3M reageert voor het eerst op PFOS-schandaal: "Nog geen causaal verband tussen PFOS en gezondheidsschade aangetoond"
Het Amerikaanse bedrijf 3M heeft tijdens een hoorzitting in het Vlaams Parlement gezegd dat er geen rechtstreeks verband is aan te tonen tussen PFOS en mogelijke gezondheidseffecten. Tegelijk herhaalde het bedrijf zijn voornemen om te remediëren op plaatsen waar het PFOS en andere PFAS-stoffen heeft geproduceerd. Dat staat in schril contrast met de experten die tijdens de hoorzitting kwamen vertellen over de mogelijke gezondheidsrisico's, zoals DNA-schade, hormoonverstoringen of een verzwakt afweersysteem.
Voor de hoorzitting in de commissie Leefmilieu van het Vlaams Parlement belde niet alleen 3M-directeur Peter Vermeulen in. Ook Rebecca Teeters sprak de parlementsleden toe. De Amerikaanse is senior vice president of Fluorochemical Stewardship bij 3M, zeg maar een hooggeplaatse experte voor PFOS.
Zij meldde dat het de bedoeling is dat 3M meewerkt aan het onderzoek, en dat ook altijd gedaan heeft. Maar de meest opmerkelijke passage van haar tussenkomst was toch die over de mogelijke gezondheidseffecten van PFOS. Teeters stelde dat er op dit moment geen causaal verband is aangetoond tussen de aanwezigheid van PFOS en gezondheidsschade.
"Er is geen bewijs dat bijvoorbeeld het kankerrisico stijgt"
"Dat is nog niet aangetoond. Je kunt hierover geen conclusies trekken op basis van een enkele studie. Er is geen bewijs dat bijvoorbeeld het kankerrisico stijgt. En dat is niet enkel het standpunt van 3M. Veel gezondheidsagentschappen over de hele wereld en experten geloven niet dat er een causaal verband is."
Dat standpunt is niet nieuw: 3M huldigt dat al een hele tijd. Maar het is toch wel opmerkelijk dat 3M met deze boodschap komt, te meer omdat in de hoorzitting ook een aantal experten en specialisten aan bod kwamen die expliciet wezen op mogelijke gezondheidsrisico's.
Professor Greet Schoeters bijvoorbeeld, van de Universiteit Antwerpen en van het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek wees op de mogelijke gevaren van blootstelling aan PFOS: "Een lager geboortegewicht, een zwakkere cognitie bij jongeren, verminderde afweer of DNA-schade, zo somde ze mogelijke risico's op. Ook zouden een aantal vaccins minder werkzaam zijn bij hoge blootstelling aan PFOS.
"Remediëren"
Tegelijkertijd zei Teeters dat het de bedoeling is om te "remediëren". Dat ligt helemaal in de lijn van het persbericht dat het bedrijf eerder vandaag uitstuurde
Waar gaat het over?
De vervuiling door de chemische fabriek 3M in Zwijndrecht kwam opnieuw aan het licht door de graafwerken in het kader van de Oosterweelverbinding. In de grond op de werf werden hoge concentraties van de chemische stof PFOS gevonden, wat allerlei gezondheidsklachten, zoals kanker, kan veroorzaken.
Hoewel het probleem al jaren bekend was, werden recent pas eerste maatregelen genomen. Op verschillende plekken wordt het eten van eieren van eigen kippen afgeraden, zwangere vrouwen en kinderen moeten ook oppassen met groenten uit de eigen tuin.
In het Vlaams Parlement is een parlementaire onderzoekscommissie opgericht die moet uitzoeken wie wat wanneer wist en of er fouten zijn gebeurd.
Meer informatie over PFOS (of PFAS) vind je in dit bericht.
3M zegt in het persbericht dat het de regels naleeft, samenwerkt met regionale overheden en de afvalstoffenmaatschappij OVAM en dat het blijft investeren om de bodem en het grondwater "te remediëren" (lees: beter te maken).
Het bedrijf doet zelf een uitgebreid bodemonderzoek in opdracht van OVAM. Daarin wordt beschreven hoe ernstig de vervuiling is en tot waar ze reikt. Op basis van een risico-analyse wordt dan bepaald of de huidige maatregelen om de verontreiniging in te dammen voldoende zijn of dat er bijkomende maatregelen genomen moeten worden. In de mededeling klinkt dat zo:
Dit lopende onderzoek houdt ook rekening met de omgeving buiten het 3M-terrein. Indien de resultaten van dit beschrijvend bodemonderzoek bijkomende remediëringsmaatregelen vereisen, zal OVAM de vervolgstappen bepalen.
Over de gevolgen van PFOS op de volksgezondheid is grote wetenschappelijke onduidelijkheid. Toch duiden heel wat wetenschappers op risico's voor de mens, zo zou de stof kankerverwekkend zijn. 3M ontkent de mogelijk schadelijke gevolgen:
Studies bij 3M-werknemers – ook in Zwijndrecht - die doorgaans een hogere blootstelling aan deze materialen hebben dan de algemene bevolking, tonen geen negatieve gezondheidseffecten als gevolg van blootstelling aan PFOS.
3M komt ook terug op de dading die het bedrijf sloot met Lantis, de bouwheer van het Oosterweelproject in en rond Antwerpen. In die dading uit 2018 die onlangs uitlekte, ontkent 3M dat het verantwoordelijk is voor de historische vervuiling en engageert het zich tot een betaling van slechts 75.000 euro. Daartegenover staat dat de Vlaamse regering - en dus de belastingbetaler - 63 miljoen moet betalen voor de bestrijding van de PFOS-vervuiling. Door de dading te sluiten, konden de werkzaamheden aan Oosterweel worden voortgezet, anders dreigde een jarenlange vertraging. 3M zegt daarover nu dit:
De overeenkomst met Lantis heeft enkel betrekking op de gezamenlijke remediëringsinspanningen van 3M en Lantis tijdens de Oosterweel-werkzaamheden. Wij zullen verdere remediëringsverantwoordelijkheden zoals bepaald door OVAM dan ook nakomen.
Het lijkt er dus op dat het Amerikaanse bedrijf zijn verantwoordelijkheid rond de sanering (al heeft het bedrijf het zelf liever over remediëring) van de gronden in en rond de fabriek in Zwijndrecht niet wil ontlopen. Die factuur kan oplopen tot honderden miljoenen euro's.
Tot slot verwijst 3M ook nog door naar een eigen informatiepagina. Daarop legt het bedrijf uit wat PFOS is en hoe voorzichtig ze naar eigen zeggen omgaan met de stof.
Bekijk hieronder de toelichting door Anne Vanrenterghem in "Het journaal":
Waarom "remediëren" en niet "saneren"?
Waarom heeft 3M het consequent over "remediëren" en niet over "saneren" of "verwijderen"? Isabelle Larmuseau is een advocate gespecialiseerd in milieurecht. Ze zegt dat het bedrijf het bewust zo vaag houdt: "3M wil de afvalverwijderingsoperatie zo beperkt mogelijk houden om de kosten te drukken."
Die kosten kunnen zoals gezegd hoog oplopen, want het achterlaten van afvalstoffen is een misdrijf waaraan 3M volgens Larmuseau schuldig is. "De afvalstoffenregelgeving verwijst niet naar normen. Als de rechter 3M veroordeelt voor het achterlaten van afvalstoffen, en die kans is reëel, dan moet het bedrijf àlle PFOS-afvalstoffen verwijderen, zonder enige ondergrens."
"Deze afvalverwijderingsoperatie zal meerdere decennia in beslag nemen. In die tussentijd kunnen schadelijders schadevergoedingen blijven eisen, zolang niet alle PFOS-afvalstoffen uit de bodem zijn gehaald." Door vaag te blijven in zijn bewoordingen hoopt 3M dus om niet te worden veroordeeld tot een jarenlange en dure opkuisoperatie.
En dan nog dit: het misdrijf achterlaten van afvalstoffen wordt ook gepleegd door wie nalaat de door 3M achtergelaten afvalstoffen te verwijderen. De Vlaamse overheid en bouwheer Lantis moeten er daarom over waken dat ze niet mee aansprakelijk worden gesteld.
Lees hieronder de integrale mededeling van 3M:
3M geeft perspectief over PFOS Zwijndrecht
3M begrijpt dat er heel wat vragen zijn over de PFOS-situatie in Zwijndrecht. We nemen onze verantwoordelijkheid tegenover onze medewerkers, klanten en de gemeenschap waarin we actief zijn zeer ernstig. We zijn in 2002 gestopt met de productie van PFOS in Zwijndrecht en investeren voortdurend in manieren om nog verantwoordelijker te produceren en de bodem en het grondwater te remediëren.
Al 50 jaar maakt 3M deel uit van de Zwijndrechtse gemeenschap. In die periode hebben we steeds nauw samengewerkt met lokale en regionale overheden, OVAM en lokale NGO's. Ook de afgelopen weken hebben we met deze partijen gesproken en zullen we deze gesprekken blijven voortzetten. Op 29 juni nemen we deel aan de hoorzitting van de commissie Leefmilieu in het Vlaams Parlement.
Als verantwoordelijke fabrikant voldoet 3M aan de geldende regelgeving. 3M voert regelmatig bodemonderzoeken uit conform de Vlaamse bodemwetgeving en onder toezicht van OVAM. In 2006 heeft een onafhankelijke en erkende bodemsaneringsdeskundige een beschrijvend bodemonderzoek uitgevoerd op de 3M-site in Zwijndrecht. Dit resulteerde in een bodemsaneringsproject dat in 2009 werd goedgekeurd door OVAM.
In 2019 heeft 3M een onafhankelijke en erkende bodemsaneringsdeskundige de opdracht gegeven om het beschrijvend bodemonderzoek te actualiseren op vraag van OVAM, waarbij rekening wordt gehouden met de huidige wetenschappelijke inzichten over PFAS. Dit lopende onderzoek houdt ook rekening met de omgeving buiten het 3M-terrein. Indien de resultaten van dit beschrijvend bodemonderzoek bijkomende remediëringsmaatregelen vereisen zal OVAM de vervolgstappen bepalen.
De overeenkomst met Lantis heeft enkel betrekking op de gezamenlijke remediëringsinspanningen van 3M en Lantis tijdens de Oosterweel-werkzaamheden. Wij zullen verdere remediëringsverantwoordelijkheden zoals bepaald door OVAM dan ook nakomen.
Wij hebben al een eerste constructief en open gesprek gevoerd met PFAS-opdrachthouder Karl Vrancken. Lokale en internationale directieleden van 3M waren hierbij aanwezig. Wij blijven nauw samenwerken met de heer Vrancken en alle relevante overheden en zullen helpen waar we kunnen.
Studies bij 3M-werknemers – ook in Zwijndrecht - die doorgaans een hogere blootstelling aan deze materialen hebben dan de algemene bevolking, tonen geen negatieve gezondheidseffecten als gevolg van blootstelling aan PFOS.
Onze mensen in Zwijndrecht werken elke dag nauwgezet volgens de richtlijnen die horen bij een geavanceerde technologische site.