Gevangen in je bubbel door Facebook? Ook het omgekeerde kan gebeuren

Sociale media werken polarisatie in de hand. Omdat je er binnen de kortste keren in een bubbel komt te zitten, en omdat hun algoritmes je informatie voorschotelen die aansluit bij ideeën en (voor)oordelen die je al hebt. Dat versterkt de afkeer van vreemden, mensen buiten de eigen bubbel. 

Dat is althans het idee, en het is in wetenschappelijk onderzoek ook aangetoond. Maar een nieuwe publicatie in vakblad PNAS laat zien dat ook het omgekeerde kan gebeuren: juist stóppen met sociale media kan de polarisatie versterken. Dat blijkt uit onderzoek van wetenschappers van New York University, die keken naar een heel andere situatie dan de politieke polarisatie van Democraten en Republikeinen in hun eigen land. Ze wilden het effect van sociale media bekijken in een regio die net een gewapend conflict achter de rug heeft, en kwamen uit in Bosnië-Herzegovina.

Ze vroegen enkele honderden inwoners van dat land mee te doen aan de proef, en lieten de helft daarvan tijdelijk stoppen met Facebook. En wel in de periode rond de jaarlijkse herdenking van de genocide die duizenden Bosnische moslims het leven heeft gekost. Een periode waarin de etnische tegenstellingen een jaarlijkse piek bereiken. Maar tot hun verrassing zagen de onderzoekers dat niet zozeer gebeuren op Facebook, maar juist bij de proefpersonen die met Facebook waren gestopt.

De verklaring vonden de onderzoekers in de woonplaatsen van die mensen: die waren etnisch eenzijdiger, minder divers. Mensen die stoppen met sociale media, zeggen de onderzoekers, gaan meer tijd besteden aan vrienden, familie en bekenden. En als ze in die directe omgeving alleen hun eigen etniciteit tegenkomen, versterkt dat de polarisatie. 

In een gespleten land als Bosnië-Herzegovina kunnen sociale media dus helpen etnische tegenstellingen te overbruggen. Dat gunstige effect kan ook elders worden benut na oorlogen en conflicten, zeggen de onderzoekers. Sociale media mogen in zo’n gesegregeerde samenleving dan een heel andere effect hebben dan in een verwend ‘vredig’ westers land, er zijn ook overeenkomsten: mensen die stoppen met sociale media blijken minder goed op de hoogte van het nieuws, maar ze zijn wel gelukkiger.