Ultraconservatieve opperrechter verkozen als nieuwe president in Iran

Finaal behaalde de toekomstige president 61,95 procent van de stemmen. Eerder op de dag was na de gedeeltelijke resultaten al duidelijk dat Ebrahim Raisi de zege op zak had. Een tweede ronde kwam er niet meer aan te pas - sinds de revolutie van 1979 was dat nog maar één keer nodig. 

"Ik feliciteer het volk met zijn keuze", zei Rohani in een televisietoespraak. "Mijn officiële felicitaties komen later, maar we weten wie genoeg stemmen heeft gekregen bij deze verkiezingen en wie vandaag door het volk is gekozen", voegde de regeringsleider eraan toe, zonder de winnaar bij naam te noemen.

Opvallend, de opkomst lag nog nooit zo laag sinds die revolutie. De opkomstgraad klokte af op 48,8 procent. De oppositie in ballingschap  juichte de lage opkomst toe, aldus meerdere vertegenwoordigers. Ze hadden opgeroepen om niet op te dagen in het stemlokaal. Zo verklaarde , Mariam Radjavi, de topvrouw van de Nationale Raad van het Iraans verzet (CNRI), dat de “nationale boycot” de “grootste politieke en sociale slag” was voor ayatollah Ali Khamenei.  De Iraanse Volksmoedjahedien, de grootste groep binnen de CNRI, maakte op basis van eigen waarnemingen gewag van een opkomst van slechts 10 procent.

Raisi, geboren in 1960 in Mashad in het noordoosten van Iran, wordt beschouwd als zeer invloedrijk in klerikale kringen, maar politiek gezien is hij een onbeschreven blad. De afgelopen drie decennia heeft hij in het Iraanse rechtssysteem gewerkt, eerst als viceprocureur, later als rechter, en sinds 2019 als procureur-generaal van het land. Raisi probeerde vier jaar geleden al president te worden, maar hij haalde het toen niet tegen zittend president Hassan Rohani. 

De meeste deskundigen zijn ervan overtuigd dat Raisi, die altijd zijn zwarte tulband en een lange jas voor geestelijken draagt, de gematigde koers van Rohani niet zal voortzetten. Hoe zijn politieke koers er de komende vier jaar zal uitzien, zal waarschijnlijk worden bepaald door de vorming van zijn kabinet na zijn eedaflegging in augustus. Bijzondere aandacht zal dan uitgaan naar de posten van minister van Buitenlandse Zaken en hoofdonderhandelaar voor kernenergie. 

Zijn internationale manoeuvreerruimte is beperkt, althans wat zijn eigen reizen betreft: wegens mensenrechtenschendingen belandde Raisi in 2011 op de sanctielijst van de Europese Unie, en vervolgens in 2019 ook op die van de Verenigde Staten. Als gevolg daarvan kan Raisi momenteel de facto noch de EU noch de VS binnenkomen.

Amnesty International beschuldigt de pas verkozen president van “misdaden tegen de menselijkheid” en “brutale repressie” van de mensenrechten. De mensenrechtenorganisatie zegt dat een onderzoek nodig is tegen Ebrahim Raisi.

Tijdens de verkiezingscampagne heeft Raisi zich vaak geconcentreerd op economische kwesties en beloofde hij een snel einde te maken aan de financiële crisis als gevolg van de Amerikaanse sancties. Maar zonder onderhandelingen met de VS over de toekomst van het nucleaire akkoord van Wenen uit 2015, dat op losse schroeven staat, is een einde aan de sancties, en de economische crisis die nu al bijna drie jaar duurt, niet aan de orde.

In 2018 had de VS zich teruggetrokken uit de nucleaire overeenkomst. Dat werd gevolgd door sancties van de VS tegen Iran, dat zich op zijn beurt niet langer houdt aan de voorwaarden van de overeenkomst met betrekking tot zijn nucleaire programma. Oorspronkelijk was het akkoord bedoeld om de nucleaire activiteiten van Iran te beperken en tegelijkertijd internationale investeringen in de Islamitische Republiek mogelijk te maken. Raisi was de afgelopen jaren een uitgesproken criticus van de overeenkomst. 

Maar nu klinkt zijn standpunt minder radicaal. “Wij zullen de overeenkomst eerbiedigen, maar wij, niet de VS, zullen de voorwaarden daarvoor bepalen”, zei hij tijdens de verkiezingscampagne. De details van deze voorwaarden zou hij pas later bekendmaken. 

Waarnemers verwachten ook een radicalere koers in het Midden-Oostenbeleid onder president Raisi, en een nog vijandiger houding dan voorheen in de betrekkingen met aartsvijand Israël. 

Hervormers beschuldigen Raisi ervan de sociale vrijheden, het internet en de rechten van vrouwen te willen beperken. Hij wordt er ook van beschuldigd verantwoordelijk te zijn geweest voor de gevangenneming en zelfs executie van duizenden Iraanse dissidenten toen hij viceprocureur van Teheran was. Raisi heeft de beschuldigingen tijdens de verkiezingscampagne meermaals ontkend.

De macht van de president in Iran is eerder beperkt. De hoogste leider, ayatollah Ali Khamenei, zet de grote lijnen uit. De verkiezing van Raisi tot president geeft hem wel een goede kans om Khamenei op te volgen als die functie zou vrijkomen.