op het moment dat Lantis (toen nog BAM geheten, ADB) het akkoord met 3M sloot, viel ze volledig onder de verantwoordelijkheid van toenmalig minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA), die nu nog steeds in de regering zit. Er zaten ook verschillende bestuurders van N-VA, CD&V en Open Vld in het bestuur. 

De Vlaamse regering zal morgen uitleg geven bij het dossier in het parlement, dat daarna ook het licht op groen zal zetten voor een parlementaire onderzoekscommissie.