Direct naar artikelinhoud
InterviewBurgemeester André Van de Vyver

‘Toen de Tsjernobyl -wolk onze kant opkwam, speelde mijn dochter de hele dag in de tuin’

‘Toen de Tsjernobyl -wolk onze kant opkwam, speelde mijn dochter de hele dag in de tuin’
Beeld humo

Het is kermis op het kerkplein van Zwijndrecht. Verder valt er weinig vreugde te rapen in de gemeente op de linkeroever van de Schelde, onder de rook van Antwerpen. Door de jarenlange productie van de nauwelijks afbreekbare chemische verbinding PFOS heeft een fabriek van 3M de hele omgeving verziekt: een ramp dreigt voor mens en milieu. Burgemeester André Van de Vyver (71) is voorlopig niet in staat rust te brengen: ‘Echt waar, ik weet niet hoe we dit oplossen.’

Meneer Van de Vyver, wellicht is het alarm bij u, als burgemeester, al iets vroeger afgegaan?

“Sorry, dat is een suggestieve vraag gebaseerd op veronderstellingen die geen enkele grond hebben.”

Toch wel: burgeractivist Thomas Goorden, die het schandaal uitbracht, heeft u van tevoren ingeseind.

“Enkele weken geleden, ja. Maar ik reageerde op het verwijt dat wij, als groene partij die al zesentwintig jaar de burgemeester van Zwijndrecht levert, zouden hebben gezwegen. Dat krijg ik tegenwoordig te horen. Wij wisten inderdaad van een zekere mate van vervuiling. Maar de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) moet de graad van vervuiling controleren – dat is niet onze taak.

“In 2004 kregen we het eerste signaal: de Universiteit Antwerpen had bosmuizen uit de omgeving van 3M onderzocht. De resultaten van het onderzoek zijn op de gemeenteraad besproken. Toenmalig schepen van Leefmilieu Loe Van der Donckt (Groen, red.) heeft zich ook uitvoerig bij de bevoegde instanties bevraagd, maar telkens was het antwoord: ‘Geen vuiltje aan de lucht.’”

Het onderzoek wees uit dat de bosmuizen in het natuurgebied van Blokkersdijk ‘chemische bommetjes’ waren: ze vertoonden extreem hoge PFOS-waarden. Schepen Van der Donckt pareerde die vaststelling: ‘We hoeven ons geen zorgen te maken: het water van de Palingbeek in Blokkersdijk stroomt niet in de richting van de woonwijk.’

“Nogmaals, dat werd hem door de bevoegde instanties verteld. Er zou op dat moment geen enkel gevaar zijn geweest voor de volksgezondheid.”

In 2004 was bekend dat PFOS kankerverwekkend was voor dieren. Wat kankerverwekkend is voor zoogdieren, is dat vaak voor mensen. Plus: 3M had vier jaar daarvoor, in 2000, aangegeven dat het met de productie van PFOS zou stoppen.

“Omdat 3M wist dat het een nauwelijks afbreekbaar vervuilend product was. PFOS schaadde het milieu.”

De wereldwijde productiestop kostte 3M handenvol geld: een geschat verlies van een half miljard euro en 1.500 banen – waarvan tweehonderd in Zwijndrecht. 3M was beducht voor de schadeclaims die er in Amerika aankwamen.

“Dat was mij in 2000 niet bekend.”

3M is in 2000 níét gestopt met de productie van PFOS in Zwijndrecht.

“Ah nee?”

Nee, het heeft de productie laten ‘uitdoven’. In Gazet van Antwerpen stond in maart 2004, nadat werknemers uit de school hadden geklapt, dat de fabriek de lopende contracten afbouwde tot 2005.

“Volgens onze informatie is de productie in 2002 gestopt.”

In 2004 verschijnt in De Tijd een artikel onder de kop ‘De nieuwe vervuiler van de Westerschelde’, met daarin de resultaten van een ander onderzoek van de Universiteit Antwerpen uit 2001: krabben, garnalen en vissen uit de Westerschelde vertoonden de hoogste PFOS-waarden ter wereld.

“En wat wilt u daarmee zeggen?”

De gemeente moest in 2004 wel weten dat er een probleem met het milieu was, en meer dan waarschijnlijk ook met de volksgezondheid.

(hoofdschuddend) Dat is informatie die nu bekend is.”

De Britse krant The Observer had het in 2000 over een wereldwijd kankeralarm na een bloedonderzoek van 3M-werknemers in Zwijndrecht.

“Dat is iets anders. Het is niet omdat werknemers die informatie krijgen, dat de gemeente erover beschikt. En het spijt me, ik lees De Tijd noch The Observer.”

Die informatie komt niet op een andere wijze tot bij u?

“Nee.”

GEEN VUILTJE

U was gemeenteraadslid voor 2001, daarna werd u schepen, en in 2007 eerste schepen. Je zou denken: een politicus van Agalev (Groen) spit zo’n milieuschandaal uit.

“Ieder zijn specialisme. (zucht) Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat de focus in dit dossier stilaan ligt op: wie heeft wat wanneer geweten? Dat is tot op zekere hoogte relevant om uit fouten te leren. Maar ik kan u met stellige zekerheid zeggen: de gemeente heeft in die periode géén fouten gemaakt. In 2004 baseerden wij ons op de infor-matie van hogere overheden.”

De oppositie vertelde enkele opmerkelijke dingen op de bewuste gemeenteraad in 2004. Marc Janssens (CD&V) had weet van voormalige werknemers van 3M die elders niet meer aan de slag konden wegens slechte bloedwaarden. En Guy Nielandt (Vlaams Belang) beweerde, als oud-werknemer van 3M, dat zijn bloed in Amerika was onderzocht, maar dat zijn huisarts nooit het resultaat had gekregen. Nielandt is in 2005 overleden.

“We hebben de verhalen van die mensen ernstig genomen.”

Binnen uw partij leidde de kwestie tot discussie op het hoogste niveau: in 2004 stelde Vlaams Parlementslid Johan Malcorps aan zijn minister van Leefmilieu Jef Tavernier en zijn minister van Gezondheid Adelheid Byttebier scherpe vragen over de hoeveelheden PFOS in Zwijndrecht. Tavernier maakte er zich vanaf met de verklaring dat het hem zinvoller leek ‘de nadruk te leggen op de afbouw van het gebruik van deze stoffen dan zeer veel tijd en geld te steken in onderzoeken die bewijzen wat we sterk vermoeden’.

“Jef Tavernier antwoordde ongeveer hetzelfde als wat ik u nu al enkele keren heb verteld: van hogere instanties kwam steeds het bericht ‘geen vuiltje aan de lucht’. In 2006 volgde, op vraag van OVAM, een eerste beschrijvend bodemonderzoek van de 3M-site. Het resultaat was opnieuw: ‘Geen vuiltje aan de lucht.’”

In welke zin?

“Geen risico voor de volksgezondheid.”

De waarden van de forever chemicals, stoffen die nauwelijks vergaan waartoe PFOS behoort, waren nochtans hoog.

“Wilt u nu zeggen dat gemeenten over zulke zaken moeten oordelen? Dat is echt niet onze taak. (zwijgt) U stelt mij vragen die u aan toenmalig burgemeester Willy Minnebo (Groen, red.) zou moeten voorleggen. Helaas kan die niet meer antwoorden. Meneer Minnebo is in 2012 overleden.”

U was zijn steun en toeverlaat.

“Ik heb meneer Minnebo goed gekend, ja.”

HUMO Wanneer was u voor het eerst ongerust?

“In 2019, bij het begin van de Oosterweelwerken aan de E34. BAM (de bouwheer van het Oosterweelproject, intussen Lantis, red.) had ons laten weten dat het met de vervuilde grond van de noordkant van de E34 zou werken. Daarop hebben wij gevraagd ook metingen te verrichten aan de zuidkant, buiten de zone van het project. Daar ging de BAM niet op in, ondanks ons aandringen. Dan denk je toch: als de ene kant van snelweg vervuild is, is de andere kant dat waarschijnlijk ook.”

U hebt dat niet naar buiten gebracht.

“Nee, maar twee jaar later verscheen burgeractivist Thomas Goorden ten tonele. Een man met een eigen agenda: hij wil geen Oosterweeltunnel, dat is duidelijk. Maar hij had wél een dossier bij zich waaruit bleek dat er een serieus probleem op ons grondgebied was. De gemeente heeft daarop het Provinciaal Instituut voor Hygiëne stalen laten nemen, en de resultaten waren slecht. De waarden bedroegen tot 26,7 keer meer dan wat is toegelaten. Tóén hebben wij aan de alarmbel getrokken.”

De toegelaten hoeveelheid PFOS verandert nogal snel in dit dossier. Hoeveel microgram is in de Zwijndrechtse bodem aangetroffen?

“Ik hou me niet bezig met de cijfertjes, ik heb niet doorgeleerd voor wetenschapper. Ik probeer de signalen van experts te capteren en daar gevolg aan te geven. Het signaal was: ‘Opgepast, hier zijn waarden overschreden die een gevaar kunnen betekenen voor de volksgezondheid.’”

GEEN VUILTJE
Beeld Humo

OLIE IN BURCHT

De PFOS-waarden lagen in het verleden aanzienlijk hoger. Rond de eeuwwisseling was er sprake van tienduizenden microgram PFOS per liter.

“Dat is mogelijk, maar ik herhaal: het is niet aan de gemeente om dat soort dingen te controleren. Maar als ik te horen krijg dat het inkomen en de gezondheid van mijn inwoners in het gedrang komen, treed ik op.

“Het nieuws van de metingen heeft een grote impact gehad op de mensen in Zwijndrecht. Ik onderscheid drie groepen: mensen wier professionele activiteit dreigt te verdwijnen, mensen die in hun tuin groenten telen en kippen houden, en mensen die gelaten reageren: ‘We krijgen al zo lang verontrustende berichten, we zijn er nog altijd niet ziek van.’”

Tot welke categorie behoort u?

“Ik woon met mijn neus op de fabriek, aan de zuidkant van de E34. Ik heb geen groentetuin, ik houd geen kippen, maar ik ben ongerust over de gezondheid van alle mensen die hier wonen. We laten ons zo goed mogelijk adviseren door OVAM, het agentschap Zorg en Gezondheid, het Federaal Voedselagentschap, maar ook door experts. Ze zeggen allemaal: ‘Er zijn te weinig gegevens.’ Daarom laten we de bodem, het grondwater, de groenten, de kippeneieren en het bloed van de mensen opnieuw testen.”

Inwoners van Zwijndrecht reageren inderdaad behoorlijk gelaten. ‘We weten al lang dat we op een gifbelt leven’, zei een caféganger in de krant.

“Het risico is groot. We hebben de hoogste concentratie van chemische activiteit op de linkeroever van de Schelde: dertien Seveso-bedrijven (bedrijven die gevaarlijke producten opslaan, red.). De perimeter van die bedrijven reikt tot in het bewoonde deel van de gemeente. Elke bewoner van Zwijndrecht weet dat wij in de nabijheid van een belangrijke chemische cluster leven.”

De metallurgie is hier ook niet ver vandaan.

“Die bevindt zich aan de andere kant van de Schelde, over onze deelgemeente Burcht. Van oudsher was er ook veel industrie in Burcht. Ze is grotendeels verdwenen, maar het vrijgekomen gebied is zwaar vervuild: het gevolg van scheepsafbraak, scheepsbouw, de activiteit van de Guanofabriek en petroleuminstallaties – dat is allemaal weg, maar de impact op de bodem is gebleven. Als je wat dieper spit, haal je olie boven in Burcht.

“OVAM heeft een aanzienlijk deel van de oppervlakte ‘gesaneerd’: de vervuilde grond weggestoken onder een laag van dertig centimeter goede aarde. Ik betwijfel of dat de goede manier is. Als je een boom wil planten, kun je niet diep genoeg graven.Het probleem is: de rekening van de historische vervuiling is voor ons. Die betaalt niemand in onze plaats.”

U vergeet de kerncentrale, één dorp verderop, in Doel.

“Die hadden ze, met het oog op de inkomsten voor de gemeente, gerust een beetje in onze richting mogen opschuiven. (lacht) Nee, maar nu worden we dus opnieuw geconfronteerd met de vervuiling van één fabriek, en wijst men in onze richting. Ik vind dat zeer onheus. Willy Minnebo, mijn voorganger, wordt zelfs postuum aangevallen.”

U hebt het over doctoraatsstudente Wendy D’Hollander die in 2012 voor de Universiteit Antwerpen de PFOS-waarden in de kippeneieren van Zwijndrecht onderzocht. Minnebo kreeg de resultaten, maar heeft er nooit op geantwoord.

“Mevrouw D’Hollander heeft me intussen gemaild. (leest voor uit haar mail) ‘Ik vind het jammer dat er tien jaar geleden geen reactie is gekomen op de brief aan de toenmalige burgemeester. Ik had gemeld dat er in kippeneieren aanzienlijke hoeveelheden PFOS werden teruggevonden. Bij één persoon, die zeer dicht bij 3M woonde, werd de toelaatbare dagelijkse inname tot driemaal overschreden bij de consumptie van twee kippeneieren. (…) Ikzelf noch de universiteit van Antwerpen hebben hiervoor herinneringen gestuurd. Ik neem de toenmalige burgemeester dan ook niets kwalijk.’ Mevrouw D’Hollander stelt voor dat de gemeente verdere stappen onderneemt, samen met de universiteit, om in de toekomst de gezondheidsrisico’s voor de inwoners van Zwijndrecht ‘tot een minimum te beperken’.”

Een constructieve mail.

“Als burgemeester krijg je heel wat brieven en mails van mensen die een boete hebben gekregen of iets anders willen gedaan krijgen van ‘de politiek’, die ze voor het overige verwensen. Geregeld komen ook vragen binnen van leerlingen en studenten, meestal in het kader van een verhandeling of een thesis. Als ze me achteraf het resultaat sturen, lees ik dat niet. Ik heb daar de tijd niet voor.”

Dit was een doctoraatsverhandeling over de gezondheid van uw inwoners.

“Ik kan me niet voorstellen dat meneer Minnebo die zomaar naast zich heeft neergelegd. Maar door dit fait divers is wel de perceptie ontstaan dat het gemeentebestuur van Zwijndrecht dingen heeft verzwegen, terwijl wij zo transparant mogelijk communiceren. Wat De Standaard aan het licht bracht, de dading tussen Lantis en 3M, vinden wij ook een schande.”

CHANTAGE

Lantis en 3M besloten elkaar geen pijn te doen met juridische procedures over bodemsaneringen. Wat vond u daar zo schandalig aan?

“De verhoudingen: men maakt een deal voor een vervuiling waarvan men weet wie die heeft veroorzaakt. Maar 3M betaalt een peulschil, 75.000 euro, en Lantis betaalt 63 miljoen. Lantis, dat is de Vlaamse overheid. De Vlaamse belastingbetaler draait op voor de deal.

“Luc Hellemans, CEO van Lantis, zei dat hij moest kiezen: een dading sluiten of een proces beginnen. Een procedure tegen een Amerikaanse multinational kan inderdaad tientallen jaren in beslag nemen. Maar door erover te zwijgen, stoot je mensen voor het hoofd. Dan worden ze boos.”

De top van Vlaamse regering en de stad Antwerpen wisten van de dading. Was u op de hoogte?

“We wisten dat er een overeenkomst met 3M was. Het bedrijf zou op zijn site vervuilde grond inpakken en er een berm mee optrekken. Van de financiële details waren we niet op de hoogte.”

HUMO Staat de berm vlak bij uw huis?

“Ik kijk niet uit op de industrie, maar ik hoor en ik zie ze wel. Van de installaties van Total ondervinden wij veel hinder.”

Geurhinder?

“Lawaai, lichtvervuiling door fakkeling (verbranden van gassen uit veiligheidsoverwegingen, red.) en de laatste maanden ook bijzonder veel geurhinder. Komt het van Total? Daar krijg ik geen helder antwoord op. In het geval van 3M kreeg ik wel antwoord: ‘Geen vuiltje aan de lucht.’”

Wie zei dat?

“Vooral OVAM. Weet u wanneer het beschrijvend bodemonderzoek uit 2006 is afgerond? In 2014. In 2019 is een nieuw bodemonderzoek opgestart – de resultaten worden in 2022 verwacht. Daar wordt een mens ambetant van: waarom moet dat zo lang duren? Onder druk van de media moet er tegen 1 juli nu wel een tussentijds rapport zijn.”

Iedereen, ook u, wijst nu in de richting van OVAM. Is wat Lantis heeft gedaan zuiver op de graat? 

“Dat zal de parlementaire onderzoekscommissie uitklaren. Ik lees ook dat Lantis, na overleg met OVAM, zélf de norm voor de PFOS-concentratie in de grond mocht bepalen. Als dat zo is, is dat een reden te meer om verontwaardigd te zijn.

“OVAM heeft, op basis van wat ik heb vernomen, de huidige Vlaamse regering geadviseerd richtlijnen voor forever chemicals in het regeerakkoord op te nemen. Als dat uiteindelijk niet gebeurt, is dat dan de schuld van OVAM?

“Ik vergelijk het met de coronacrisis: de experts verlenen advies, maar politici nemen wel de beslissing om al dan niet te versoepelen. Politici kunnen er niet naast kijken wie het probleem hier heeft veroorzaakt: 3M. Waarom moet dat bedrijf dan in een dading worden ontzien?”

Zegt de naam Richard Purdy u iets?

“Nee.”

Hij was de Amerikaanse milieuspecialist van 3M. In 1999 gaf hij zijn ontslag: hij kon zijn werk niet meer met zijn geweten in overeenstemming brengen. In een vlammende ontslagbrief noemde hij PFOS ‘de meest verraderlijke vervuiler sinds de pcb’s’. 3M weet al decennia dat PFOS bijzonder schadelijk is.

“Een vriend, doctor in de scheikunde, zegt: ‘De meeste kennis over PFOS zit niet bij de overheid, maar bij 3M.’ Hij heeft gelijk. Maar op één manager met gewetensproblemen na liggen weinig topmensen bij 3M wakker van de volksgezondheid. Die fabriek heeft maar één doel: zoveel mogelijk winst maken.”

Kent u de topmensen van 3M goed?

“Ik ben intussen negen jaar burgemeester: in de vorige en de huidige legislatuur ben ik er één keer op bezoek geweest. Beleefdheidsbezoeken.”

Is de dading tussen 3M en Lantis gesloten omdat het bedrijf dreigde op te stappen?

“Dat beweert Thomas Goorden. Wat ik weet: spelers van dat kaliber draaien hun hand niet om voor chantage. Werknemers uit het Antwerpse beschouwden Renault, General Motors en Ford als een equivalent voor het ministerie: als je daar aan de slag ging, zat je gebeiteld voor de rest van je carrière. De werkelijkheid bleek anders. Als bedrijven in het nauw zitten of elders een opportuniteit zien, pakken ze hun biezen.”

Zo’n dading, dat is: de Vlaamse overheid die plat op haar buik gaat voor een multinational.

“Schering en inslag.”

Is de gemeente ook plat op haar buik gegaan voor de werkgelegenheid in de streek?

“Daar doen wij niet aan: wij heffen de hoogste belasting voor grote bedrijven. 70 procent van de inkomsten haalt de gemeente Zwijndrecht bij de fabrieken op ons grondgebied. Bij elke budgetbespreking laait de discussie weer op: ‘Gaan we niet te ver?’ De angst dat bedrijven zouden weggaan sluimert altijd bij mijn politieke collega’s, maar ik zeg u: die angst is misplaatst. Er zijn zoveel synergieën tussen de verschillende filialen van een multinational dat ze een wel heel zwaarwichtige reden moeten hebben om te vertrekken.

“Grote bedrijven nemen één derde van ons grondgebied in. Daar mogen ze best wat voor terugdoen. 3M levert Zwijndrecht jaarlijks 600.000 euro op. Dat is veel geld. Daarmee zetten wij in op leefbaarheid – we investeren in infrastructuur, cultuur, sport, noem maar op. Je kunt weinig dingen bedenken die wij hier níét hebben. We waren de eerste Fairtrade Gemeente, al heeft Gent de titel gekregen omdat het een grotere uitstraling had. We hebben als eerste de omgeving van onze scholen autovrij gemaakt. Dat is allemaal mede door de hoge belastingvoeten voor de grote bedrijven, die hier sinds de jaren 60 zijn neergestreken.”

Onder CVP-bestuur.

“Als gevolg van de uitbreiding van de Antwerpse haven op de linkeroever, zonder dat iemand zich de vraag stelde: ‘Is dit wel een goede plek?’ Dit was landbouwgebied. En nu roept elke minister van Landbouw dat Vlaanderen te weinig landbouwgrond heeft.”

Houden de grote havenbedrijven zich aan de regels voor natuur en milieu?

“Dat hopen wij.”

Worden ze erop gecontroleerd?

“Dat kunnen wij niet: de milieudienst van Zwijndrecht bestaat uit twee mensen.”

Bij 3M aankloppen om het water te controleren is geen optie?

“Niet voor ons.”

Wie controleert de grote havenbedrijven dan inzake milieu?

“OVAM, vermoed ik.”

In dit dossier is het primaat van de economie nogal duidelijk. Hebt u de indruk dat Oosterweel er moet komen, om het even wat er in de grond wordt aangetroffen?

(knikt) Kijk naar de ontwikkeling op de linkeroever, het nieuwe dok dat men daar wil bouwen voor MSC, de grootste containerlijn die de Antwerpse haven aandoet. MSC heeft te weinig ruimte op de rechteroever – dus wordt dat geregeld. Op het hoogste niveau beslist niet de politiek, daar hebben grote bedrijven het voor het zeggen.”

Is het niet de politiek die ruimte op de linkeroever vrijmaakt?

“Natuurlijk wel. Maar aan de ontbijttafel van de eigenaar van MSC zullen politici vast te horen krijgen dat er geen alternatief is: ‘Als wij geen ruimte krijgen, vertrekken we naar Hamburg, Rotterdam of Le Havre.’ Alweer: chantage. Grote spelers beschikken over zoveel macht dat toppolitici en regeringen er met hangende pootjes achteraan lopen.”

Heeft het u verbaasd dat minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), als lid van de regering, een parlementaire onderzoekscommissie heeft gevorderd?

“Een onbezonnen reactie.”

Bestaat dat in de toppolitiek?

“Denkt u van niet? (lacht) Misschien wilde ze haar imago als milieuminister oppoetsen, maar mijn eerste reactie was: ‘Die heeft haar mond voorbijgepraat.’”

Opeens keek iedereen naar haar partijgenoot Ben Weyts (N-VA), de voormalige minister van Mobiliteit.

“Hoe meer je in de kijker loopt, hoe groter de kans dat je ergens tegenaan loopt. (lacht)

Komt Oosterweel er?

“Wie zeer op de vlakte blijft, is huidig minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld). Zij pleit voor bijkomend onderzoek, en ze voegt daaraan toe: ‘Voor mij primeert de volksgezondheid.’ Kennelijk zit ze niet op dezelfde lijn als minister-president Jan Jambon (N-VA), die Oosterweel hoe dan ook wil laten doorgaan.

“Stel: het gaat door en 3M is bereid te betalen voor de saneringen. Dan zie ik nog een probleem: hoe ga je het aanpakken, als je het hebt over een cirkel van vervuiling van vijf kilometer? Het gaat om veel bebouwde ruimte, hè. In Nederland had je in de jaren 80 van vorige eeuw het voorbeeld van Lekkerkerk: daar bleken driehonderd woningen op giftige grond te rusten. Al die mensen zijn, met het oog op graafwerken, geëvacueerd. Staat ons dat hier ook te wachten?

“Ik heb nog iets van Zorg en Gezondheid vernomen: welgeteld één keer is men erin geslaagd een oorzakelijk verband aan te tonen tussen een giftig product en een ziekte. Na een lange en slopende procedure aanvaardde de rechter in de Eternit-zaak dat asbest longkanker veroorzaakt. Er zijn ontzettend veel toepassingen van PFOS: het zit in sportkleding, teflonpannen, blusapparaten, tapijtspray, post-its. Wie zal het oorzakelijke verband kunnen bewijzen tussen de ziekte van mensen in Zwijndrecht en de uitstoot van PFOS door 3M?”

CHANTAGE
Beeld Humo

KLEIN GESCHAPEN

Toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) zegt: ‘Er is een aannemelijk oorzakelijk verband tussen PFOS en kanker.’

“Én de verstoring van het hormonaal systeem, én een verminderde immuniteit, én hoge cholesterolwaarden.”

Is er bovengemiddeld veel kanker in Zwijndrecht?

“Dat gerucht deed de ronde, maar Zorg en Gezondheid heeft dat uitgepluisd voor de afgelopen vijftien jaar. Blijkbaar zitten we niet boven het Vlaamse gemiddelde.”

Mannen zouden, als gevolg van PFOS, klein geschapen zijn. Is dat een probleem in Zwijndrecht?

“Een acteur uit Zwijndrecht heeft op sociale media het tegenovergestelde laten weten. ‘Nu weet ik eindelijk hoe het komt’, zei hij. (lacht)

In Vlaanderen zijn tussen 2015 en 2018 op 44 plekken metingen verricht naar PFOS in vissen. Blijkt dat op sommige plekken het gehalte hoger is dan in de onmiddellijke omgeving van 3M.

“De toepassing van PFOS is zo wijdverbreid dat het me niet verbaast. In Mechelen wordt nu onderzocht of er vervuiling is in de omgeving van de fabriek Chemours, een producent van forever chemicals. In het Nederlandse Dordrecht is bij een vestiging van dat bedrijf grootschalige vervuiling vastgesteld. Het toeval wil: Dordrecht ligt ook aan de stroom, met aan de overkant de Nederlandse gemeente Zwijndrecht, die een even grote chemische cluster heeft als wij. Zij zijn het voorgeborchte van Rotterdam, wij het voorgeborchte van Antwerpen.”

Binnenkort gaat 3M een nieuw soort brandschuim produceren, met een beetje PFOS in. Gaat u dat toestaan?

“Men heeft het over 0,05 procent in plaats van 1 procent. Volgens Zorg en Gezondheid is dat veilig. Dat wil ik toestaan.”

U zou kunnen zeggen: geen PFOS meer.

(zwijgt)

Hoe sust u de inwoners dezer dagen als ze u aanklampen?

“Moeilijke vraag: ik weet zelf niet hoe we dit oplossen. Echt waar, ik zie het niet. We kunnen alleen proberen onze mensen zo goed mogelijk te informeren.”

‘Antwerpen is Tsjernobyl niet’, zei Antwerps burgemeester Bart De Wever in een poging om de grootste onrust weg te nemen. Hoe is het voor u om burgemeester van Tsjernobyl te zijn?

“Na de brand in de kernreactor van Tsjernobyl is indertijd een giftige wolk onze richting uitgedreven. Ook toen is met geen woord over het gevaar voor de volksgezondheid gerept – de weerman, Armand Pien, mocht er van zijn oversten zelfs niet op alluderen. Het was een prachtige dag in mei, mijn dochter speelde de hele dag in de tuin. Later heeft ze borstkanker gekregen. Intuïtief heb ik altijd de link gelegd tussen die wolk en haar kanker.

“Veel mensen lijken vandaag op dezelfde intuïtieve manier te redeneren. Op sociale media schrijven ze: ‘Mijn vader heeft zijn hele leven groenten uit de tuin gegeten: hij is gestorven aan kanker.’ Is die link er daadwerkelijk? Ik weet het niet.”

Is uw dochter weer beter geworden?

“Gelukkig wel, al moet ze elk jaar – met de daver op het lijf – opnieuw op controle. Ik verzeker u: als ouder lig je daarvan wakker. Ik kan me wel verplaatsen in het hoofd van mensen die nu gaan twijfelen.”

U bent een jazzliefhebber. Welke muziek draait u op deze zonovergoten maar trieste dagen?

“Geen jazz. De radio speelt, en dat varieert van Klara tot Radio Minerva. Extreem, hè. (lacht) Maar meestal is het stil. We proberen wat meer buiten te leven, te genieten van het mooie weer en te eten in de tuin.”

Hebt u spijt van uw burgemeesterschap?

“Het is mijn laatste mandaat: binnenkort word ik 72. Dan hoop ik het ambt aan Steven Vervaet (Groen, red.), de huidige schepen van Leefmilieu, door te geven. Steven slaapt niet van deze crisis, ik heb daar gelukkig geen probleem mee. 

“Eerlijk: ik heb spijt dat ik, als burgemeester, zo laat op het voorplan ben gekomen. In 2012, als gevolg van de ziekte van Willy Minnebo.”

Willy Minnebo was de laatste communistische burgemeester in Vlaanderen.

“Hij was populair in Zwijndrecht. Een man met een verzekeringskantoor, die de belastingbrieven van mensen invulde. Hij was van de Kommunistische Partij, ik van de Belgische Socialistische Partij. Door onenigheid over dossiers van ruimtelijke ordening ben ik uit de partij gezet, en ik ben met Willy gaan samenwerken. Ik heb hem aangespoord op te komen als kandidaat-burgemeester.”

Intussen bent u lid van Groen. Gelooft u in een groene revolutie?

“Ik geloof in groen-links. Mijn grootste wens is dat groenen, communisten en socialisten ooit één front vormen. Afgelopen week was ik op de manifestatie van Grondrecht, de burgerbeweging van Thomas Goorden. Ik maakte me een bedenking die misschien vreemd klinkt uit de mond van een politicus: de grote veranderingen komen altijd van de straat. Al onze verworvenheden zijn het gevolg van mensen die zich en masse solidair hebben opgesteld, en de politiek volgt. Mensen vergeten dat weleens. Ze zijn zich niet bewust van hun macht.”

© Humo