Direct naar artikelinhoud
AnalyseAanslag Peter R. de Vries

Een huurmoord voor 5.000 euro in Nederland: hoe misdaad een maatschappij kan binnensluipen

Bloemen en steunbetuigingen op de plek waar De Vries werd neergeschoten.Beeld Hollandse Hoogte / ANP


Met de aanslag op Pieter R. de Vries, Nederlands bekendste misdaadjournalist, heeft de onderwereld van onze noorderburen een nieuwe mijlpaal van geweld bereikt. Twee criminologen analyseren de groeiende driestheid van het drugsmilieu in Nederland, van getolereerde hasj tot bloedrode cocaïne. ‘Twintig jaar geleden kostte een huurmoord nog 30.000 euro, nu amper een zesde.’

Willem Endstra in 2004, Sam Klepper in 2000 en Klaas Bruinsma in 1991. Het zijn slechts de bekendste namen op de lijst van criminele liquidaties die Nederland al heeft gekend. Een lange lijst, die ook ver teruggaat in de tijd. Tegenwoordig worden gemiddeld 26 mensen per jaar geliquideerd, stelt de ‘Themastudie Georganiseerde Criminaliteit’, die nog maar een week geleden voorgelegd werd aan het Nederlandse parlement.

Tot voor kort maakten de doden zelf ook deel uit van de misdaadwereld en ging het dus louter om afrekeningen. Maar dat veranderde in oktober 2018. Toen werd de volkomen onschuldige broer van een tot kroongetuige uitgegroeide spijtoptant vermoord, en later ook zijn advocaat. Ook de werkwijze wordt driester. Zo werd een vrouw geliquideerd in het bijzijn van haar kinderen en werd er een afgehakt hoofd achtergelaten op een trottoir.

De Nederlandse onderwereld leeft vooral van drugs. Geschat wordt dat ieder jaar voor 16 miljard euro misdaadgeld wordt witgewassen, waarvan de helft uit de drugshandel komt. En het zou een verschuiving in die drugshandel zijn die tot de verharding leidt. Waar de vroegere generatie criminelen vooral handelde in de hasj, is dat nu cocaïne. Daar gaat veel meer geld in om en er valt dus ook meer af te rekenen. “Letterlijk en figuurlijk”, aldus criminologen Pieter Tops en Jan Tromp in een rapport over de Amsterdamse misdaadscène.

In die cocaïnehandel heeft de Nederlandse onderwereld een toppositie bereikt. Volgens Europol en het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) beheerst ze een kwart van de markt in Europa, die in haar geheel goed zou zijn voor 30 miljard euro per jaar. Het is vooral de zogenaamde ‘Mocromaffia’ die er de lakens uitdeelt. Al is die naam misleidend, want de leden zijn lang niet allemaal van Marokkaanse afkomst en zo strak georganiseerd als de maffia zijn ze ook niet.

“We spreken van meer losse, veranderlijke criminele samenwerkingsverbanden”, aldus de ‘Themastudie Georganiseerde Criminaliteit’. Volgens de criminologen Tops en Tromp bestaat de top uit een twintigtal clusters van maximaal vijf personen. Een overkoepelende leider, zoals de capo di tutti capi bij de Italiaanse maffia, bestaat er niet. En er is ook geen hiërarchie tussen de clusters onderling. Die zijn flexibel en werken nu eens samen en dan weer apart. Ook die structuur, of het gebrek daaraan, zou het ongebreidelde geweld bevorderen.

Heel wat taken, inclusief het moorden, worden uitbesteed aan ‘freelancers’. Die zijn niemand trouw verschuldigd en hebben ook geen erecode zoals dat geldt bij de klassieke maffia. Daardoor zou ook de kostprijs van een huurmoord aanzienlijk zijn gedaald. “Toen Sam Klepper omgelegd moest worden, werd daar nog 70.000 gulden voor betaald”, zo schrijven Tops en Tromp. Dat is ruim 30.000 euro. “Uit ontsleuteld telefoonverkeer weten we dat het tarief nu 5.000 euro of nog minder is.”

Coffeeshops als afzetkanaal

“Er zijn voldoende jonge gasten die bereid zijn om voor een relatief laag bedrag mensen af te schieten”, aldus Tops en Tromp. “De politie heeft onderzoek gedaan naar jongeren die mogelijkerwijs een rol spelen in de organisatie van liquidaties. Men kwam tot een lijst van 150 namen voor Amsterdam-Oost alleen. Het zijn jongens die achter de Playstation zitten, een klus uitvoeren en daarna weer doorgaan met gamen. Schieten kunnen ze vaak maar amper. Vandaar dat de kogels soms door de kinderkamer vliegen.”

Hoe het komt dat Nederland zo’n draaischijf voor drugs is geworden? Dat heeft het volgens specialisten onder meer te danken aan z’n ligging en z’n infrastructuur, waarbij de Rotterdamse haven en Schiphol met z’n vluchten naar Latijns-Amerika de grootste troeven zijn. Maar Tops en Tromp wijzen ook op “de cultuur van openheid en tolerantie” in de hoofdstad Amsterdam. Daar werden coffeeshops het afzetkanaal van criminelen, die zich vervolgens ook op illegale harddrugs hebben gestort. “Wat begon als een wereld van flower power, werd voor een deel een omvangrijke en keiharde drugsmarkt”, analyseren zij.

Coffeeshops als afzetkanaal
Beeld ANP

Zelfs tegen de harddrugs werd er maar weinig ondernomen, stellen Tops en Tromp. “Men hield ons voor dat het om stabiele markten ging die geen overlast veroorzaken. Het aantal drugsdoden bleef relatief laag, de heroïne was verbannen uit de stad en hiv onder controle. Dat bracht de politie tot een houding van: ‘ach, die drugs, wat heeft bestrijding voor zin?’”

Daar brengt het geweld nu verandering in. Maar dat zou weleens te laat kunnen zijn. De criminologen wijzen erop hoezeer de misdaadorganisaties al geïnfiltreerd zijn in de bovenwereld – door opbrengsten in bedrijven te pompen en zelfs sportclubs te subsidiëren.

In de ‘Themastudie Georganiseerde Criminaliteit’ wordt zelfs uitdrukkelijk gewaarschuwd voor het ontstaan van “parallelle structuren, waarbij niet de overheid maar criminelen het instituut worden waar mensen heengaan voor diensten op het gebied van welzijn en veiligheid.” Ook politieke infiltraties loeren om de hoek. Zo zegt een kwart van alle Nederlandse burgemeesters al ooit bedreigd te zijn vanuit het misdaadmilieu. “Terwijl uit onderzoek blijkt dat bedreiging voorafgegaan wordt door pogingen tot omkoping en dat omkoping vaak effectiever is”, zo stelt het gereputeerde Clingendael Instituut. Dat noemt het “waarschijnlijk” dat het openbaar bestuur al “aanzienlijk ondermijnd” wordt door de georganiseerde misdaad.