Toen tijdens de coronacrisis tientallen miljoenen vliegtuigpassagiers te maken kregen met geannuleerde vluchten werden hun rechten vaak met de voeten getreden. Dat zegt de Europese Rekenkamer in een nieuw, kritisch rapport. Veel maatschappijen dwongen hun klanten om vouchers te accepteren, terwijl ze wettelijk verplicht zijn hun geld terug te geven.

“Een van de vele gevolgen van de pandemie is het schadelijke effect ervan op de rechten van luchtvaartpassagiers in de EU”, zegt Annemie Turtelboom. De voormalige federale en Vlaamse minister is sinds 2018 lid van de Rekenkamer en is verantwoordelijk voor het nieuwe verslag. “Terwijl alles in het werk is gesteld om luchtvaartmaatschappijen en organisatoren van pakketreizen te steunen, is er veel te weinig gedaan om de rechten van miljoenen mensen in de EU te beschermen.”

Wanneer een vlucht geannuleerd wordt, moet een passagier volgens het Europese recht een alternatieve vlucht aangeboden krijgen of de prijs van zijn ticket terugbetaald krijgen. Maar volgens de auditors van de Rekenkamer hebben veel passagiers in de eerste maanden van de crisis het geld mislopen waar ze recht op hadden.

Geen verplichting

Dit gebeurde zelfs met instemming van de EU-lidstaten. Zij schoten hun maatschappijen te hulp met hoge staatssteun en vijftien van hen, waaronder België, ontsloegen luchtvaartmaatschappijen en organisatoren van pakketreizen van hun normale verplichting om passagiers terug te betalen. “In strijd met het EU-recht werden veel passagiers gedwongen om vouchers te accepteren, maar deze waren niet altijd beschermd tegen insolventie van de luchtvaartmaatschappij en zorgden ervoor dat terugbetaling op de lange baan werd geschoven”, zegt de Rekenkamer.

Tussen maart 2020 en maart 2021 werden de meeste vluchten geannuleerd. Vanaf midden 2020 begonnen de maatschappijen met het terugbetalen van hun passagiers, maar in de meeste gevallen duurde dit veel langer dan de wettelijk bepaalde termijn. Passagiers die hun ticket niet rechtstreeks bij de luchtvaartmaatschappij kochten, moesten er “nog harder voor vechten”, aldus de Rekenkamer, en kregen in het slechtste geval helemaal niets terug.

De Rekenkamer is scherp voor de lidstaten. Zij stelden in een jaar tijd niet minder dan 35 miljard euro ter beschikking om de sector boven water te houden, maar ze stelden de toekenning van steun niet expliciet afhankelijk van de terugbetaling van passagiers, ook al had de Europese Commissie erop gewezen dat ze dit konden doen. “Uiteindelijk”, is het besluit, “hebben de lidstaten de terugbetaling van luchtvaartpassagiers uitsluitend aan de luchtvaartmaatschappijen overgelaten, die hun eigen prioriteiten voor het gebruik van de staatssteun volgden.” Daardoor werden passagiers in de EU soms zeer verschillend behandeld.