Er was al jaren een persbericht dat waarschuwde voor PFOS. Het werd alleen nooit verstuurd

De problemen met de hormoonverstorende en mogelijke kankerverwekkende PFOS in Zwijndrecht kwamen pas recentelijk naar boven, door de werken aan de Oosterweel-verbinding die daar aan de gang zijn. Nochtans waren er vier jaar geleden al plannen om snel de verontreiniging te onderzoeken en de bevolking in te lichten. Dat blijkt uit een e-mail van afvalstoffenmaatschappij OVAM aan het kabinet van toenmalig minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V). 

De e-mail, gedateerd op 4 oktober 2017, bevat een persbericht dat OVAM wou verspreiden, maar dat ter goedkeuring voorgelegd werd aan het kabinet. In het persbericht werd aangekondigd dat er een preventieve screening op PFOS en PFOA gestart zou worden. Dat moest duidelijkheid bieden voor de Oosterweel-werken én aan de bewoners uit de omgeving van de 3M-fabriek, die in Zwijndrecht tot 2002 PFOS produceerde.

De mail volgde op een politiek stuurcomité van 18 september, waarop de PFOS-vervuiling al werd besproken. In dat comité zetelen de toppers van de Vlaamse regering en het Antwerpse stadsbestuur. De resultaten van een bodemonderzoek op de Oosterweel-site, net naast de 3M-fabriek, kwamen op die 18de september op tafel. De vaststelling: als de grond op de plek verontreinigd is, is de kans groot dat er ook problemen zijn in de buurt van woonwijken in Zwijndrecht aan de andere kant van de fabriek. 

Passage uit eindverslag

Volgens N-VA heeft Antwerps burgemeester Bart De Wever er toen voor gepleit proactief te communiceren over de mogelijke gevaren voor de omwonenden, maar die passage haalde het eindverslag niet. Toch gaven alle aanwezigen, dus ook De Wever en zijn partijgenoot minister-president Geert Bourgeois, hun fiat voor de tekst.

Sowieso was er toen extra onderzoek op komst. Op 2 en 6 oktober, net voordat en nadat Schauvliege het ontwerp van persbericht ontvangen had, maakte toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) twee studies over PFOS over. Het eerste was een theoretische overschouwing, in het tweede wordt gewaarschuwd dat eieren van kippen uit de omgeving van 3M in Zwijndrecht beter niet opgegeten konden worden. En kinderen konden ook beter niet spelen op de grond of in zandbakken.

Toch gebeurde met die informatie bitter weinig. OVAM startte op dat moment geen bijkomend bodemonderzoek en liet op 13 oktober aan de BAM weten dat het niet nodig was om naar de bevolking te communiceren. Het persbericht van 4 oktober ging de deur dus niet uit, een infomoment voor de bewoners gepland op 17 oktober werd afgelast. OVAM schatte het risico voor de volksgezondheid nog altijd in als ongevaarlijk. “Na twee rapporten van Tytgat bleef de conclusie voor ons dezelfde”, zegt woordvoerder Jan Verheyen. 

Toch is de toon van het niet-verstuurde persbericht heel anders: er werd wel degelijk overwogen om zelf onderzoek uit te voeren en er werd gesuggereerd dat er duidelijkheid moet komen voor de buurtbewoners. 

De grote vraag: waarom is die tekst nooit verzonden? 

Heeft het kabinet-Schauvliege nooit gereageerd, of heeft OVAM de zaak op zijn beloop gelaten? In een reactie aan deze krant laat Schauvliege weten dat ze de bewuste e-mail alleszins zelf nooit onder ogen kreeg, noch ervan afwist. Andere hoofdrolspelers van destijds geven aan dat ze zich geen debat herinneren over de PFOS-vervuiling destijds.