PFAS-vervuiling in Zwijndrecht in tien jaar sterk gedaald, 3M-directeur stelt dat huidige concentraties niet tot gezondheidsproblemen leiden

Nee, het is nog altijd niet zonder risico om eieren van kippen uit de eigen tuin in de buurt van de 3M-site in Zwijndrecht te eten. Onderzoekers van de UAntwerpen raadden dat iedereen die in een straal van 15 kilometer rond de voormalige 3M-fabriek woont al eerder af. Op basis van stalen uit 2018 en 2019 hadden ze vastgesteld dat wie op minder dan 15 kilometer van de site woont en minstens twee eieren per week van eigen kippen eet, in de meeste gevallen de Europese consumptienorm voor PFAS overschrijdt.  

Maar er is wel degelijk beterschap. De concentraties PFAS die in kippeneieren ontdekt werden, lagen in 2018 en in 2019 vijf keer lager dan in 2010. Volgens de onderzoekers spoelen de PFAS geleidelijk uit de bodem en verdwijnen ze via het grondwater. Ook blijkt uit het onderzoek dat het probleem bij groenten minder hardnekkig is: de concentraties PFAS zijn daar tot honderd keer lager dan in eieren. 

Een verrassing is de dalende concentratie van PFAS in kippeneieren bezwaarlijk te noemen. De resultaten liggen in lijn met studies van het Steunpunt Milieu en Gezondheid over de PFAS-concentraties in bloedstalen bij Vlamingen. Daarbij kwam toxicoloog Nicolas Van Larebeke (UGent/VUB) tot de vaststelling dat tussen 2010 en 2018 de gemiddelde concentratie aan PFOS zakte van 5,7 naar 2,1 microgram per liter en de concentratie PFOA van 2,6 naar 1. PFOS en PFOA zijn soorten van PFAS.

PFAS uitfaseren

Genoeg werk dus voor chemicus Karl Vrancken (VITO), die aangesteld is als opdrachthouder van de Vlaamse regering voor de coördinatie van de PFAS-aanpak. Op zijn eerste persconferentie benadrukte hij dat het niet zijn taak is te analyseren wat er in de afgelopen decennia gebeurd – of niet gebeurd – is. “Daarvoor is er een parlementaire onderzoekscommissie. Het is aan mij om aan de slag te gaan met wat nu geweten is en om oplossingen te zoeken.”

Op korte termijn zal het expertenteam op locaties die als PFAS-hotspots bekendstaan uitgebreid bodem- en grondwateronderzoek doen en bloedmonsters nemen bij omwonenden. Ook wil het team nieuwe risicolocaties detecteren. Tegen september moet daarover een eerste rapport verschijnen, met zowel de resultaten van de bloed-, water- en bodemonderzoeken als de lijst van de nieuw ontdekte risicolocaties. Voor al die locaties komen er aanbevelingen, bijvoorbeeld wat betreft het eten van groenten of eieren uit de omgeving. 

3M ontkent verband met gezondheidsproblemen

Chemiereus 3M blijft intussen bij het standpunt dat er geen verband is tussen PFAS-vervuiling en gezondheidsproblemen. “Als we alle studies bij elkaar nemen, moeten we concluderen dat er bij de huidige concentraties geen problemen zijn voor de gezondheid, en dat is ook het geval voor de concentraties uit het verleden”, zei Peter Vermeulen, directeur van 3M in Europa, het Midden-Oosten en Afrika, woensdagavond in Terzake. Ook bij de eigen medewerkers, van wie de PFOS-concentratie in het bloed volgens de 3M-topman al sinds de jaren 90 wordt gemonitord, zou er nooit een gevaar voor de gezondheid zijn geweest. 

Verder gaf Vermeulen aan dat het mogelijk is dat de PFAS in Zwijndrecht niet alleen via de bodem en het grondwater verspreid werden, maar ook via de lucht. De topman herhaalde dat het bedrijf alles zal uitvoeren wat de onafhankelijke experts in de conclusies van het tweede bodemonderzoek voorstellen, “zoals dat ook na het eerste bodemonderzoek gebeurde”. “We willen niet vooruitlopen op de resultaten, maar wij nemen onze verantwoordelijkheid. Dat hebben we al die jaren al gedaan en we zullen dat blijven doen.”