Defensieminister Dedonder (PS): ‘Ik begrijp dat het voor de familie en vrienden van Jürgen Conings moeilijk is. Maar er is geen complot’

Een maand lang was Jürgen Conings onvindbaar voor alle veiligheidsdiensten tot een burgemeester hem op een fietstochtje plots rook. L’armée à la Belge? 

“Het onderzoek werd gevoerd door de federale procureur, het leger ondersteunde. Ik ken dat bos niet en ik werd enkel geïnformeerd over de zoektocht. Maar hij is gevonden buiten de perimeter in onherbergzaam gebied. En zonder de geur hadden ze hem misschien niet gevonden. Ik begrijp dat het voor de familie en vrienden moeilijk is. Maar er is geen complot. We zochten Conings omdat hij zware wapens stal en concrete doodsbedreigingen uitte. Toen hij werd gevonden was hij trouwens zeer zwaar bewapend.” 

Nam u contact op met de familie?

“Neen. Ik las dat de familie het verlies en de crematie op een serene manier wilde laten verlopen, dus ik respecteer die wens.”

Vreest u dat Conings een martelaar wordt? Ook militairen steunden hem.

“Ik ontving ook bijzonder veel berichten van militairen. Zij zien Conings niet als een boegbeeld van het leger. Ik heb ook een steunpagina op Facebook van militairen, al telt die niet zoveel leden als die van Conings (3.800, red). Maar is het ooit gebeurd dat militairen zo openlijk hun minister steunen? Het maakte me blij. Die militairen voelen al lang hoe het scheef loopt en ze appreciëren dat ik de slechte werking heb benoemd en het wil aanpakken. We moeten lessen trekken zodat dit niet meer kan gebeuren.”

U raakt de kern van de zaak aan: hoe is het in godsnaam kunnen gebeuren? De enige militair die dreigingsniveau 3 heeft volgens het OCAD en zomaar aan zware wapens kan. 

“Tout à fait. Er is een zwaar gebrek aan informatiedoorstroming tussen de veiligheidsdiensten en met de hiërarchie van Conings. Er zijn mensen binnen de militaire inlichtingendienst die zijn status niet hebben doorgespeeld aan collega’s. Ze volgden Conings op zoals andere personen. Ik wacht nog op een rapport van Comité I om echte conclusies te trekken. Nu spreken nog te veel mensen elkaar tegen. Maar als er fouten zijn gebeurd, volgen er sancties.” 

Het is toch onvoorstelbaar dat generaal Philippe Boucké (baas van de militaire inlichtingendienst ADIV, red.) dit niet wist. 

“Ja, het is niet zomaar een nieuwsje. Het gaat ook om maar één militair. Die informatie zat vast op een laag niveau. Hij wist het niet en het niveau onder hem ook niet. Men zegt dat ik het had moeten weten. Maar hoe kon dat als de baas van het ADIV - die mij brieft - het zelf niet wist? De inlichtingendienst draait op 80 procent van de nodige mensen. De chef Defensie heeft intern een oproep gelanceerd om meer volk aan te trekken. Dat is maar een deel van de oplossing. De werkmethodes moeten worden herbekeken. Er is een serieuze hervorming van die dienst nodig.” 

Ook bij Defensie zelf liep het mis. Conings kon zomaar raketwerpers stelen. Volgens veiligheidsexpert Kenneth Lasoen gaat de doos met sleutels voor de wapenstock dicht met tape. 

“Het is een kleine eenheid van zes personen. Zij worden onvoldoende begeleid en moesten hun plan trekken. Ze opereerden een beetje op een eiland. Er waren blijkbaar raketwerpers gevraagd, maar door de coronacrisis kon men ze niet gebruiken. Maar dan stockeer je die niet gewoon in een kast. Er was toegang die er niet had mogen zijn.” 

Dat is pure nonchalance.

“Zo zou ik het niet zeggen. Maar ik heb aan de chef van Defensie gevraagd om die eenheid te herbekijken en meteen ook te kijken welke andere eenheden te veel op eigen houtje moeten werken. Nog een probleem is dat er geen globale aanpak is die extremisme aanpakt. Ik spreek over waarden, maar ook over disciplinaire sancties. Wat kreeg Conings na racistische uitspraken? Het parket klasseerde de klacht zonder gevolg, en liet het over aan Defensie.  Maar Defensie schorste hem voor amper vier dagen. Welke straf je krijgt hangt ook af van je chef. De ene tilt er zwaarder aan dan de andere. Dat ga ik veranderen.”

Volgens uw collega op justitie Vincent Van Quickenborne zal er een kop moeten rollen. Generaal Boucké?

“(fel) Ik hou niet van die term. Als er fouten zijn gebeurd, zullen we sanctioneren. Maar je laat niet zomaar een kop rollen. Als je iemand de laan uitstuurt, moet je weten dat je daarmee het probleem verbetert. Vandaag viseer ik niemand specifiek.” 

U vindt ook niet dat uw kop moet rollen. U zei zelfs: ik zit heel goed waar ik zit. Een tikkeltje arrogant, vond ik.

“Maar één partij vroeg mijn ontslag: Vlaams Belang. En als ik nu opstap, wat verandert dat? Ik kreeg véél steunberichten van collega’s. Ik vond dat mooi. Ik ben geen arrogant meisje, ik vind het jammer dat ik die indruk gaf. Maar ik zie niet in welke fout ik kan hebben gemaakt.” 

Het is eerder de schuld van N-VA. U verweet N-VA om haat te zaaien en u wees de partij op wat ze heeft geoogst. 

“(fel) Peter Buysrogge (N-VA) riep me toe: ‘Sinds u op die stoel zit is het chaos.’ Alsjeblieft zeg! Dat is gewoon fout. Die chaos heb ik geërfd. En mag ik u er op wijzen dat Theo Francken in een tweet mensen opriep om hem te contacteren omdat ik een heksenjacht zou organiseren op Vlamingen. Hij had het over een déflamandisation van Defensie. Allez! Als dat geen boodschap van haat is en mensen tegen elkaar opzetten? Het is gewoon onjuist. En dan word ik boos. Ik pak het extremisme binnen defensie aan. Aan elke kant van de taalgrens en aan elke kant van het spectrum.”

U vindt N-VA dus geen haatzaaiende partij.

“Neen. Ik veralgemeen niet en ik ga niet iedereen over dezelfde kam scheren. Maar de mensen zijn dat soort politiek wel beu, denk ik.”

Het is de taak van de oppositie om zich te verzetten.

“Maar er zijn inhoudelijke aanvallen en aanvallen die ferm onder de gordel gaan.”

De liberale vakbond VSOA geeft Francken gelijk en spreekt ook over een heksenjacht. 

“Na Jürgen Conings vond ik het belangrijk om snel te bekijken of er geen tweede Conings rondliep. Het ADIV deed een eerste analyse ter preventie, niét ik. Ik wil duidelijk zeggen dat je voor een mening je veiligheidsmachtiging niet verliest. Ik verdedig het recht op een mening met heel mijn hart. Maar als je lid bent van een groep die oproept tot geweld is er wel een probleem. En het gaat voorlopig om 12 van de 25.000 militairen. Is dát een heksenjacht? Er zitten trouwens ook Walen bij, ik heb het nagevraagd.” 

U wilt Defensie hervormen net als uw voorgangers, maar zij beten in het zand. 

“Ik ben niet defaitistisch. Ik geef wat ik te geven heb. En dit jaar hebben we voor 2.500 vacatures al 7.500 kandidaten. Er zijn dus nog genoeg mensen die in Defensie geloven. Zo’n tanker doen keren vergt tijd. Maar ik ben voorlopig een gelukkige vrouw. Er is geen enkele partij die vindt dat er nog moet bespaard worden en iedereen erkent de noodzaak van een hervorming.” 

U heeft alvast één voordeel als minister met hervormingsplannen: militairen mogen niet staken of manifesteren.

“(lacht) Dat ligt gevoelig voor een socialiste. Maar ik dacht dat u ging zeggen: “U heeft één voordeel, u bent een vrouw.” U bent de enige journaliste, een vrouw nog wel, die geen vraag stelt over mijn geslacht. Ik ben trouwens geen diehard feministe. Maar dat een vrouw defensieminister is, geeft wel een signaal. Iemand vroeg me: ‘Zou je geen quota voor vrouwen invoeren in het leger?’ Maar ik ben daar geen voorstander van.”

Want als u dat doet, kan u uw vacatures niet meer invullen.

“U heeft een slecht karakter.(lacht)Dat is niet de reden. Ik wil in de eerste plaats mensen met de juiste kwaliteiten.” 

U bent misschien niet opgelucht, maar ook u leefde een maand met zware bescherming. 

“Het was niet zo zwaar als Marc Van Ranst. Mijn naam stond niet in de brieven van Conings, maar hij viseerde wel de politiek en sommige mensen binnen de Defensie-hiërarchie. De briefings daarover waren weinig geruststellend. De rolluiken op het kabinet moesten naar beneden. Het leger stond voor de deur. En zodra ik naar buiten ging, werd ik begeleid. Het was heel moeilijk voor mijn zoontje van elf. Ik heb hem eerst verteld dat ze mij extra beschermen omdat ik minister ben. Maar toen hij met zijn mamy naar het journaal keek, wist hij dat er meer aan de hand was. Ik probeerde het positief aan te pakken en zei: ‘Kijk eens hoe goed wij beschermd zijn.’ Maar hij voelde stress en kreeg zelfs maagproblemen. Mijn partner zag er één voordeel in: dankzij de politiesirenes hoorde hij mij al van ver thuiskomen (lacht).”