Na Willebroek, Mechelen, Kleine Brogel, ook in Antwerpen: op steeds meer plekken duikt PFOS op

Al eind vorige week besliste de Vlaamse regering om zo snel mogelijk de PFOS-verontreiniging in Vlaanderen in kaart te brengen. In de buurt van de 3M-fabriek in Zwijndrecht werd de niet afbreekbare en mogelijk kankerverwekkende stof in hoge concentraties in de bodem aangetroffen, maar ook op veel andere plekken zit PFOS in de grond, zo blijkt nu. 

In het Lobroekdok, in Antwerpen nabij het Sportpaleis, werd PFOS in de bodem aangetroffen. Op die plek voert Lantis, net als in Zwijndrecht, werken uit voor de ontsluiting van de Antwerpse ring. Al in 2017 werd gestart met de sanering van het dok, omdat het sterk verontreinigd was, onder meer met zware metalen. Alleen: op PFOS werd er niet gecontroleerd, omdat die stof op dat moment geen standaardparameter was om te onderzoeken en te zuiveren. 

In de zomer van 2019 werden de saneringswerken afgerond. Bij metingen van dit jaar die normaal het dossier moesten afsluiten, vroeg Lantis om extra aandacht te besteden aan PFOS. Wat bleek? Zowel in het slib, waar vervuiling zich gemakkelijker ophoopt, als in de bodem onder het dok, werden te hoge PFOS-waarden aangetroffen, van respectievelijk 500 en 150 microgram per kilogram droge stof. “Dat wil zeggen dat we een nieuw beschrijvend bodemonderzoek moeten uitvoeren”, zegt Annik Dirkx van Lantis. “Vervolgens is het aan OVAM om te bepalen of er een nieuwe sanering nodig is.” Volgens Lantis is er geen risico voor de omwonenden, OVAM kon geen verdere commentaar geven.

Het stadsbestuur volgt het dossier nauw op met de bevoegde diensten, laat Johan Vermant weten, woordvoerder van Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA). “Sowieso valt de zone binnen de perimeter van 10 kilometer van de 3M-site waarbij het advies is om maar één ei van eigen kweek per week per persoon te eten”, zegt hij. 

De oorzaak van de vervuiling is niet bekend. Mogelijk is er PFOS in het verleden gedumpt geweest of vloeide het tot daar via de riolering. “We hebben het aan Oosterweel te danken dat deze vervuiling naar boven komt”, zegt Vermant.

Papier

Intussen kondigde ook Willebroek extra maatregelen aan in de buurt van de oude papierfabriek aan het Provinciaal Groendomein Broek De Naeyer. Daar werden vroeger onder meer broodzakken geproduceerd met PFOS werd om het papier vuil- en vetafstotend te maken. Bij recente metingen bleken de saneringsnormen in de bodem en het grondwater ver overschreden.

In de onmiddellijke omgeving gelden nu gelijkaardige richtlijnen zoals in Zwijndrecht. Inwoners wordt onder meer afgeraden eieren van eigen kippen te eten of groenten van eigen tuin. Mechelen kondigde afgelopen weekend al dezelfde maatregelen af voor wie in de directe omgeving van de oude brandweerkazerne woont. Daar is de bodem verontreinigd door blusschuim, dat tot begin jaren 2000 PFOS bevatte. 

Een volgende site is het militaire domein Kleine Brogel, dat ook intens gebruikt werd voor rampoefeningen. Daar zijn geen maatregelen van kracht, omdat er geen mensen dicht in de buurt wonen. Op die plekken werd de vervuiling al eerder vastgesteld bij recente metingen.

Aan de burgemeesters en provinciegouverneurs heeft Karel Vrancken, die de PFOS-aanpak coördineert voor de Vlaamse regering, nu gevraagd om alle mogelijke locaties met PFOS-verontreiniging door te geven. In de eerste plaats worden oefenterreinen van de brandweer gemarkeerd als risicozones. Luchthavens of grote industriële sites met eigen brandweer zijn eveneens mogelijke hotspots. Tegelijk kunnen eerdere bodemverslagen of milieuvergunningen een aanwijzing zijn. Onder meer in de papier- en textielindustrie werd in het verleden PFOS gebruikt. 

Op basis van die input zullen er de komende weken volop bodemstalen worden genomen en onderzocht. De kans is groot dat er nog heel wat extra sites zullen opduiken. Tegen september verwacht Vrancken de resultaten van die metingen en is het aan de Vlaamse regering om te beslissen waar er prioritair gesaneerd zal worden.