Direct naar artikelinhoud
Tweede prik AstraZeneca vervangen door Pfizer? Er zijn steeds meer argumenten voor
Voor u uitgelegdVaccinatie

Tweede prik AstraZeneca vervangen door Pfizer? Er zijn steeds meer argumenten voor

Beeld Photo News

Moet er opnieuw geschakeld worden in de vaccinatiestrategie? Er zijn steeds meer argumenten om de tweede prik met AstraZeneca te schrappen en te vervangen door een Pfizer-shot. Dat levert mogelijk een betere bescherming op. 

Onder meer in Frankrijk, Duitsland en Canada zijn experts voor de strategie gewonnen: in plaats van twee inentingen met het AstraZeneca-vaccin is het misschien beter AstraZeneca te combineren met Pfizer. Waarom? Veruit de belangrijkste reden is dat de bescherming na die vaccinmix mogelijk een stuk beter is dan na twee prikjes Astra Zeneca. Anders gezegd: één plus één kan meer zijn dan twee. 

“In principe moet zo’n gemengd prikschema absoluut kunnen. Puur immunologisch is het een goed idee”, zegt immunoloog Johan Neyts (KU Leuven). “Minstens zal de immuunrespons hier een optelsom zijn van de twee vaccins. Maar soms zie je dat de combinatie van twee verschillende vaccins net een betere immuunrespons oplevert. Of dat hier ook zo zal zijn, is nog niet zeker te zeggen. Daarvoor moeten we solide data afwachten.”

De eerste resultaten van een handvol studies zijn in ieder geval veelbelovend, zegt vaccinoloog Isabel Leroux-Roels (UGent). Die studies richten zich hoofdzakelijk op twee immuunreacties die ontstaan na een vaccinprik: antistoffen en zogenaamde T-cellen. “Uit een Spaanse studie blijkt dat er zeven keer zoveel antistoffen in het bloed aanwezig waren als AstraZeneca en Pfizer gecombineerd worden, in vergelijking met het klassieke schema met twee shots AstraZeneca.” Een recente studie uit Duitsland toont dan weer dat er geen onverwachte of problematische neveneffecten zijn.

Dat het om twee totaal andere types vaccin gaat – een vaccin op basis van een virus en een mRNA-vaccin – is daarbij van geen tel. “Die vaccins blijven maar kort in je lichaam, na enkele dagen zijn die stoffen volledig verdwenen. Het enige dat overblijft is de immuunreactie in je lichaam. Wat dat betreft wekken beide vaccins op een andere manier hetzelfde op”, aldus Leroux-Roels.

Snelheid

Het is evenwel uitkijken met al te grote conclusies uit de studies die nu lopen. Vaak gaat het om relatief kleine studies op uitsluitend gezonde mensen. De studies zijn dus te klein om erg uitzonderlijke neveneffecten op te sporen. En ze geven ook geen goed beeld van de bescherming bij mensen die geen voldoende afweer opbouwen na een prik van een vaccin. Bovendien hebben de studies nog geen peer review doorlopen, waarbij de kwaliteit van een paper geëvalueerd wordt door collega-wetenschappers.

De studies die nu lopen zijn ook helemaal anders dan de studies die uitgevoerd worden om vaccins al dan niet goedgekeurd te krijgen. Daar wordt niet in de eerste plaats naar de immuunreactie – de hoeveelheid antistoffen en T-cellen – gekeken maar naar hoe goed het vaccin erin slaagt ziekte of hospitalisatie te voorkomen.

“In het voorkomen van ernstige infecties en overlijden zijn AstraZeneca en Pfizer ongeveer even goed. Maar Pfizer is wel beter in het voorkomen van symptomatische infecties”, stipt Neyts nog aan.

Hij ziet nog een potentieel argument voor een gemengd schema: het kan de zaken in theorie een heel stuk sneller vooruit laten gaan. Vandaag moet tussen twee prikken van het AstraZeneca-vaccin acht weken zitten, voorheen waren dat er zelfs twaalf. Korter dan acht weken is een slecht idee, omdat de bescherming na de tweede prik dan minder goed is. “Uit de studies naar een gemengd schema zou kunnen blijken dat je al vier weken na een prik met AstraZeneca een Pfizer-inenting kan zetten. Dan win je nog eens vier weken.”

Dat zou met name goed zijn voor een groep risicopatiënten en 45-plussers die voorrang kregen in de vaccinatiestrategie, en toch nog een hele tijd moeten wachten op hun tweede AstraZeneca-shot. Voor hen is de lange wachttijd een echt probleem, want uit studies blijkt dat de eerste prik AstraZeneca onvoldoende beschermt tegen de delta-variant van het coronavirus. De verwachting is dat die binnen enkele weken dominant kan zijn in ons land, wat betekent dat het bij de meeste besmettingen gaat om die variant. Vier weken winst in het vaccinatieschema maakt voor deze groep mensen dus een groot verschil.

Bijwerkingen?

Toch één nadeel: de courante, niet-ernstige bijwerkingen van beide vaccins zouden meer uitgesproken kunnen zijn, zo blijkt volgens Leroux-Roels uit een studie van de Universiteit van Oxford. “AstraZeneca heeft typisch de nadrukkelijkste bijwerkingen na de eerste prik, Pfizer na de tweede. In een gemengd schema heb je die dus allebei.”

De Taskforce Vaccinaties staat in ieder geval nog op de rem voor zo’n gemengd schema. “Voorbarig”, heet het bij woordvoerster Gudrun Briat: er zijn op dit moment te weinig gegevens om zo’n omschakeling te doen.

Bovendien zou dat betekenen dat de vaccinatiestrategie hertekend moet worden. Een Pfizer-shot kan ook niet bij iedereen zomaar vervangen door AstraZeneca, omdat dat laatste vaccin in ons land niet gebruikt wordt bij mensen jonger dan 41.

Maar er is ook een juridisch argument. Een gemengd prikschema is niet goedgekeurd door de fabrikanten, noch door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). “Als je off label gaat, zit je in een heel ander verhaal qua aansprakelijkheid wanneer er iets verkeerd loopt”, zegt Briat. “Bovendien mis je dus ook de kwaliteitscontrole door het EMA.”